احمد پنجه‌پور
وکیل پایه یک دادگستری
Ahmad.panjehpour@gmail.com

یکی از قسمت‌های جذاب و هیجان‌انگیز برای علاقه‌مندان به صنعت خودرو، نگهداری، استفاده و حتی برگزاری مسابقه با خودروهای کلاسیک و قدیمی است. مردم کشور ما هم از هنگامی که اولین خودرو در زمان مظفرالدین شاه وارد ایران شد و همچنین زمانی که برای نخستین بار خودروهای فورد کروکی کلاچی با لاستیک توپر در خیابان‌های تهران مشاهده می‌شدند، علاقه وافری به این ابداع بشری نشان داده و بسیاری از افراد با صرف هزینه‌های هنگفت نسبت به خرید گران‌ترین خودروهای روز دنیا اقدام کردند. این علاقه در نهایت تبدیل به حضور خودروهای کلاسیکی در ایران شد که امروزه خود تبدیل به میراث فرهنگی کشور شده‌اند؛ خودروهایی که با خود هم خاطره‌ها و روایت‌های قدیمی را بازسازی می‌کنند و هم تبدیل به مجموعه‌‌‌ها و موزه‌هایی برای علاقه‌مندان به این صنعت شده‌اند.

به‌رغم این پتانسیل، در حال حاضر بسیاری از این خودروها که شاید تعداد آنها در سرتاسر جهان از انگشتان یک دست نیز کمتر باشد، در شرایط نامناسبی نگهداری می‌شوند یا به جای اینکه در موزهایی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تحت حمایت باشند، در سوله‌ها و پارکینگ‌های دولتی یا شخصی در حال نابود شدن هستند. گرچه در تمام این سال‌ها نسبت به حفظ این میراث ملی کوتاهی شده، اما با این‌همه و برای اولین بار، آیین‌نامه شناسایی و صیانت از خودروهای تاریخی(کلاسیک) در سال ۸۸ تصویب شد. همچنین دبیرخانه‌ای برای صیانت از خودروهای کلاسیک به وجود آمد که در ادامه طی مصوبه جدیدی در ۱۷/ ۶/ ۹۵ آیین‌نامه مذکور اصلاح شد و نام آیین‌نامه نیز به «آیین‌نامه شناسایی و صیانت از وسیله‌های نقلیه تاریخی» تغییر یافت. همان‌گونه که از نام آیین‌نامه پیدا است، در مصوبه اخیر نه تنها خودروها بلکه کلیه وسایل نقلیه زیر چتر حمایتی دولت قرار گرفته‌اند.

　

آیین‌نامه چه می‌گوید؟

آیین‌نامه در ماده یکم خود، وسیله نقلیه تاریخی را تعریف می‌کند. از منظر آیین‌نامه، وسیله نقلیه، وسیله‌ای با نیروی محرکه مکانیکی است که ضمن داشتن اصالت، از سلامت فنی کامل برخوردار بوده، حداقل ۳۰ سال قدمت داشته و در شرایط مطلوب و مناسب نگهداری شده باشد و به عنوان وسیله حمل و نقل روزمره از آن استفاده نشود. بنابراین هرگونه وسیله نقلیه که شرایط بالا را داشته باشد و بعضا در مراسم خصوصی یا عمومی خاصی و به‌طور موقت تردد کند، مشمول آیین‌نامه است. این وسیله می‌تواند خودرو و یا موتورسیکلت باشد.

انواع وسیله نقلیه به شرح زیرند:

الف - وسیله‌ نقلیه نفیس: وسیله نقلیه‌ای که بیش از ۵۰ سال از تولید آن گذشته باشد.

ب - وسیله‌ نقلیه قدیمی: وسیله‌ نقلیه‌ای که بیش از سی سال از تولید آن گذشته باشد و از لحاظ طراحی و مهندسی ساخت بی‌نظیر باشد.

پ - وسیله‌ نقلیه ویژه: وسیله‌ نقلیه‌ای که دارای بعد فرهنگی باشد.

متولی صیانت از وسیله‌های نقلیه تاریخی

طبق آیین‌نامه، کارگروهی با حضور نمایندگان تام‌الاختیار بالاترین مقام اجرایی سازمان میراث فرهنگی (رئیس)، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت ورزش و جوانان (فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی)، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (معاونت راهنمایی و رانندگی) و کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران برای شناسایی مصادیق وسیله‌های نقلیه تاریخی و اتخاذ تدابیر هماهنگ برای حفظ و صیانت از آنها تشکیل می‌شود که برابر با ماده سوم آیین‌نامه، وظایف این کارگروه به شرح ذیل است:

‌الف - شناسایی، تشخیص، دسته‌بندی و معرفی وسیله‌های نقلیه تاریخی به مراکز مرتبط برای صیانت از آنها با رعایت حفظ سرمایه مجموعه‌داران

ب - تهیه فهرست وسیله‌های نقلیه تاریخی برای صدور شناسنامه تاریخی توسط سازمان

پ- تعیین مقدار کیلومتر تردد سالانه و ثبت در شناسنامه تاریخی خودرو براساس دستورالعمل ابلاغی کارگروه

ت - تایید ضوابط و شاخص‌های شناسایی و دستورالعمل اجرایی، کاربرگ‌های کارشناسی و سربرگ‌های مورد نیاز برای دسته‌بندی وسیله‌های نقلیه تاریخی جهت ثبت در شناسنامه تاریخی خودرو که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تدوین شده است.

بر این اساس می‌توان گفت که این کارگروه هم وظیفه شناسایی و تشخیص وسایل نقلیه تاریخی را دارد و هم وظیفه حمایت از آنها. افرادی که این دست از وسایل نقلیه را در اختیار دارند باید آگاه باشند که استفاده از این وسایل به‌طور خصوصی ممنوع نیست اما مکلف به رعایت مقررات خاصی هستند. برای مثال، تردد وسیله‌های نقلیه تاریخی در معابر عمومی ممنوع است، ولی تردد موردی آنها اعم از انفرادی و گروهی یا برگزاری نمایشگاه‌های دائمی و موقت وسیله‌های نقلیه تاریخی منوط به موافقت کارگروه و اخذ مجوزهای قانونی لازم از دستگاه‌های ذی‌ربط بلامانع است. همچنین هرگونه فعالیت در زمینه مجموعه‌داری، تأسیس موزه تخصصی وسیله‌های نقلیه تاریخی منوط به اخذ مجوز و خروج وسیله‌های نقلیه تاریخی از کشور پس از تایید کارگروه صرفا با اخذ مجوز از سازمان و رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط امکان‌پذیر است.

از طرف دیگر، دستگاه‌های متولی از رده خارج کردن وسیله‌های نقلیه موظفند نسبت به از رده خارج کردن خودروهایی که حسب اعلام کارگروه، تاریخی محسوب می‌شوند، خودداری کنند. آیین‌نامه برای نیروی انتظامی نیز وظایفی را درنظر گرفته است؛ نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظف است برای وسیله‌های نقلیه تاریخی، شناسنامه مالکیت و پلاک تاریخی را طراحی و صادر کند. همچنین وسیله‌های نقلیه دارای شناسنامه تاریخی از سوی سازمان میراث فرهنگی به نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران برای دریافت پلاک تردد معرفی می‌شوند.