6 نسخه خارجی برای طرح یارانه سفر

گروه گردشگری، امیر شاملویی: پرداخت یارانه سفر در کشورهای مختلف به دو قسم جذب گردشگران خارجی و جایگزینی گردشگران داخلی به جای گردشگران بین‌المللی و تحت شرایط خاصی انجام می‌شود. معمولا ارائه یارانه سفر در هنگام بی‌ثباتی امنیتی، سیاسی یا مالی در کشورهای گردشگرپذیر مانند مصر و ترکیه روی داده است تا با مکانیزم‌های کاهش قیمت سفر برای گردشگران، افت تقاضای گردشگر در این کشورها را جبران کند. تلاش عمده این کشورها بیشتر برای جذب گردشگران خارجی بوده است. همچنین یارانه سفر در کشورهایی نظیر تایلند و اندونزی نیز با هدف کاهش هزینه‌های سفر مانند هتل‌ها و خدمات چارتری اختصاص داده شده است.

در این میان، روسیه کشوری است که همزمان با تلاش برای افزایش گردشگران ورودی با پرداخت یارانه به گردشگران داخلی خود نیز توجه داشته است. اما این یارانه‌ها به‌طور مستقیم به تورگردانان پرداخت نشده بلکه هزینه سفر را کاهش داده است و از این طریق مشتریان سفر و مراجعان به تورگردانان را افزایش داده و بر سودآوری آنها نیز تاثیرگذار بوده است. با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد در صورت توجه به انواع جوانب چنین اقداماتی، این سیاست بتواند تاثیراتی در راستای توسعه گردشگری استان‌های محروم داشته باشد.

یارانه روسیه برای جذب گردشگر خارجی

در سال‌های اخیر روسیه با توجه به مواضع سیاسی خود درگیری‌هایی با غرب داشته است. این درگیری‌ها بر اقتصاد این کشور تاثیر داشته و موجب کاهش ارزش برابری روبل در سال‌های اخیر شده است. حال برای ترمیم رشد اقتصادی و توسعه منطقه‌ای، این کشور سیاست‌هایی در پیش گرفته است. دیمیتری مدودف نخست‌وزیر روسیه قول داده یارانه‌هایی برای تورگردانان در نظر بگیرد تا گردشگری داخلی روسیه را تقویت کند. بنا بر گفته‌های وی، تورگردانان روسی که در حال ایجاد راه‌های جدیدی برای گردشگری داخلی این کشور هستند، از حمایت دولت این کشور برخوردار خواهند شد.

به گزارش خبرگزاری‌ اینترفاکس برآورد می‌شود در سال ۲۰۱۵ حدود ۵۰ میلیون نفر به این کشور سفر کرده باشند؛ رقمی که شامل گردشگران داخلی و خارجی روسیه می‌شوند. چنین آمارهایی موجب شده دولت روسیه سعی کند برای تورگردانانی که راه‌های جدیدی برای پروژه‌های مربوط به گردشگری قوم‌نگاری، باستانی، تاریخ نظامی، صنعت و مواردی از این قبیل در نظر می‌گیرند و موجب تقاضا برای این بخش‌ها می‌شوند، حمایت‌هایی اعمال کند. در حال حاضر گمان می‌‌رود بیش از ۱۴ هزار شرکت برگزارکننده تور در این کشور وجود داشته باشد. ولادیمیر مدینسکی، وزیر فرهنگ روسیه نیز پیشنهاد کرده است یارانه‌ها از بودجه فدرال و مطابق با اولویت‌های ملی این کشور پرداخت شوند.

قرار است روسیه حداکثر ۲ میلیارد و ۷۶۵ میلیون روبل پرداخت کند و این یارانه به مسائلی مانند حجم ورود فصلی و بیشترین تعداد بهینه گردشگرانی که این مناطق می‌پذیرند، بستگی دارد. در کنار این پرداخت‌ها، ایده مربوط به تشکیل سازمان‌های دولتی برای گردشگری از سوی مقامات روسی رد و بر بخش‌های خصوصی کوچک به جای غول‌های دولتی این حوزه تاکید شده است؛ زیرا امکان سوء مدیریت و عدم شفافیت در چنین سازمان‌های بزرگی وجود دارد.

