فرشید کریمی

گردشگری علاوه‌بر اینکه بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین صنعت جهان است گسترده‌ترین صنعت خدماتی و از مهم‌ترین صنایع اشتغال‌زا نیز محسوب می‌شود. در گستره فعالیت‌های این صنعت، سازمان‌ها و شرکت‌های بسیاری در بخش‌های گوناگون حمل‌ونقل، اقامت و پذیرایی، فروشگاه‌ها و شرکت‌های عرضه‌کننده مواد غذایی حضور دارند و به نوعی استخوان‌بندی این صنعت را تشکیل می‌دهند. با این حال توسعه این صنعت به مولفه‌های متعددی نیاز دارد که «امنیت» از مهم‌ترین آنها است. امروزه امنیت به‌عنوان مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین اصل در تدوین استراتژی توسعه گردشگری در سطح جهان به‌شمار می‌رود. «امنیت» و «گردشگری» دو مقوله وابسته به یکدیگرند که در مناسبات داخلی و بین‌المللی در ارتباط تنگاتنگ قرار دارند و در تعامل دو جانبه، هم می‌توانند تاثیر افزایشی بر یکدیگر داشته باشند و هم تاثیر کاهشی.

به عبارتی میزان امنیت یک منطقه است که رونق یا رکود گردشگری در آن منطقه را رقم می‌زند. آنچه که امنیت گردشگری نامیده می‌شود، تامین امنیت در تمامی حوزه‌های وابسته به این صنعت همچون سیستم حمل‌ونقل، بوروکراسی در تشریفات روادید، امنیت اجتماعی و سیاسی مقصد، بیمه و نحوه فعالیت اصناف است. در این میان حمل‌ونقل قلب صنعت گردشگری و خط اتصال میان مبدا و مقصد و سایر خدمات موجود است. کارآیی و امنیت این سیستم، تعیین‌کننده‌ نوع تجربه و کیفیتی است که از سفر به دست می‌آید؛ تاجایی که گردشگری عمدتا در مناطقی توسعه‌یافته که شبکه‌های وسیع حمل‌ونقل به‌ویژه حمل‌ونقل هوایی در آن وجود داشته و با نظامی قانونمند در راستای تسهیل حمل‌ونقل مسافران توام با تامین امنیت آنان فعال بوده‌اند، بیشتر توسعه یافته است. در این میان، امنیت پروازی مهم‌ترین موضوع در مبحث حمل‌ونقل هوایی است و در این راستا هواپیماهای مسافربری باید از همه نظر از استانداردهای لازم برخوردار باشند تا به این ترتیب ریسک سوانح هوایی و رویدادهای بزرگ به حداقل برسد.

مشکلات ساختاری صنعت هوایی

همه اینها در حالی است که صنعت حمل‌ونقل هوایی برخی از کشورهای جهان به‌ویژه پاره‌ای از کشورهای آسیایی و آفریقایی دارای مشکلات ساختاری فراوانی است؛ از جمله این مشکلات می‌توان به فرسودگی ناوگان هوایی اشاره کرد که باعث افزایش ضریب خطرپذیری مسافران شده و افزایش میزان تاخیر پروازها یا لغو آنان را به دنبال دارد. مشکل تامین قطعات و لوازم یدکی هواپیماها نیز به‌دلیل مقرون به صرفه نبودن برای برخی شرکت‌های هواپیمایی یا تحریم‌های اعمال شده برای پاره‌ای دیگر از کشورها از سوی کشور سازنده هواپیما، در کنار نداشتن برنامه پروازی ثابت برای تمام شهرهای یک کشور یا تمام مقاصد اصلی سایر کشورها از دیگر دلایل ضعف صنعت حمل‌ونقل هوایی است که بعضا سوانح ناگواری را نیز رقم می‌زند.

آخرین نمونه از این قبیل سوانح را روز چهارشنبه ۱۳ مرداد شاهد بودیم؛ سانحه‌ای که در خطوط هوایی امارات به عنوان یکی از معتبرترین و پرترافیک‌ترین خطوط هوایی در عرصه بین‌الملل رخ داد و در جریان آن نقص فنی یک فروند بوئینگ ۷۷۷ هواپیمایی امارات با ۲۷۵ سرنشین که هند را به مقصد دبی ترک کرده بود، منجر به فرود اضطراری و البته بدون چرخ هواپیما در فرودگاه دبی شد، اگرچه خوشبختانه این سانحه خطر جانی برای مسافران و کادر پرواز به دنبال نداشت، اما بنابر آنچه خبرگزاری‌های رسمی مخابره کردند این سانحه فرودگاه دبی را به‌عنوان یکی از پرازدحام‌ترین فرودگاه‌های خاورمیانه، به مدت چند ساعت تعطیل کرد و منجر به لغو ۲۳۷ پرواز ورودی و خروجی این فرودگاه شد و طبعا برنامه کاری و تفریحی تعداد زیادی از تجار، گردشگران و دانشجویان را در سطح دنیا تحت تاثیر قرار داد. این رویداد و سایر رویدادها و سوانح مشابه از دلایلی است که موجب شده بیشتر مسافران تمایل به استفاده از پروازهایی داشته باشند که علاوه‌بر خدمات کیفی استاندارد و مطلوب، از بیشترین ضریب ایمنی نیز برخوردارند. ناوگان هواپیمایی ایمن، ساختارهای زیربنایی استاندارد و نیازسنجی مخاطبان از عمده‌ترین عوامل تاثیرگذار در کاهش وقوع چنین سوانحی است. شرکت‌های هوایی که به این فاکتورها توجه دارند و در این راستا با برنامه‌ریزی مناسب و هزینه‌کرد لازم خدمات ایمنی را به مسافران خود ارائه می‌دهند، موفق شده‌‌اند بیشترین تعداد گردشگران را به‌ویژه در سال‌های اخیر به خود اختصاص دهند و از این طریق به درآمدزایی از طریق این صنعت نیز دست پیدا کنند.