4چالش توسعه گردشگری ایران از منظر المانیتور بخش گردشگری ایران در حال رشد است اما آیا کافیست؟

گروه گردشگری، امیر شاملویی: سایت المانیتور در تازه ترین گزارش خود از گردشگری ایران، رشد این بخش را در کشورمان تحلیل کرده و برخی چالش‌های توسعه گردشگری ایران را برشمرده است. طبق این گزارش، چند مانع بر سر راه توانایی ایران برای تحقق بخشیدن به آرزوی تبدیل شدن به یک هاب گردشگری جهانی وجود دارد. برای مثال، گردشگران خارجی وقتی به سراغ رزرو هتل‌ها یا خرید بلیت قطار و هواپیما در این کشور می‌روند، با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. همچنین انزوای ایران از سیستم‌های بانکداری بین‌المللی و در دسترس نبودن و ممکن نبودن استفاده از کارت‌های اعتباری، بازدیدکنندگان این کشور را ناچار به حمل پول نقد می‌کند. علاوه بر این، رعایت برخی مسائل فرهنگی نیز در کنار کمبود راهنمایان آشنا به زبان انگلیسی در شهرهای کوچک ممکن است، برخی از بازدیدکنندگان را از سفر به ایران بازدارد.

این گزارش در همین حال با اشاره به اینکه ایران از نظر تاریخ باستانی و گنجینه‌های فرهنگی غنی است و مواهب بسیاری دارد، درباره پتانسیل‌های توسعه گردشگری کشورمان نوشته است: «از بقایای باستانی تخت جمشید گرفته تا خرابه‌های باستان‌شناسی در دهکده‌های شوش و میمند، ایران خانه و مامن ۱۹ سایت تاریخی جهانی معرفی شده توسط یونسکو است که دو مورد اخیر (شوش و میمند) در سال گذشته به این فهرست اضافه شده است. از سوی دیگر برخلاف بسیاری از همسایه‌های این کشور در منطقه خلیج فارس، ایران از تنوع فرهنگی گسترده‌ای برخوردار است؛ به‌طوری که این کشور مامنی برای بسیاری از قومیت‌های مختلف و گروه‌های مذهبی محسوب می‌شود.» گزارش المانیتور با اشاره به چهارفصل بودن ایران، تاکید کرده است که به همین دلیل، هر بازدیدکننده‌ای شانس این را دارد که محدوده گسترده‌ای از فعالیت‌ها و سلایق را انتخاب کند. براساس گزارش المانیتور، ایران سرزمین امنی برای بازدید‌کنندگان به شمار می‌رود و اینکه در گزارش مجمع جهانی در سال ۲۰۱۵ این کشور ارزانترین مقصد گردشگری معرفی شده است، یک مزیت بزرگ دیگر برای این سرزمین محسوب می‌شود.

تحقق شعارهای روحانی در گردشگری

این گزارش با اشاره به اینکه از زمان انقلاب اسلامی ایران، مقامات کشور در تلاش بوده‌اند تا بیشترین سهم از گردشگران خارجی را زائران راهی به مناطق زیارتی مقدس شیعه تشکیل دهند، جنگ با عراق در دهه ۱۹۸۰ و پس از آن سال‌ها تحریم‌های بین‌المللی را علت کمبود سرمایه‌گذاری‌های عمده در بخش گردشگری ایران عنوان و تصریح کرده است: «گردشگری ایران پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری این کشور در جولای ۲۰۱۳، دوباره در حال تجربه تولد مجددی است. دولت وی گام‌هایی در جهت تحقق بخشیدن به وعده‌های انتخاباتی وی برای رونق گردشگری اتخاذ کرده است.

این امر البته ممکن است با افت ناگهانی قیمت‌های نفت در کنار نرخ بیکاری بالای ایران تسهیل شده باشد؛ به‌طوری که این موارد دولت را ناچار کرده‌اند تا نگاهی به منابع درآمدی نوین بیندازد. سیاست‌های اعتدال‌گرایانه روحانی و تلاش‌های وی برای بهبود روابط این کشور با جهان غرب که در نهایت منجر به توافق تاریخی بر سر برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ شد، همگی ثمراتی برای بخش گردشگری داشته‌اند.» المانیتور در این گزارش به آمار گردشگران ورودی به ایران نیز اشاره و خاطرنشان کرده است: «در سال گذشته آمار رسمی ورود گردشگران حاکی از ورود بیش از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر به این کشور بوده است که مبالغی در حدود ۸ میلیارد دلار برای کشور ایران درآمدزایی به همراه داشته است. همچنین معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز گفته که برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام، زمینه را برای رشد و توسعه در بخش گردشگری این کشور ایجاد کرده است. در همین حال به تازگی رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، ولی‌الله افخمی‌راد اعلام کرده ایران در طول پنج‌ماه نخست سال جاری ایرانی، به دوسوم از اهداف خود برای دستیابی به درآمد ۴میلیارد دلاری از محل صنعت گردشگری دست‌یافته است. به گفته وی، ورود گردشگران بیش از ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار از آغاز سال شمسی درآمدزایی به همراه داشته است.»