بهبود تسهیلات تفریحی مربوط به گردشگری و مدرن‌سازی آنها، یکی دیگر از مواردی است که مورد تاکید سیاست‌گذاران روس قرار گرفته است. البته این تمهیدات برای ارزان‌تر کردن سفر به‌دلیل افزایش قیمت سوخت و هزینه وام‌های بانکی صورت گرفته است. سال گذشته، ۲۰ میلیون گردشگر خارجی از این کشور دیدن کردند؛ بنابراین پتانسیل زیادی برای توسعه کشور دیده می‌شود و این کشور درصدد است تا از تمام فرصت‌های موجود برای گسترش گردشگری استفاده کند.

از سوی دیگر، روسیه در راستای حمایت از گردشگری داخلی این کشور تدابیر دیگری نیز در نظر گرفته است. از مهمترین این موارد می‌توان به اصلاح و تدوین برخی قوانین اشاره کرد که در دسترس ‌بودن را برای گردشگری داخلی و درون‌مرزی افزایش می‌دهند. در گام دوم توسعه معیارهای حمایت مالی مستقیم از تورگردانان بر مبنای تجربه به‌کار گرفته شده در کشورهای دیگر مدنظر بوده است. در مرحله سوم، خلق شرایطی که هزینه تورها به روسیه را کاهش دهد شامل یارانه دادن به حمل‌و‌نقل چارتر مسافران در مقاصدی که برای توسعه گردشگری مهم تلقی می‌شوند، مورد تاکید است. گام چهارم نیز افزایش سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های گردشگری روسیه و پنجمین تدبیر اتخاذ شده نیز کمک به نظام حمایت از بازاریابی گردشگری ملی عنوان می‌شود.

در چارچوب این سیاست‌ها، حمایت از تورگردانان در دستور کار قرار گرفته است و مقررات مربوط به این کار تا پایان فوریه سال‌جاری تنظیم شدند. کمیته جانشینی واردات روسیه که از سوی وزارت فرهنگ این کشور ایجاد شده است، بر توسعه مسیرهای گردشگری و مهیا کردن آنان برای ورود تورگردانان روسی فعالیت می‌کند. برخی از این قوانین مربوط به توسعه زیرساخت‌ها هستند. در این چارچوب، پذیرش قوانین مربوط به هتل‌ها تسریع می‌یابد و وضعیت مالکیت نهادها و شهرداری‌ها نیز باید روشن شود. توافق‌نامه‌هایی نیز در حوزه حمل‌و‌نقل مسافر انجام می‌شود و تمرکز اصلی دولت روسیه بر ارزان‌تر شدن حمل‌و‌نقل است.

یارانه سوخت ترکیه برای کاهش قیمت سفر

در همین حال، ترکیه نیز چندی پیش در تلاش برای بهبود بخشیدن به آسیب‌های وارد شده به گردشگری این کشور به‌دلیل اقدامات تروریستی، پیشنهادهایی مبنی بر ارائه یارانه سوخت برای پروازهایی که به ۵ ناحیه مهم گردشگری این کشور انجام می‌شود، مطرح کرد. به گفته ماهر اونال، وزیر گردشگری ترکیه، خطوط هوایی برای سفر به مناطق آنتالیا، آلانیا، دالامان، بدروم و ازمیر در فصل شروع گردشگری در ماه‌های آوریل و مه به ازای هر پرواز ۶ هزار دلار یارانه تخصیص می‌داد. به دنبال تظاهرات و حملات گروه‌های چپگرای این کشور که در مقیاس کوچک انجام شده است، همچنین سرایت خشونت در مناطق کردنشین جنوب‌شرقی این کشور و در نهایت بمب‌گذاری‌های استانبول که بزرگ‌ترین تهدیدات را برای صنعت گردشگری ترکیه ایجاد کرده‌اند، ورود گردشگران به این کشور با نگرانی‌هایی همراه شده است. دولت ترکیه برای کاستن از همین نگرانی‌ها و جذب گردشگران اقدام به پرداخت یارانه زد.

