گروه گردشگری- شیما رئیسی: روزهای پایانی شهریور ماه هر سال مصادف است با موج پایانی سفرهای تابستانی خانواده‌ها در ایران. در واقع با فرارسیدن مهر ماه و آغاز سال تحصیلی، فرصت و فراغت کافی برای سفر از دست می‌رود و خانواده‌ها برای بهره بردن از اندک زمان باقی‌مانده به تکاپو افتاده و با وجود تمامی مشکلات و مسائلی که سفر در این ایام با خود به همراه دارد، رنج آن را به جان خریده و از آخرین فرصت باقی‌مانده به منظور اندوختن لذت سفر برای نیمه دوم سال استفاده می‌کنند. این احساس که با پایان فصل تابستان و به دنبال آن در نیمه دوم سال، فرصت کافی و مغتنمی برای دور شدن از فضای زندگی روزمره وجود ندارد، افراد را برای رفتن به سفر در این روزها ترغیب کرده و عوارض ناشی از سفرهای متراکم را یک‌بار دیگر بر دوش طبیعت، مردم و جاده‌ها می‌اندازد؛ زندگی عادی جوامع محلی را مختل می‌کند و علاوه‌بر افزایش اتلاف مصرف انرژی به‌دلیل ترافیک‌های طولانی، احتمال تصادفات و حوادث جاده‌ای را نیز افزایش می‌دهد.

نماینده مردم سمیرم در مجلس دهم و عضو فراکسیون گردشگری، یکی از راه حل‌های برون‌رفت از تجمیع سفر خانواده‌ها در زمان‌های ویژه‌ای از سال، ازجمله نیمه دوم شهریور ماه را تعریف تعطیلات آخرهفته و ایجاد بسته‌های زمانی سفر برای کارکنان ادارات دولتی و غیردولتی می‌داند و بر لزوم ساماندهی تعطیلات در کشور تاکید می‌کند.

اصغر سلیمی در این‌باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «بازنگری نظام فعلی تعطیلات در کشور امری ضروری است که برای تحقق این هدف بررسی الگوهای اجرا شده در کشورهای مختلف می‌تواند بسیار راهگشا باشد.» وی با تاکید بر اینکه افزایش تعطیلات آخر هفته از یک روز به دو روز یکی از ارکان اصلی ساماندهی تعطیلات کنونی است، با ابراز تاسف اظهار می‌کند: «دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته تنها در صورتی‌که با تعطیلی شنبه محقق شود منطقی است؛ اما از آنجا که حساسیت‌های زیادی در رابطه با تعطیلی این روز به‌عنوان تعطیل رسمی وجود دارد، عملی شدن آن را کاری دشوار و زمانبر می‌‌دانم.» گر چه اهمیت تعطیلات دو روزه آخر هفته و تاثیرش بر کنترل ترافیک، آلودگی هوا و محیط زیست و همچنین رشد و توسعه گردشگری داخلی مورد وفاق قاطبه کارشناسان است اما همان‌طور که این نماینده مجلس اشاره کرد، موانع زیادی در مسیر تحقق آن وجود دارد که البته در صورت پیگیری و عزم و اراده نمایندگان مجلس و دیگر مسوولان ذی‌ربط غیرممکن نخواهد بود. سلیمی در خصوص تعریف بسته‌های زمانی سفر برای کارمندان نیز توضیح می‌دهد: «ادارات، دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف می‌توانند به فراخور ملاحظات خود و با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی، نوع کار و دیگر شرایط تعیین‌کننده، زمان‌هایی را در اختیار کارکنانشان قرار دهند تا آنها بدون استفاده از مرخصی‌های استحقاقی و بدون نگرانی از کم شدن درآمد و دریافتی ماهانه‌شان به سفر بروند.»

نماینده مردم سمیرم در مجلس شورای اسلامی اضافه می‌کند: «تصویب قانونی که ادارات را موظف به اجرای این طرح کند، تا حد بسیار زیادی از تجمیع سفرها در روزهای مشخصی از سال همچون عید نوروز و ماه پایانی تابستان خواهد کاست و به این ترتیب با کاهش ترافیک در جاده‌ها و مقاصد سنتی، رنگ و روحی دیگر به سفرهای داخلی می‌دهد و منجر به توسعه و رونق گردشگری داخلی خواهد شد.» سلیمی اما در این‌باره که خانواده‌ها درحالی‌که فرزندانشان به مدرسه و دانشگاه می‌روند چگونه می‌توانند از مزایای این طرح استفاده کنند، نیز تصریح می‌کند: «اختصاص این زمان به کارکنانی که فرزند محصل دارند در طول تابستان، می‌تواند این مشکل را هم برطرف کرده و امکان سفر در فصل تابستان را برای این دست از خانواده‌ها فراهم کند.» او همچنین با انتقاد از تجمیع تعطیلات مدارس و دانشگاه‌ها در یک فصل خاص خاطرنشان می‌کند: «تجدید نظر در تعطیلات تابستانه که سال‌ها است رایج است، بخش مهم دیگری است که باید در طرح ساماندهی تعطیلات مد نظر قرار گیرد.»

