مهدی نوابی

عضو جامعه تخصصی گردشگری الکترونیک ایران

بازی‌آفرینی * (Gamification) استفاده از تفکرات و المان‌های بازی‌گونه است در زمینه‌هایی که ماهیت بازی ندارند. بازی فعالیتی است که غالبا به شدت دست کم گرفته می‌شود و تصور بر این است که مختص نوجوانان و جوانان بیکاری است که خود را ساعت‌ها مشغول ایکس باکس، گوشی هوشمند و تبلت خود ‌می‌کنند و با پرداختن به بازی‌های مختلف از اجتماع اطرافشان دور ‌می‌شوند.

اما در واقع بازی یک صنعت بسیار قدرتمند است که سهم زیادی از بازار را در بردارد؛ چیزی در حدود ۹۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ و با رشدی تا حدود ۲۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵. در سال‌های اخیر صنعت بازی یک تغییر را تجربه کرد و آن هم انتقال از بازی‌های صرفا ویدئویی به بازی‌های همه‌جانبه و فراگیر است. این اتفاق با ظهور تکنولوژی موبایل‌های هوشمند و فرصتی که برای انجام بازی در هر مکان وجود داشت، اتفاق افتاد. بازی‌های موبایلی سریع‌ترین رشد را در میان تمامی بخش‌های صنعت بازی داشته است و درآمد حاصل از آن بین سال‌های ۲۰۱۳ با ۱۳ میلیارد دلار تا ۲۰۱۵ با ۲۲میلیارد دلار، رشدی دو برابری را تجربه کرده است. این مزیت مهم بازی‌های موبایلی، در طراحان بازی انگیزه زیادی ایجاد کرده است که بازی‌هایی را با اهداف گوناگون و زمینه‌هایی متفاوت بسازند. یکی از این زمینه‌ها گردشگری و سفر است.

در کنار پیشرفت بازار بازی‌های موبایلی، تفکر طراحی بازی در زمینه‌هایی غیر از بازی صرف رشد کرد که به آن بازی‌آفرینی اطلاق شد. این توسعه خلاق، توان خوبی برای تغییر انگیزه‌ها و رفتار مردم، افزایش مهارت‌ها و به راه افتادن ماشین خلاقیت‌ها دارد. اگرچه نقش‌آفرینانی در گردشگری وجود دارند که هنوز در پی راه‌اندازی شبکه اجتماعی خود هستند و حتی به مرحله تصمیم‌گیری در مورد آن نیز نرسیده‌اند؛ اما در کنار آنها مجموعه‌هایی وجود دارند که حرکت خود را برای بازی‌آفرینی در استراتژی بازاریابی شروع کرده‌اند. این تصمیم برای افزایش تعامل بیشتر مشتریان و کارکنان از راه‌های جدید و ایجاد روحیه بازی‌پردازی و تفریح در بین آنها برای رسیدن به اهدافشان گرفته شده است. تحقیقات نشان داده است که این پیشرفت‌های تکنولوژیک جدید نقش مثبتی در روحیات و رفتار مخاطبان ایجاد ‌می‌کند. در حال حاضر یک انتقال مهم از جامعه اطلاعاتی به جامعه مفرح در حال روی دادن است. در ادامه این بحث، ۶ تجربه خوب را در زمینه سفر به اجمال با هم بررسی ‌می‌کنیم که در مورد پیش از سفر، هنگام سفر و بعد از سفر هستند. این ۶ نمونه از پیشروها در زمینه مفهوم بازی‌آفرینی در گردشگری به شمار می‌روند که به دنبال ایجاد محصولات و خدمات خلاقانه برای این صنعت هستند:

۱. بازی‌های واقعیت افزوده مبتنی بر مکان: این بازی‌گونه‌ها در خود مکان گردشگری با کمک گوشی‌های هوشمند پیاده ‌می‌شوند و ‌می‌توانند در ارائه اطلاعات مکان از طریق راهی خلاقانه به گردشگری کمک کنند. Trip venture در برلین از تجربیات خوب در این زمینه است.

۲. تور و سفر بازی‌سازی‌شده در محیط‌های شهری و غیرشهری: برنامه‌هایی که با کمک اپلیکیشن‌هایی مانند Foursquare از مکان گردشگر مطلع ‌می‌شوند و گردشگر ‌می‌تواند از آنها درخواست رستوران، کافه یا جاذبه دیگری در منطقه مورد نظر داشته باشد. در لندن و نیویورک چنین تکنولوژی‌هایی استفاده شده است.

۳. بازی‌پردازی در پارک‌های موضوعی: تجربیات همراه با بازی که در این‌گونه پارک‌ها استفاده ‌می‌شود و غالبا نوجوانان را مخاطب خود قرار ‌می‌دهد. پارک موضوعی Efteling از این تکنولوژی استفاده ‌می‌کند.

۴. تجربیات همه‌جانبه بازی‌گونه در مکان‌های تاریخی و فرهنگی: این قابلیت برای همراهی مخاطب با گذشته و تاریخ بنا و اهدافی که بنا برای آن ساخته شده یا اتفاقاتی که در آن افتاده، استفاده ‌می‌شود. قلعه Wartburg در آلمان این قابلیت را برای بازدیدکنندگان خود فراهم کرده است.

۵. بازی‌پردازی در داستان‌سرایی چند رسانه‌ای: برای دست‌اندرکاران مقصد گردشگری این موضوع اهمیت زیادی دارد که بتوانند گردشگر را قبل، بعد و هنگام سفر با خود همراه کنند. این موضوع با تکنولوژی‌هایی مانند داستان‌سرایی چندرسانه‌ای امکان‌پذیر است. Travel Plot Porto یکی از بهترین تجربیات در این زمینه است.

۶. تجربیات بازی در رستوران: بازی‌آفرینی در داخل رستوران یا در معابر عمومی با بیلبورد‌های تبلیغاتی رستوران یکی از مواردی است که ‌می‌تواند جذابیت زیادی برای مشتری در کنار دیگر موارد مهم رستوران فراهم کند. رستوران‌های زنجیره‌ای مک دونالد از جمله اولین رستوران‌هایی بودند که بازی‌پردازی را در شعب خود شروع کردند و از این طریق فروش خود را افزایش دادند.

موارد بسیار دیگری از بازی‌آفرینی در مشاغل و کسب‌وکارهای مربوط به گردشگری وجود دارد که در فرصت مناسب به آنها خواهیم پرداخت و توضیحات بیشتری را از هر کدام بیان خواهیم کرد. بحث امروز تنها با این هدف ارائه شد که چراغی را در ذهن دست‌اندرکاران صنعت در مورد بازی‌پردازی روشن کند.

*بازی‌آفرینی معادلی است که در اینجا برای واژه
Gamification انتخاب کرده‌ایم. در حقیقت برای این کلمه هیچ گاه در فارسی معادل‌سازی کامل و درستی انجام نشد. واژه‌هایی چون بازی‌پردازی، بازی‌سازی، بازی‌نمایی و... از جمله معادل‌هایی بودند که در متون گوناگون به جای این کلمه استفاده شدند اما هیچ‌کدام گویای مطلب به‌طور کامل نیستند.