علی‌اصغر شالبافیان/ استاد دانشگاه تهران

آفریقای‌جنوبی بازیگری پیشرو در حوزه گردشگری پزشکی (به‌خصوص در زمینه انواع جراحی زیبایی) به‌شمار می‌رود که به سرعت در حال رشد و تبدیل شدن به یک مقصد برتر گردشگری پزشکی است. مزیت اصلی آفریقای جنوبی در گردشگری پزشکی مربوط به نوع بسته‌بندی تورهای گردشگری آن است. درواقع، تورهای گردشگری پزشکی این کشور اغلب با سافاری‌ها برای مثال «سافاری‌های کالبدشکافی» و دوره بهبودی در اسپا یا با سایر فعالیت‌ها نظیر حمام آفتاب و ماسه، در یک بسته سفر قرار می‌گیرند. البته علاوه‌بر بسته‌های خاص گردشگری پزشکی، مهارت‌های قوی زبان انگلیسی، فرهنگ «غربی» آفریقای جنوبی و هزینه‌های درمانی کشور ازجمله محرک‌های دیگر جذب گردشگران پزشکی به‌شمار می‌روند. هزینه‌های پزشکی در آفریقای جنوبی تنها حدود ۴۰ تا ۶۰درصد از میزان هزینه‌های پزشکی در ایالات‌متحده و اروپا است؛ اما این کشور همچنان گران‌تر از برخی مقاصد گردشگری پزشکی پیشرو در آسیا است. آفریقای جنوبی در ارائه خدمات گردشگری و حتی بخش اسپا از زیربنای مناسبی برخوردار است و عمر اکثر تاسیسات آن به ۱۰ سال نمی‌رسد؛ اما هنوز هیچ‌گونه پایگاه ترویجی- ترفیعی و برند مشخصی برای این صنعت ایجاد نشده است. به‌عنوان رویکردی متفاوت از رقبا، گردشگری تندرستی این کشور معمولا با فعالیت‌های فضای باز نظیر ماجراجویی، سافاری و فعالیت‌هایی در سواحل ترکیب می‌شود.

گردشگری سلامت در آفریقای جنوبی رشد مثبت ۵ درصدی درسال ۲۰۱۳ را به ثبت رسانده است. تقاضای افزایش‌یافته از سوی مردم سراسر قاره آفریقا برای خدمات پزشکی، محرک کلیدی رشد اقتصادی‌ این صنعت در سال‌های اخیر بوده است. باوجود رشد سریع گردشگری پزشکی در آفریقای جنوبی، ‌دولت تنها در چند سال اخیر بر این بخش تمرکز کرده است. در سال ۲۰۰۹ دولت آفریقای‌جنوبی اعلام کرد به‌منظور ارتقای کشور به‌عنوان یک مقصد مقرون به‌صرفه بین‌المللی، در حال توسعه یک استراتژی ملی برای گردشگری پزشکی است. این استراتژی، بازار و زنجیره عرصه صنعت و همچنین خط‌مشی‌های لازم برای ایجاد قوانین و استانداردهای بهتر را مدنظر قرار داده است. اولین مراسم افتتاحیه کنگره گردشگری سلامت آفریقای جنوبی در جولای ۲۰۰۹ با حمایت وزارت گردشگری و وزارت بهداشت و باحضور ۳۰۰ نماینده از بیمارستان‌ها، بیمه، دولت و ... برگزار شد. هدف این مراسم، تشویق بازار گردشگری سلامت درون‌مرزی (در درجه اول با تمرکز بر گردشگری پزشکی) و تقویت تعاون و همکاری بیشتر در این بخش بود. پس از آن، انجمن غیرانتفاعی گردشگری پزشکی آفریقای جنوبی تاسیس شد. محرک دیگر شکل‌گیری نهاد مذکور، این بود که وزارت صنعت و تجارت آفریقای جنوبی از صنعت گردشگری سلامت بدون یک انجمن تجاری مناسب حمایت نمی‌کرد. اقدام توسعه‌ای دیگر، تاسیس انجمن پزشکی آفریقای جنوبی است که در همکاری با وزارت بهداشت، در حوزه تعیین کدهای حرفه‌ای برای کسانی که در گردشگری پزشکی دخیل هستند و همچنین ایجاد خطوط راهنما برای پوشش بیمه‌ای اعمال سوءپزشکی فعالیت می‌کند. به‌عنوان یک اقدام ترویجی در حوزه تندرستی، وب‌سایت گردشگری ملی آفریقای جنوبی خدمات تندرستی را تحت عناوین «سلامت و تندرستی»، «درمان‌های غیرمعمول مربوط به‌صورت»، «ماساژ در شاخ و برگ/ بوته» و «درمان‌های الهام‌گرفته از سنت‌های آفریقا» تبلیغ و ترویج می‌کند.

