گروه گردشگری، امیر شاملویی: معمولا با آغاز ماه رمضان، ‌ترجیح غالب شهروندان کشورهای اسلامی، ماندن در خانه و پرداختن به آیین‌های عبادی است. کاهش گردشگران داخلی که در نتیجه این شرایط حاصل می‌شود و نیز کمتر شدن تقاضای سفر مسلمانان به کشورهایی که بیشتر به عنوان مقصد برمی‌گزینند، پیامدی منفی برای کشورهایی است که درآمد بالایی از طریق این صنعت کسب می‌کنند. تقارن ماه رمضان و فصل تابستان که زمان اوج بسیاری از سفرهای داخلی و خارجی است، نگرانی از این وضعیت را دوچندان می‌کند. برای جبران این کاستی، کشورهای فعال در گردشگری مانند مالزی، ترکیه و مصر دست به اقدامات مختلفی برای جبران این زیان زده‌اند و حتی در برخی موارد فرصت‌های جدیدی از این طریق به‌وجود آورده‌اند. تقویت گردشگری حلال و در برخی موارد تاکید بر جذب گردشگران خارجی با برگزاری رویدادها و جشنواره‌های مختلف و تخفیف در نرخ برخی خدمات گردشگری از جمله این اقدامات محسوب می‌شوند که در ادامه به برخی از این تمهیدات پرداخته خواهد شد.

مالزی؛ ایده بازارهای رمضان

مدت‌ها است که مالزی خود را به عنوان قطب برندهای حلال به دنیا معرفی کرده است. وزارت گردشگری و فرهنگ کشور مالزی برای ایجاد جذابیت در حوزه گردشگری خود در ماه رمضان، در سال ۲۰۱۳ دست به ایجاد بازارهای رمضان زد. این بازار یک رویداد گردشگری بی‌نظیر است و غذاهای محبوب مردم مالزی در آن توزیع می‌شود. در کنار این بازار، «جشنواره رمضان» نیز برگزار می‌شود. در کنار اینها و در سال ۲۰۱۵ بازارهای شبانه نیز به مجموعه اقدامات در نظر گرفته شده برای جذب گردشگر افزوده شد. این بازارها که برای جذب گردشگران خارجی، به‌خصوص از آسیای غربی، راه‌اندازی شده، در تمام طول شب باز هستند و با نمایش برخی سنت‌های این کشور، جاذبه‌های گردشگری ویژه‌ای را در این ماه ارائه می‌کنند.

ترکیه؛ گردشگری حلال و تخفیف نرخ هتل‌ها

ورود حدود ۴۰ میلیون گردشگر در سال به ترکیه، اهمیت صنعت گردشگری را در اقتصاد این کشور نشان می‌دهد. اما آغاز ماه رمضان در فصل تابستان ممکن است به‌عنوان یک مشکل این صنعت را در ترکیه تحت‌تاثیر قرار دهد. اهمیت فصل تابستان برای صنعت گردشگری این کشور به اندازه‌ای است که تنها در ماه جولای سال ۲۰۱۵ حدود ۵ میلیون نفر از این کشور دیدن کردند. از این‌رو، ترکیه برای حل این مساله راهکارهایی دارد. از جمله این راه‌حل‌ها، برگزاری جشنواره «استانبول در رمضان» است. در سال ۲۰۱۳، تمرکز ترکیه بر جذب گردشگران عرب در ماه رمضان و استفاده از ظرفیت‌های استانبول قرار گرفت. افزایش ۹۷ درصدی تعداد مسافران خطوط هوایی از عربستان و ۱۴۴درصدی از کویت در رمضان سال ۲۰۱۳ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۲، بیانگر موفقیت سیاست‌های اتخاذ شده بود. برگزاری برخی برنامه‌ها مانند افطار در ساحل و اجرای برنامه افطار تا سحر نیز از جمله اقدامات هتلداران این کشور برای جذب گردشگران داخلی در ماه رمضان بود. در یک تجربه دیگر، آژانس‌های مسافرتی منطقه اژه ترکیه در تلاش برای جبران زیان ناشی از کاهش گردشگران داخلی در ماه رمضان در سال ۲۰۱۰، سعی کردند تا گردشگران خارجی بیشتری به جای آنها جذب کنند و تمرکز خود را بیشتر بر این مساله قرار دادند. در این سال که رمضان در فصل تابستان قرار داشت، فعالان حوزه گردشگری در ترکیه باور داشتند که تخفیف قیمت‌ هتل‌ها و تاکید بر فعالیت‌های تعطیلات، گردشگران بیشتری را از کشورهای خارجی جذب خواهد کرد. بنا بر گزارش انجمن آژانس‌های مسافرتی ترکیه، ۱۰ درصد از رزرو هتل‌های منطقه مرمره در سال، به‌دلیل ماه رمضان و رویدادها و جشنواره‌های مربوط به آن صورت ‌گرفت.