همه اینها درحالی است که گردشگری در ترکیه اهمیت بالایی دارد و حدود ۵/ ۴ درصد از اقتصاد این کشور را که معادل با ۸۰۰ میلیارد دلار است، تشکیل‌ می‌دهد. سال گذشته، به دنبال‌ بحران مالی کشور روسیه که در نتیجه تحریم‌های غرب این کشور بر سر مساله اوکراین ایجاد شده بود، ترکیه در مورد پروازهای روسیه سیاست پرداخت یارانه‌ را در نظر گرفت تا گردشگران روسی خود را از دست ندهد. روس‌ها ۱۰ درصد از گردشگران خارجی واردشده به ترکیه را در فاصله نوامبر سال ۲۰۱۵ تا ژانویه سال ۲۰۱۶ تشکیل می‌دادند و پس از آلمانی‌ها که ۴/ ۵ میلیون مسافر به ترکیه فرستاده بودند و ۵/ ۱۵ درصد از مسافران وارد شده به ترکیه را به خود اختصاص می‌دادند، در رده دوم بزرگ‌ترین متقاضیان سفر به این کشور قرار داشتند.

با این وجود، شرایط سختی برای پرداخت این یارانه‌ها وجود دارد؛ برای مثال این یارانه تنها برای هواپیماهایی با بیش از ۱۰۰ صندلی اعطا می‌شود و برای پرداخت آن به هر آژانس، حد پایین ۱۱ نفر مسافر از سوی هر آژانس تعیین شده است.این یارانه‌ها به‌ویژه برای آلمانی‌ها که تعداد زیادی از گردشگران این کشور را تشکیل می‌دهند و به‌دلیل مرگ تعدادی از آنان در بمب‌گذاری استانبول تعداد گردشگران این کشور به ترکیه تحت تاثیر قرار گرفت، می‌تواند مفید باشد. پیش‌بینی‌ها البته از کاهش ۲۵ درصدی ورود گردشگران آلمانی به آنتالیا در تابستان امسال حکایت دارد.

یارانه مقدونیه به وسایل حمل و نقل گردشگر

در کنار یارانه‌هایی که روسیه و ترکیه برای توسعه گردشگری خود تخصیص داده و می‌دهند، مقدونیه نیز در همین راستا، از ۱۵ تا ۶۵ یورو به ازای هر گردشگر به هر نوع وسیله حمل‌و‌نقلی که مسافر با آن وارد کشور شده، می‌پردازد. این یارانه برای تورگردانانی که مسافران خود را با سفرهای هوایی به این کشور منتقل کنند، ۶۵ یورو و برای تورگردانانی که با اتوبوس تور خود را برگزار کنند، ۲۰ یورو برای هر مسافر است. شرکت‌هایی که تور ترکیبی ارائه می‌کنند نیز به ازای هر مسافر ۱۵ یورو دریافت می‌کنند.

این یارانه به این دلیل وضع شد که بتواند پروازهای مستقیم از روسیه به مقدونیه و در نتیجه تعداد گردشگران به این کشور را بیشتر کند؛ گرچه می‌تواند به‌دلیل عدم دسترسی مقدونیه به دریای آزاد نیز باشد. همچنین مقدونیه در ماه مارس سال‌جاری تدابیری اتخاذ کرد که تا یک سال بعد از آن تاریخ، برای سفر بین این کشور و روسیه نیازی به صدور روادید (ویزا) نباشد.

یارانه 100میلیون دلاری مصر به سفرهای هوایی

مصر نیز در سال ۲۰۱۱ مشوق‌هایی برای سفر هوایی به منطقه شمال‌شرقی این کشور که منطقه‌ای گردشگرپذیر است، در نظر گرفت تا تقاضا را تحریک کرده و از موانع موجود در این زمینه جلوگیری کند. این یارانه به صورت کاهش در مالیات خطوط هوایی به اندازه ۵ دلار به ازای هر مسافر در نظر گرفته شده تا سفرهای هوایی به مصر را تشویق کند؛ این به معنی نوعی یارانه ۱۰۰ میلیون دلاری در آن سال بود. علت دیگر این یارانه را می‌توان آغاز ناآرامی‌ها در مصر پس از تظاهرات گسترده در میادین این کشور علیه حسنی مبارک دانست.