وضعیت هتلداری ایران

این گزارش وضعیت هتل‌سازی و هتلداری در ایران را نیز مورد بررسی قرار داده است. طبق گزارش المانیتور،‌ در حال حاضر حدود ۱۱۰۰ هتل در سراسر ایران وجود دارند؛ هرچند، تنها ۱۰۴ مورد از آنها در فهرست هتل‌های ۴ یا ۵ ستاره وارد شده‌اند. آگاهی از اهمیت هتل‌ها در جذب مسافران خارجی موجب شده تا دولت ایران به سوی ایجاد معافیت‌های مالیات بر درآمد سوق پیدا کند تا روند پروژه‌های هتل‌‌سازی را شتاب بخشد. سلطانی‌فر پیش‌تر گفته که انقلابی در هتل‌سازی ایران در دولت یازدهم رخ داده است. به گفته وی، ۳۵ هتل ۴ و ۵ ستاره در ۳ سال اخیر عملیاتی شده‌اند و ۱۷۰ مورد دیگر از چنین هتل‌هایی در طول ۵ سال آینده ساخته خواهند شد. در همین راستا، دولت قراردادهایی با چند کشور همانند ترکیه، آلمان، فرانسه و اسپانیا برای ساخت چند دوجین هتل ۴ و ۵ ستاره در تعدادی از شهرهای ایران امضا کرده است. گزارش المانیتور تسهیل روند صدور ویزای ایران را نیز به‌عنوان بخشی از تلاش‌های دولت روحانی برای تغییرات اساسی در صنعت گردشگری عنوان کرده که براساس آن، ویزای ایران از یک ماه به ۳ ماه افزایش یافته است. المانیتور تصریح کرده است که در حال حاضر، شهروندان ۱۹۰ کشور می‌توانند با صدور ویزا هنگام وارد شدن به خاک ایران، به کشورمان سفر کنند. البته، این طرح برای شهروندان ۱۱ کشور استثنا قائل شده است که بریتانیا، ایالات‌متحده آمریکا و کانادا را نیز در بر می‌گیرد.

جذب روس‌ها و توسعه فرودگاهی

این گزارش همچنین به‌صورت مشخص به جذب گردشگر از روسیه اشاره کرده و نوشته است: «برای جذب بیشتر گردشگران خارجی، تهران توافقات مبادلاتی را با چند کشور امضا کرده است که از جمله آنها می‌توان به روسیه اشاره کرد. دولت به علاوه طرح‌هایی را برای جذب ۵ درصد از گردشگران چینی که برای تعطیلات به خارج از کشور خود سفر می‌کنند، دنبال می‌کند. در واقع، ایران پیش‌تر دفاتر گردشگری در شانگهای و گوآنگجو راه‌اندازی کرده بود.» المانیتور درباره پروژه‌های فرودگاهی نیز توضیح داده است: «پروژه‌هایی برای توسعه فرودگاه‌های بین‌المللی در شهرهای عمده مانند تهران، اصفهان و مشهد علاوه بر ایجاد پروازهای مستقیم به شهرهای اروپایی از طریق خطوط هوایی فرانسه، آلمان و ایتالیا در میان تمهیداتی هستند که از سوی دولت ایران به کار گرفته شده‌اند. با توجه به اظهارات مقامات رسمی در ایران، این تمهیدات منجر به افزایش ۱۲ درصدی در تعداد گردشگران ورودی به ایران در طول ۳ سال اخیر شده‌اند. به‌عنوان بخشی از چشم‌انداز ۲۰ ساله، ایران امیدوار است تا سال ۲۰۲۵ هر سال ۲۰ میلیون گردشگر را جذب کند که به‌طور تخمینی درآمدزایی حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار را برای این کشور به همراه خواهد داشت.»

طبق این گزارش، با این وجود و به رغم کارهای مثبتی که انجام شده و نگاه خوش‌بینانه‌ای که وجود دارد، واقعیت این است که ایران همچنان در جذب گردشگران خارجی رتبه چندان مناسبی ندارد. نصرالله پژمانفر، عضو کمیته فرهنگی مجلس شورای اسلامی ایران، باور دارد که رشد فعلی گردشگری خوب است اما کافی نیست، وی استدلال می‌کند که اهداف تعیین‌شده در چارچوب سند چشم‌انداز ۲۰۲۵ تحقق نخواهد یافت. در واقع، سهم ایران از درآمد گردشگری جهانی در سال ۲۰۱۵ تنها حدود ۵/ ۰ درصد بوده است و مقامات این کشور می‌گویند که در سال‌های آینده این رقم باید به ۳ درصد افزایش یابد. المانیتور در پایان یادآور شده کارشناسان معتقدند که با بهبود تصویر بین‌المللی ایران و افزایش تعداد گردشگران خارجی در سال‌های اخیر، ایران موقعیت خوبی برای رونق بخشیدن به بخش گردشگری خود پس از سال‌ها رکود، دارد. هرچند، احتمالا برای تحقق بخشیدن به ظرفیت‌های بالقوه، این کشور به مدتی زمان نیاز است؛ همان طور که برخی از متخصصان استدلال می‌کنند سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه زیرساخت پیش از آنکه ایران بتواند با همسایگان توریست‌پذیر خود مانند ترکیه رقابت کند، امری ضروری است.