کاهش سفر نوروزی ایرانی‌ها به ترکیه

گروه گردشگری، پرستو فخاریان: پس از آنکه کمپین مردمی تحریم سفر به ترکیه و امارات از مردم دعوت کرد که نوروز ۹۵ را به‌جای سفر به کشورهای حامی داعش سیاه و سفید، به ایرانگردی بپردازند، حالا رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعلام کرده که خروج گردشگران نوروزی از کشور به قصد سفر به کشورهای مذکور کاهش و در مقابل گردشگری داخلی افزایش داشته است؛ خبری که حاکی از به ثمر نشستن یک حرکت مردمی است.مسعود سلطانی‌فر نیز در پی اعلام این خبر، یکی از اصلی‌ترین عوامل این کاهش تمایل به گردشگری خارجی را همگرایی ملی دانسته و وضعیت بحرانی تعدادی از کشورهای همسایه و همچنین بهبود زیرساخت‌های گردشگری کشور را از دیگر عوامل کاهش تمایل به گردشگری خارجی برشمرده است.این مقام ارشد گردشگری کشور، پیش از نوروز نیز پیرو حمایت از کمپین مردمی بایکوت از دیگر عوامل کاهش سفر به ترکیه و دبی، شعار «جهانگردی را با ایرانگردی آغاز کنید» را مطرح کرد و خواستار آن شد که مردم نوروز ۹۵ را به ایرانگردی بپردازند. نقشه راه یک کمپین مردمی

اما کمپین بایکوت سفر به کشورهای حامی داعش از کجا آغاز شد؟ قریب به ۳ماه پیش بود که حمایت‌های برخی کشورها از داعش و انتشار بعضی اخبار در مورد رفتار ناشایست مسوولان گردشگری در کشورهایی مانند ترکیه، عربستان و امارات با اتباع ایرانی باعث شد حرکتی مردمی در جهت بایکوت سفر به این کشورها شکل بگیرد؛ کمپینی که گام نخست آن دعوت به ایرانگردی در نوروز به‌جای سفر به چنین کشورهایی بود.کمپین تحریم سفر به این کشورها، این سوال را در اذهان مطرح کرد که چرا باید سالانه رقم بالایی از ارز کشور به سمت کشورهایی که هم در منطقه برای ما مشکل ایجاد می‌کنند و هم رفتارهای نامناسبی با شهروندان ایرانی دارند، جاری شود؟ حامیان کمپین تحریم سفر به ترکیه و امارات همچنین بر این باور تاکید داشتند که تعامل اقتصادی بین ایران و این کشورها باید به تعامل برد- برد تبدیل شود و اگر چنین نباشد، باید به آن واکنش مدنی نشان داد. در عین حال، این کمپین بر نقش مهم مردم در کاهش این حجم از خروج ارز تاکید و حرکات مردمی را اثرگذارتر از ممنوعیت‌های دولتی عنوان می‌کرد.علاوه‌بر این اغلب کارشناسان اقتصادی و فعالان مدنی معتقد بوده و هستند که چنین تحریم و ممنوعیتی باید به صورت خودجوش و در میان مردم ایجاد شود نه آنکه ممنوعیت دولتی مانع سفر به این کشورها یا همکاری‌های اقتصادی باشد؛ چه اینکه اساسا در شرایطی که وضعیت سیاسی و امنیتی منطقه پرتنش است، واکنش‌های دولتی به چنین برخوردهایی می‌تواند مشکل‌زا باشد و همین امر لزوم حرکت‌های مدنی و مردمی را آشکار می‌کند.

ممنوعیت رسمی یا حرکت مردمی؛ کدام موثرترند؟

حالا و پس از پایان یافتن تعطیلات نوروز، آمارها حکایت از تحقق گام نخست کمپین مردمی بایکوت سفر به ترکیه و امارات دارد. با این همه برخی از مسوولان با درنظر نگرفتن اراده جمعی و حرکت عمومی در عدم سفر به کشوری همچون ترکیه، در ایام نوروز دست به ممنوعیت رسمی سفر به این کشور زدند. به گزارش خبرنگار «دنیای اقتصاد»، مدیرکل اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز اعلام کرد در نامه‌ای به مدیرعامل دفاتر خدمات مسافرتی این استان خواستار توقف تورهای گردشگری ترکیه شد. عبدالناصر میرچی با ارسال نامه‌ای خطاب به علی گلوند، رئیس هیات‌مدیره و انجمن صنفی دفاتر و شرکت‌های خدمات مسافرت هوایی و گردشگری استان البرز این موضوع را اعلام کرد. در این نامه آمده است: «نظر به کثرت گزارش‌های واصله از برخورد نامناسب با مسافران ایرانی در شهرهای مختلف ترکیه، ارائه خدمات نامطلوب با هزینه گزاف و خارج از استاندارد و شکایات مکرر و متعدد مسافران در مراجعت از آن کشور و نیز عدم امنیت مالی و جانی مسافران در طول سفر به‌ویژه پس از حملات تروریستی اخیر به ترکیه و به‌منظور حفظ کرامت و شأن شهروندان عزیز تا اطلاع ثانوی توقف برگزاری هرگونه تور تفریحی و گردشگری (مستقیم یا شناور) به مقصـد کشـور ترکیـه ابلاغ می‌شود.» میرچی در این نامه افزوده است: «همچنین نظر به ضرورت اطلاع‌رسانی لازم به دفاتر و شرکت‌های خدمات مسافرتی و گردشگری استان در خصوص مسائل و مشکلات امنیتی و جانی در ترکیه، ایجاب می‌کند تا مشاوره و راهنمایی‌های لازم برای معرفی مقاصد امن و متناسب با فرهنگ ایرانی- اسلامی به هم‌میهنان و هم‌استانی‌های عزیزمان صورت پذیرد.» در این نامه تاکید شده که تعهدات و قراردادهای قبلی بین مسافران، دفاتر خدمات مسافرتی و موسسات کارگزار، مشمول این دستورالعمل نمی‌شود.