در منطقه بدروم نیز هتلداران بسته‌های برنامه ویژه‌ای ارائه کردند که شامل ۳۰ تا ۴۰ درصد تخفیف در قیمت هتل‌ها می‌شد. با این برنامه، در ماه رمضان ۹۰ درصد از هتل‌های ۴ و ۵ ستاره تقریبا پر شدند و در این مدت سرگرمی‌ها و برنامه‌های خاصی برای آنها تدارک دیده شده بود. علاوه‌بر این، گفته می‌شود که در این منطقه برای گردشگران به‌ویژه داخلی ۳۵ درصد تخفیف محل اقامت داده شد. با این وجود، در برخی مناطق مانند کوش‌آداسی، رزرو هتل‌ها در این مدت بین ۵۰تا۷۰ درصد کاهش یافته بود که بیشتر به‌دلیل کاهش تمایل به سفر در بین گردشگران داخلی در ماه رمضان بود. این امر ناشی از تمرکز بر گردشگران داخلی از سوی هتل‌ها و توقف بازاریابی آنها در خارج از کشور بود که در نهایت منجر به زیان ۳۰ درصدی در مخارج گردشگران خارجی در این حوزه شد. در نتیجه، سیاست تخفیف برای هتل‌ها نیز از سوی آنان پیگیری شد.

مصر؛ جذب گردشگر با برگزاری رویداد

هیات گردشگری مصر در سال‌ ۲۰۱۰ در پاسخ به کاهش میزان گردشگران وارد شده به این کشور در طول ماه رمضان، اقدام به برگزاری رویدادها و جشنواره‌هایی کرد تا از این طریق بتواند گردشگران عرب را جذب کند. یکی از این رویدادها برگزاری جشنواره فانوس‌های رنگی بود. مصر یکی از مقاصد مهم برای جذب گردشگران عرب به‌ویژه قشر مرفه اعراب خلیج‌فارس به‌شمار می‌رود. این کشور برای جبران کاهش گردشگر و در نتیجه درآمدهای خود از محل مخارج گردشگران، اقدام به برگزاری آتش‌بازی، نمایش‌های فولکلور (فرهنگ عامه) و سماع نمود و در کنار آن، تبلیغات نیز در دستور کار فعالان مصری قرار گرفت. علاوه‌بر این، چند هتل‌ مجلل در مصر نیز اقدام به ارائه بسته‌های ویژه رمضان کردند. تمرکز بر گردشگران عرب، به‌ویژه در حوزه خلیج‌فارس، به این دلیل بود که آنان حدود ۲۰ درصد از ۱۲ میلیون گردشگر وارد شده به مصر را در سال تشکیل می‌دادند. با این وجود به نظر می‌رسد این برنامه‌ها تنها زیان این کشور را کاهش داده و تخفیف هتل‌ها نیز بیشتر برای سفر شهروندان اروپایی و آمریکایی مفید بوده باشد.

در ایران نیز مانند دیگر کشورهای مسلمان، ماه رمضان سفرهای داخلی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و این تاثیر در زمان‌هایی که ماه رمضان با فصل اوج سفرهای داخلی مقارن می‌شود دوچندان خواهد بود. از این‌رو و با توجه به تجارب مذکور، ‌جذب گردشگران مسلمان منطقه با برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف و حتی نمایش‌های فولکلور و فرهنگ عامه می‌تواند این خلأ را جبران کند. از سوی دیگر، برگزاری تورهای بازارهای شبانه نیز می‌تواند تا اندازه‌ای تقاضای سفرهای داخلی در این ماه را بیشتر کرده و به نوعی دیگر با گسترش گردشگری شهری، گردش مالی مربوط به بخشی از کسب‌وکارهای گردشگری را حفظ کند.