خدمات، مقاصد و بازارها

شاید بتوان ادعا کرد تقریبا هیچ‌کجای دنیا وجود ندارد که در آن، گردشگر بتواند لیفتینگ صورت را در یک روز دریافت کند و دو روز بعد از آن در اطراف یک پارک حیات وحش رانندگی کند و از شیرهای وحشی عکس بگیرد. تسهیلگران گردشگری پزشکی آفریقای جنوبی، ‌با ارائه تورهایی که مراقبت سلامت و اقامت در هتل‌های لوکس را با سافاری ترکیب می‌کند فرصت سیاحت در طبیعت بکر و منحصربه‌فرد آفریقای جنوبی را برای گردشگران سلامت فراهم می‌کنند. در حقیقت گشت و گذار و طبیعت‌گردی، یکی از کلیدی‌ترین جاذبه‌ها و محرک‌های گردشگری پزشکی این کشور است. به‌طور کلی، محبوب‌ترین درمان مورد تقاضای گردشگران پزشکی در آفریقای جنوبی جراحی زیبایی است؛ اما این کشور همچنین پیوند عضو، جراحی قلب، جراحی ارتوپدی، درمان چاقی و درمان‌های باروری و دندان‌پزشکی را نیز ارائه می‌دهد. آفریقای جنوبی به‌طور برجسته‌ای، خصوصا در زمینه جراحی پلاستیک رشد کرده و هزینه آن کمتر از نصف هزینه‌های ایالات متحده است. بسته‌های پیشرفته گردشگری پزشکی کشور اغلب شامل اسپاها نیز هستند؛ به‌نحوی که ممکن است گذراندن دوره آمادگی قبل از عمل جراحی یا دوره نقاهت بعد از عمل در یک اسپا را ارائه دهند.

بازارهای مهم گردشگری پزشکی آفریقای جنوبی کشورهای اروپایی نظیر بریتانیا، آلمان، اتریش و ایتالیا هستند؛ البته تعداد رو به افزایشی از بیماران نیز از کشورهای آفریقایی در درجه اول آفریقایی‌های مرفه و جوامع مهاجری که در آفریقا زندگی می‌کنند به این کشور جذب می‌شوند. در حوزه تندرستی، گیاهان بومی و آیین‌های شفابخش سنتی آفریقا به‌طور فزاینده‌ای با درمان‌های اسپا در این کشور ادغام شده‌اند. دریادرمانی یا تالاسوتراپی از درمان‌های شناخته‌شده در بسیاری از اسپاهای آفریقای جنوبی است. چند چشمه آب گرم مخصوصا در کیپ تاون غربی در این کشور وجود دارد که تاکنون اسپاها و تفرجگاه‌های تعطیلاتی زیادی در اطرافشان تاسیس شده است؛ علاوه‌بر این، روز به روز بر محبوبیت اقامتگاه‌های معنوی این کشور افزوده می‌شود. در این اقامتگاه‌ها درمان‌های جایگزین، مدیتیشن، کارگاه‌های تندرستی و آیین معنوی ارائه می‌شود. آفریقای جنوبی همچنین تعداد بی‌شماری ریزورت اسپا دارد که در آنها بازدید از اسپا با فعالیت‌هایی چون سافاری، گلف و طبیعت‌گردی ترکیب شده است. نکته مهم این است که در آفریقای جنوبی اسپاها معمولا در مجاورت هتل‌ها تاسیس می‌شوند تا از کمپین‌های بازاریابی آنها منتفع شوند؛ به نحوی که هتل‌ها اغلب، اسپاها را به‌عنوان جزئی از خدمات هتل در بسته‌های سفر به گردشگران عرضه می‌کنند.

منبع: گردشگری سلامت در رویکردی جامع