اما به گزارش خبرگزاری مهر معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور درباره این نامه تصریح کرده است: «وزارت خارجه باید اعلام کند که مردم به ترکیه نروند، اما تاکنون چنین چیزی به صورت رسمی اعلام نشده است.» مرتضی رحمانی موحد یادآور شده است: «سیاست‌های ما باید در چارچوب سیاست‌های ملی باشد نه استانی؛ بنابراین نباید به تنهایی تصمیم گرفت، بلکه این‌گونه موارد باید با هماهنگی انجام شود. ما در صحبت‌هایمان به‌صورت شفاهی مطالبی را درباره سفر به ترکیه ارائه کرده‌ایم. رویکرد ما استفاده از ظرفیت‌های داخلی است. امنیت گردشگران و احترام به آنها دو موضوعی است که اگر دچار مخاطره شود در روابطمان با آن کشور تجدیدنظر خواهیم کرد.» همه اینها در حالی است که باوجود صحت مفاد قید شده در نامه در خصوص عدم رعایت حقوق گردشگران ایرانی در ترکیه و امثال آن، تجربه نشان داده ممنوعیت و ایجاد محدودیت دولتی در چنین مواردی نمی‌تواند چندان موثر باشد. بسیاری از کارشناسان معتقدند تجربه ممنوعیت دولتی پرواز مستقیم به آنتالیا ثابت کرد که چنین اهرم‌هایی نمی‌تواند از حجم سفر به این مقصد و خروج ارز از کشور بکاهد؛ چه اینکه شاهد بودیم پس از ممنوعیت پرواز به آنتالیا هم قیمت پروازهای ترکیه‌ای مستقیم به آنتالیا افزایش پیدا کرد و هم موجب انواع دور زدن‌ها که با افزایش خروج ارز از کشور همراه بود، شد.این کارشناسان اقتصادی بر این باورند حالا که مردم خود به تدریج به این نتیجه رسیده‌اند که باید مقاصد سفر خود را آگاهانه‌تر انتخاب کنند و حالا که بسیاری از مسوولان دولتی نیز با این حرکت مردمی همراه شده‌اند، برخوردهای دستوری نه تنها اثرگذار نخواهد بود بلکه به چنین حرکت‌هایی لطمه نیز وارد خواهد کرد. درواقع به باور این کارشناسان، مردمی بودن چنین تحریمی خود می‌تواند بیشتر بر تغییر روش مسوولان چنین کشورهایی اثرگذار باشد.

اثر حملات تروریستی بر گردشگری ترکیه

از سوی دیگر در پی انفجار اخیر در استانبول که به کشته و زخمی شدن چند ایرانی انجامید، سفارت ایران در آنکارا در قالب توصیه‌ای به مسافران ایرانی ترکیه از آنها خواست مقررات و هشدارهای امنیتی مقامات کشور میزبان را رعایت و از حضور در اماکن پرتردد و تجمع‌ها پرهیز کنند اما در این راستا وضعیت ویژه از سوی وزارت خارجه کشورمان اعلام نشد؛ گرچه کشورهای بسیاری نظیر آمریکا شهروندان خود را از سفر به ترکیه منع کردند. بنابراین ترکیه آرام آرام می‌رود تا از گردشگران خالی شود. با این‌همه همچنان پیشنهاد تور ترکیه با نازل‌ترین قیمت در ایام نوروز از طریق شبکه‌های اجتماعی به دست اغلب هموطنان رسید؛ پیشنهادهایی که از پیش از عید نیز با کمترین استقبال مواجه و پس از حمله تروریستی در استانبول بیش از پیش از آن کاسته شد.در کنار این، برخی از گردشگران بازگشته از ترکیه همچنان تاکید می‌کنند برخوردهای ناشایست ماموران فرودگاه‌های ترکیه و مسوولان برخی هتل‌های آنها با مسافران ایرانی، همچنین برخورد بد پلیس و حتی کسبه ترکیه با توریست‌های ایرانی بعضا ادامه دارد و در کنار همه اینها عدم امنیت و ایجاد نگرانی‌های بسیار در این خصوص نیز بر تداوم این کمپین صحه می‌گذارد.