ساماندهی ناقص!

گرچه به گفته این نماینده مجلس تاکنون طرح یا بحثی جدی در ارتباط با ساماندهی تعطیلات در مجلس و به صورت خاص در میان نمایندگان عضو فراکسیون گردشگری درنگرفته است، اما به تازگی سازمان محیط زیست پیشنهاد داده است در فصل پاییز و برای کنترل آلودگی هوا، مدارس تعطیلاتی دو هفته‌ای داشته باشند. این طرح اگر چه به کنترل ترافیک و آلودگی هوا در کلانشهرهایی همچون تهران کمک خواهد کرد، اما در همین حال با ایجاد موجی از ازدحام در سفرها، به‌گونه‌ای دیگر به آسیب‌های محیط زیستی و آلودگی هوا دامن خواهد زد و معلوم نیست که چرا تصمیم‌سازان کشور برای حل یک مشکل، بدون در نظر گرفتن دیگر ابعاد، دومینویی از مشکلات جدی‌تر را سبب می‌شوند.

نمونه خارجی

با توجه به اینکه تقویم مسافرت‌ها و مرخصی کارکنان ادارات و نهادهای دولتی و غیردولتی در این برهه بیش از هر عامل دیگری متاثر از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و به عبارتی تقویم تحصیلی است، از این‌رو به نظر می‌رسد که تجدید نظر در ساختار تعطیلات آخرهفته بتواند تا حد زیادی از بار مشکلات موجود ناشی از تراکم سفر بکاهد. همچنین در کنار این طرح، کاستن از زمان تعطیلات تابستانی و توزیع این روزها در دیگر ایام سال، موجب خواهد شد خانواده‌ها علاوه‌بر اینکه مکان‌های دیگری را به فهرست مقاصد مورد نظر خود برای سفرهایشان بیفزایند و به این ترتیب به توزیع مکانی سفر کمک ‌شود، گزینه‌های بیشتری را برای انتخاب زمان مسافرت‌های خود در اختیار داشته باشند و به این ترتیب با توزیع سفرها در کل سال، ترافیک کمتری را در جاده‌ها شاهد خواهیم بود.

در همین راستا، کشورهای بسیاری با طراحی الگوهای منعطف برای تعطیلات مدارس تلاش کرده‌اند تا از فرصت تعطیلات و اوقات فراغت که می‌تواند به بهترین شکل ممکن به تجدید قوای افراد منجر شود و بازده کاری آنها را در طول سال افزایش دهد، استفاده کنند و همچنین با تقویت گردشگری داخلی خود، زمینه‌های توزیع ثروت در سطح سرزمینشان را فراهم کنند. بریتانیا یکی از همین کشورها است که به تازگی با تصویب قانونی به دنبال ساماندهی تعطیلات و سفرهای خانواده‌ها است. بنا بر این قانون، مدیران مدارس این اجازه را خواهند داشت که طبق صلاحدید خود، در مورد دوره تعطیلات براى مدارس تحت مدیریتشان به صورت مستقل از برنامه ملی، تصمیم بگیرند. در پی تصویب این قانون جدید، تحقیقات گروه مشاوره بوستون نیز نشان داده است که ۷۰ درصد مدارس فورا تغییرات تصویب شده را به اجرا درمی‌آورند و در سال‌هاى آتى این رقم تا ۹۰ درصد هم افزایش خواهد یافت. دلایل اصلى ارائه شده براى این کار، بهبود توان مالى و مقرون به صرفه شدن تعطیلات براى والدین به دلیل افزایش تقاضاى سفر در طول سال و تمرکززدایى از فصل اوج سفر که در نتیجه موجب کاهش هزینه‌هاى پرداختى توسط گردشگران مى‌شود و همچنین تطابق تعطیلات مدارس با تعطیلات فرهنگى، مذهبى و جشنواره‌ها عنوان شده است. حالا به نظر می‌رسد مطالعه و بررسی چنین تجاربی می‌تواند گره سیاستی در حوزه تعطیلات را سهل‌تر بگشاید.