علاوه‌بر این، مصر در سال ۲۰۱۴ نیز یارانه‌هایی برای چارترهای پرواز زمستانی قرار داد تا کاهش ۲۳ درصدی گردشگران آلمانی در نیمه اول سال را جبران کند و تعداد گردشگران را به پیش از بحران این کشور برگرداند. میزان یارانه اعطاشده به خطوط هوایی بسته به مسافت و شهرهای توریستی بین ۲۴ تا ۳۱ یورو به ازای هر صندلی متفاوت بود. برای برخی مقاصد که آسیب‌پذیری بیشتری داشتند نیز یارانه بیشتری در نظر گرفته شده بود. در سال ۲۰۱۵ این یارانه خطوط هوایی به مناطقی همچون لوکسور همچنان وجود داشت.

یارانه تایلند و اندونزی به گردشگران داخلی

اما چنان‌که اشاره شد، در کنار یارانه‌هایی که کشورها به ورود گردشگران خارجی تخصیص می‌دهند، یارانه‌هایی نیز برای توسعه سفرهای داخلی و افزایش تعداد گردشگران داخلی اختصاص داده می‌شود. این اتفاق در کشورهایی مانند تایلند و اندونزی رخ داد.انتقال تمرکز از گردشگری بین‌المللی به گردشگری داخلی در تایلند به سال ۲۰۰۸ رخ داد. در این تاریخ، دولت تایلند با بخش خصوصی این کشور همکاری کرد تا برنامه «نمایشگاه سفر تایلند» را برگزار کند و قیمت خطوط هوایی محلی و هتل‌ها را کاهش دهد. این امر به نوبه خود منجر به افزایش تعداد و تکرار سفرهای داخلی در این کشور شد. در سال ۲۰۱۰ نیز دولت این کشور برای تمام اتباع خود، کاهش درآمد قابل مالیات‌ستانی را در زمینه مخارج مربوط به گردشگری داخلی اعمال کرد. به هر صورت، افزایش گردشگران داخلی زیان ناشی از کاهش سفرهای گردشگران بین‌المللی را جبران نکرد، زیرا تمایل به پرداخت آنان بیش از گردشگران داخلی تایلند بود. تلاش‌های بالی اندونزی نیز برای ارتقای گردشگری داخلی پس از بمب‌گذاری‌های تروریستی در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ در این جزیره نیز تنها یک‌سوم مخارج روزانه گردشگران خارجی این منطقه را پوشش داد.

توجیه پرداخت یارانه سفر در اقتصاد آزاد

پرداخت یارانه یکی از روش‌های اقتصادی برای دخالت دولت در اقتصاد است که همواره موافقان و مخالفان بسیاری داشته است. معمولا اقتصاددانان بازار آزاد با یارانه‌های اعطایی دولت و به‌طور کلی دخالت دولت در اقتصاد مخالفند؛ با این حال به نظر می‌رسد در پاره‌ای از موارد، در صورت موقتی بودن و برقراری شرایطی ویژه بتوان برخی یارانه‌ها یا کمک‌های دولتی را توجیه کرد. شرط این کمک‌ها از نظر برخی از اقتصاددانان توسعه این است که به توانمندسازی صنعتی خاص یا پرورش قابلیتی ویژه منجر و پس از مدتی قطع شود. گردشگری نیز می‌تواند به‌عنوان یکی از صنایع مهم در هر کشوری از مزایای کمک دولتی (به‌ویژه در مناطق محروم) برای رشد استفاده کند و پس از مدتی با عادی‌شدن روند رشد از چنین یارانه‌هایی چشم پوشید. البته به ثمر نشستن این سیاست به نحوه اجرا و سیاست‌گذاری هم بستگی دارد. تجربه کشورهای دیگر می‌تواند سیاست‌گذاران را در این راستا کمک کند.