دنیای اقتصاد- امیر شاملویی: روز گذشته مجمع جهانی اقتصاد در تازه‌ترین گزارش خود رتبه‌بندی کشورها را از نظر رقابت‌پذیری اعلام کرد.رتبه ایران از نظر این گزارش رقابت‌پذیری جهانی برای سال ۲۰۱۷-۲۰۱۶ دو پله سقوط کرده و به رتبه ۷۶ رسیده است. کاهش رتبه ایران به‌رغم افزایش امتیاز داده شده توسط مجمع جهانی اقتصاد رخ داده و علت آن رشد بیشتر در بهبود این شاخص در کشورهایی که رتبه تقریبا یکسانی با ایران داشته‌اند بوده است. مطابق این شاخص ایران در ملزومات اساسی رتبه ۶۱، در گسترش کارآیی رتبه ۸۹ و در نوآوری و عوامل پیچیده رتبه ۱۰۱ را در میان ۱۳۸ کشور جهان کسب کرده است.

همچنین کشورمان از نظر ملزومات اساسی در زیرشاخص‌های مربوط به ملزومات، از نظر نهادها رتبه ۹۰، زیرساخت رتبه ۵۹، محیط اقتصاد خرد رتبه ۷۲ و سلامت و تحصیلات اولیه رتبه ۴۹ را کسب کرده است. این درحالی است که طی سال گذشته این آمار برای ملزومات اساسی رتبه ۶۳، گسترش کارآیی رتبه ۹۰ و نوآوری و عوامل پیچیده رتبه ۱۰۲ را نشان می‌داد؛ تغییری که حاکی از بهبود رتبه ایران در سال جاری نسبت به سال گذشته در بخش‌های سه‌گانه مورد اشاره بوده است. «اما هر کدام از این شاخص‌ها چگونه می‌توانند بر گردشگری کشور موثر باشند؟» این سوالی است که با مطالعه گزارش مجمع جهانی اقتصاد ایجاد می‌شود؛ گزارش مذکور تغییرات در برخی شاخص‌ها نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد که برخی شاخص‌ها به‌طور مستقیم و برخی دیگر به‌طور غیرمستقیم برگردشگری اثر می‌گذارند. در این بین، برخی از این شاخص‌ها را به‌دلیل اشتراکاتی که در تمامی بخش‌های اقتصادی دارند، نمی‌توان به‌طور خاص تحلیل گردشگری کرد، اما تحلیل اثر برخی دیگر از آنها بر گردشگری، امکان‌پذیرتر است.

مهر تایید مجمع جهانی اقتصاد بر امینت ایران

ایران از نظر زیرشاخص نهادها به‌طور کلی در رتبه ۹۰ جهان قرار گرفته است. این زیرشاخص شامل موارد زیادی از جمله حقوق مالکیت، قدرت حفاظت از سرمایه‌گذاری، اعتماد عمومی به سیاستمداران، پرداخت‌های غیرمعمول و رشوه، هزینه‌های تجاری تروریسم، هزینه‌های تجاری جرم و جنایت، جنایات سازمان‌یافته، شفافیت سیاست‌گذاری دولت و برخی موارد دیگر می‌شود. این موارد می‌توانند در سفرهای تجاری و سفرهایی که به قصد سرمایه‌گذاری و تجارت به ایران انجام می‌شود، موثر باشند. در میان مهم‌ترین این زیرشاخص‌ها می‌توان به رتبه ۱۰۵ ایران از نظر هزینه‌های تجاری تروریسم، رتبه ۷۹ از نظر هزینه تجاری خشونت و جنایت و رتبه ۹۰ ایران از نظر خشونت‌ها و جرایم سازمان‌یافته اشاره کرد. این موارد در کنار قابل اطمینان بودن خدمات پلیس، شاخص‌های امنیت کشور محسوب می‌شوند که علاوه‌بر گردشگری با قصد تجارت، برای گردشگران خارجی نیز اهمیت دارند.

