محمود یزدی‌مهریزی

منبع: قوانین و مقررات جهانگردی و هتلداری

یکی از عوامل مهم در رشد و توسعه صنعت گردشگری، بیمه گردشگر در طول سفر است. سفر پیوسته با ترس و نگرانی همراه است؛ ترس از ورود و اسکان در محیط‌های ناآشنا، تاخیر در حرکت وسایل نقلیه و از دست دادن مسیرهای بعدی، ابتلا به بیماری، وقوع حوادث و رخدادهای غیرمترقبه و ده‌ها عامل دیگر که همگی موجب نگرانی و دلهره مسافر می‌شود. از این رو تامین امنیت جانی و مالی، زدودن بیم از خاطر مسافر و اطمینان وی از جبران خسارات احتمالی، گردشگر را هنگام سفر آسوده‌خاطر می‌کند.

در حال حاضر آسان‌ترین شیوه برای اطمینان گردشگر از جبران خسارات احتمالی، بیمه حوادث، بیمه درمانی مسافر و نیز بیمه سفر، پذیرفتن مسوولیت جبران خسارات حاصل از تاخیر پروازها و سرقت یا از بین رفتن اموال همراه مسافر است.کشورهای اروپایی و شرق آسیا که میزبان بیشترین میزان گردشگر هستند، در این صنعت بسیار پیشرفته‌اند و گردشگر هیچ‌گونه دغدغه‌ای بابت ارائه خدمات بیمه‌ای ندارد. اما از آنجا که صنعت توریسم در جمهوری اسلامی ایران صنعتی نوپاست، بیمه گردشگری نیز هنوز جای خود را در این صنعت باز نکرده است.

بند ژ ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۱ قانون برنامه چهارم مصوب دی‌ماه ۱۳۸۶، بیمه‌نامه اتباع خارجی را چنین تعریف می‌کند: «بیمه اتباع خارجی، قرارداد بیمه‌ای است که اتباع خارجی با یکی از سازمان‌های بیمه‌گر ایرانی یا خارجی مورد تایید دولت جمهوری اسلامی ایران تنظیم کرده‌اند.» مواد ۱۳ و ۱۴ آیین‌نامه مذکور سازمان‌های مسوول پیگیری و تدوین دستورالعمل این قانون را مشخص کرده است. سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز برای اجرایی شدن این آیین‌نامه، فراخوانی به شرکت‌های بیمه عامل ارسال کرده و سهم بیمه هر یک از آنان را پیشنهاد کرده است. در اقدامات سازمان مذکور هزینه‌های بخشی از بیماری‌ها و تامین بخشی از هزینه‌های حوادث طبیعی و غیرمترقبه در نظر گرفته شده است.

در همین راستا نیز سال گذشته «شیوه‌نامه ارائه خدمات بیمه‌ای به گردشگران» تدوین و با هدف تامین حقوق گردشگران از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، به تمامی استان‌های کشور ابلاغ شد.هدایت و نظارت بر شرکت‌های بیمه در کشور براساس بند ۱ ماده ۵ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری (مصوب ۱۳۵۰)، به عهده بیمه مرکزی است.

بیمه سفرهای داخلی

شرکت‌های خدمات مسافری و گردشگری با اخذ بیمه مسوولیت برگزارکنندگان تورها، کلیه شرکت‌کنندگان در تورهای علمی، سیاحتی و زیارتی را بیمه می‌کنند تا چنانچه در طول برگزاری تور، مسافران دچار حادثه‌ای شده و مسوولان تور مقصر شناخته شوند، بیمه‌گذار خسارت را جبران کند. این تعهد شامل پرداخت غرامت فوت، نقص عضو، پرداخت هزینه‌های پزشکی و... است.

شرایط عقد قرارداد، اعم از ذکر موارد استثنا مانند بروز حادثه برای گردشگر در اثر وقوع بلایای طبیعی یا ظرف زمانی اعلام رخداد به بیمه‌گر، در متن بیمه‌نامه‌ها درج می‌شود.

بیمه سفرهای خارجی

بیمه مسافران ایرانی که عازم خارج از کشور هستند، بنا به اجباری بودن آن برای صدور روادید کشور مقصد، از قابلیت اجرایی بالایی برخوردار است. شرکت‌های بیمه داخلی با برخی از شرکت‌های بیمه خارجی، نظیر شرکت امدادرسان آکسا قرارداد همکاری دارند. اشخاصی که قصد مسافرت به خارج از کشور را دارند تحت‌پوشش این‌گونه بیمه‌ها قرار می‌گیرند. خدمات موضوع این بیمه، در بیمه‌نامه‌ها قید شده است. بدیهی است میزان جبران خسارت، متناسب با حق بیمه‌ای است که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد. این خدمات به وسیله شبکه بین‌المللی شرکت مذکور تضمین و ارائه می‌شود؛ خدماتی نظیر پرداخت هزینه‌های پزشکی، بازگرداندن جسد در صورت فوت بیمه‌شده به کشور مقصد، کمک‌های حقوقی، جبران خسارت تاخیر حرکت هواپیما، بازیابی چمدان مفقودشده، تحویل نگرفتن چمدان‌های کنترل‌شده، حواله وجه نقد، فقدان گذرنامه (گواهینامه رانندگی و شناسنامه) بیمه‌گذار در خارج از کشور و هزینه‌های دعاوی حقوقی.

بیمه‌ سفر گردشگران ورودی به ایران

بند د ماده ۹۱ از فصل هفتم قانون برنامه توسعه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران درخصوص بیمه اتباع خارجی تصریح می‌کند تمام اتباع خارجی به محض ورود به کشور باید بیمه باشند یا به‌طور اجباری در ایران بیمه خدمات درمانی بگیرند.

براساس آیین‌نامه ماده یادشده که در کمیسیون اجتماعی دولت تصویب و ابلاغ شده است، هر مسافر خارجی که به ایران وارد می‌شود باید بیمه خدمات درمانی داشته باشد. در صورتی که تبعه خارجی بیمه درمانی مورد قبول سازمان‌های بیمه‌گر داخلی را داشته باشد، می‌تواند همان بیمه‌نامه را ارائه کند ولی در غیر این‌صورت باید در ایران بیمه شود.

اتباع خارجی مقیم‌، با معرفی وزارت امورخارجه یا وزارت کشور در یکی از سازمان‌های بیمه‌گر داخلی، بیمه می‌شوند. تفاوت بیمه این افراد با ایرانیان این است که کل سرانه بیمه فرد خارجی باید به وسیله خود او به سازمان بیمه‌گر پرداخت شود و دولت هیچ سهمی از سرانه درمان او را نمی‌پردازد. گردشگران خارجی از کشورهای توسعه‌یافته، به دلیل فرهنگ شکل گرفته و اعتمادی که نسبت به بیمه دارند، خود به‌صورت داوطلبانه و بدون هیچ‌گونه اجباری، سفرشان را بیمه می‌کنند. اما باید در نظر داشت که بیشترین گردشگران ایران را مسافرانی از کشورهای همسایه یعنی عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیای‌میانه تشکیل می‌دهند که غالب آنها نیز بدون بیمه‌نامه وارد ایران می‌شوند.