مقایسه زیرشاخص‌های گفته شده امسال با سال گذشته نیز نتایج مثبتی را نشان می‌دهد. رتبه ایران از نظر نهادها در سال گذشته که در آن ۱۴۰ کشور مورد بررسی قرار گرفته بود، ۹۴ بوده است و در سایر رتبه‌ها نیز به ترتیب از نظر هزینه‌های تجاری تروریسم ۱۲۱، از نظر هزینه تجاری خشونت و جنایت ۹۴ و از نظر خشونت‌ها و جرایم سازمان‌یافته ۱۰۳ بوده است. این آمار نشان‌دهنده این است که وضعیت ایران از نظر امنیت، طبق گزارش‌های این سازمان ارتقا یافته و این امر می‌تواند بر افزایش گردشگران ورودی به کشور خصوصا غربی‌ها موثر باشد. بهبود ۱۶ رتبه‌ای هزینه‌های تجاری تروریسم، کاهش ۱۵ رتبه‌ای از نظر هزینه تجاری خشونت و جنایت و ۱۳ پله‌ای از نظر خشونت و جرایم سازمان یافته در رتبه‌بندی این نهاد معتبر، می‌تواند اثرات مثبتی برای توریسم ایران به همراه داشته باشد؛ به‌ویژه اگر در طول زمان چنین روند مثبتی ادامه پیدا کند.

ارتقای کلی رتبه زیرساخت‌ها

شاخص زیرساخت نیز یکی از مهمترین مواردی است که می‌تواند بر وضعیت گردشگری یک کشور چه در سطح داخلی و چه در سطح خارجی اثر بگذارد. این شاخص عمدتا به مسائل حمل و نقل در ایران می‌پردازد که قاعدتا اثر قابل ملاحظه‌ای بر جذب گردشگران دارد و ابعاد مختلف کیفیت جاده‌ها، کیفیت کلی زیرساخت‌ها، کیفیت زیرساخت‌های ریلی، بنادر و حمل و نقل هوایی را در کنار برخی موارد دیگر بررسی می‌کند که به نظر می‌رسد وضعیت ایران در این شاخص به مراتب بهتر از سایر بخش‌های آن باشد. در این گزارش رتبه ایران در کیفیت کلی زیرساخت‌ها ۷۶، کیفیت جاده‌ها ۶۸، کیفیت زیرساخت ریلی ۴۶، کیفیت زیرساخت بنادر ۷۳ و کیفیت زیرساخت حمل و نقل هوایی ۱۱۱ بوده است. این گزارش به روشنی نشان می‌دهد که بخش مربوط به بنادر و حمل و نقل هوایی به بهبود زیرساخت‌ها احتیاج مبرمی دارد و بهترین زیرساخت‌های حمل و نقل در کشورمان، در حوزه راه‌آهن و حمل‌ونقل ریلی است که می‌تواند به گسترش روند ورود گردشگران از این طریق بینجامد.

در همین حال، وضعیت زیرشاخص‌هایی همچون خطوط تلفن ثابت و کیفیت تامین برق که از جمله شاخص‌های توسعه‌یافتگی یک کشور هستند نیز وضعیت نسبتا خوبی دارند و به ترتیب در رتبه‌های ۲۳ و ۶۳ از مجموع ۱۳۸ کشور مورد نظر قرار گرفته‌اند. این در شرایطی است که در سال گذشته رتبه ایران در زیرشاخص زیرساخت‌ها ۶۳ بود و با ۴ پله صعود در سال جاری همراه بوده است. در سایر بخش‌های مربوط به زیرساخت از جمله کیفیت کلی زیرساخت‌ها رتبه ایران ۷۶، کیفیت جاده‌ها ۶۳، کیفیت زیرساخت ریلی ۴۵، کیفیت زیرساخت بنادر ۷۸ و کیفیت زیرساخت حمل و نقل هوایی ۱۱۸ بوده است.

این آمار بیانگر این است که زیرساخت‌های حمل و نقل که ارتباط مستقیمی با حوزه گردشگری دارند، در بخش‌های بنادر و هوایی بهبود یافته است؛ هرچند هنوز جای کار بسیار زیادی دارد و این تغییرات پس از برجام و توافق‌های بیشتر با غرب توانایی نوسازی و بهبود بیش از پیش را خواهند داشت. نکته دیگر این است که زیرساخت‌های جاده‌ای نسبت به سال گذشته با ۵ رده سقوط مواجه بوده است. در مجموع بررسی این گزارش از شاخص‌های مربوط به گردشگری بیانگر این است که به‌رغم بهبود وضعیت زیرشاخص‌های گردشگری، هنوز جای کار زیادی برای بهبود این حوزه‌های قابل سنجش در کشور وجود دارد تا صنایع وابسته به این زیرشاخص‌ها به رشد و توسعه مناسبی دست پیدا کنند.

بهبود دو شاخص رقابت‌پذیری به نفع گردشگری