آیا افت قیمت نفت، نگاه‌ها را به گردشگری برمی‌گرداند؟
دیوار نفتی؛ مقابل رشد اقتصادی توریسم
براساس تحقیقی که در دانشگاه آزاد اسلامی و از سوی دکتر حسین میرزایی و ساناز جلیلی انجام شده، تاثیر توسعه گردشگری بر رشد تولید ناخالص داخلی به صورت مقایسه‌ای بین ایران و برخی کشورهای خاورمیانه نظیر پاکسـتان، ترکیه، عربستان، امارات، کویت، لبنان، اردن، مصر و قطر و در بازه زمانی ۲۰۰۸-۱۹۹۵ مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق دو فرضیه به اثبات رسید؛ یکی اینکه توسعه صنعت گردشگری تاثیر مثبتی بر رشد تولید ناخـالص داخلـی در کشـورهای خاورمیانه دارد و دیگری اینکه در کشورهای صادرکننده نفت، صنعت گردشگری اثر کمتری بر رشد اقتصادی می‌گذارد. طبق یافته‌های این پژوهش، اگر تعداد توریست وارد شده یک درصد افزایش یابد متغیر تولید ناخالص داخلی حقیقی ۱۲/ ۰ درصد افزایش می‌یابد.
این پژوهش تصریح کرده که کشش رشد نسبت به توسعه گردشگری در بین کشورهای نفت‌خیز کمتر از کشورهای واردکننده نفت است و این حقیقت وجود دارد که چنین کشورهایی با توجه به درآمد بالای نفتی نیاز کمتری به درآمد حاصل از توریسم احساس کرده و متعاقبا تلاش کمتری برای جذب توریست داشته‌اند. از این رو، پژوهشگران پیش‌بینی می‌کنند که اگر کشورهای نفتی-بالاخص ایران- برای ایجاد بستر مناسبی برای جذب گردشگر تلاش نکنند، با توجه به اتمام این منابع پایان‌پذیر در آینده‌ای نه‌چندان دور با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده و بازارهای این صنعت را از دست خواهند داد؛ بنابراین پیشنهاد می‌دهند این کشورها با استفاده از درآمد نفتی زیرساخت‌های لازم این صنعت را برای استفاده بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی فراهم کند. از سوی دیگر آمارها بیانگر آن است در شرایطی که میانگین گردشگران در خاورمیانه افزایش یافته، اما میانگین مدت زمانی که هر یک از این گردشگران در خاورمیانه سپری یا اقامت کرده‌اند کاهش یافته است و این نکته‌ای است که باید مورد توجه مسوولان گردشگری منطقه قرار گیرد. مساله ضرورت فوری کاهش قیمت بلیت خطوط هوایی می‌تواند تا حدی به این مساله کمک کند تا با گشایش بازارهای جدید تعداد بیشتری از مسافران بین‌المللی را به این منطقه جلب کنند. این پژوهش همچنین پیشنهادهایی در راستای سیاست‌گذاری‌های کلان در این حوزه ارائه داده است. این پیشنهاد‌ها عبارتند از تلاش در جهت جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ایجاد انگیزه لازم در خصوص سرمایه‌گذاری شرکت‌های چند ملیتی در بخش‌های مختلف گردشگری؛ تمرکز بیشتر فعالیت‌های بازاریابی و تبلیغاتی و افزایش این فعالیت‌ها در کشورهای مسلمان و همسایه و ایجاد تسهیلات ویژه برای اتباع این کشورها؛ افزایش همکاری‌های منطقه‌ای و تلاش در جهت تنش‌زدایی از مسائل سیاسی و ایجاد محیطی امن و راحت برای گردشگران؛ تشویق سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری با اعطای تسهیلات کم‌بهره و بلندمدت و معافیت‌های مالیاتی برای بخش خصوصی؛ ساخت مراکز بزرگ تفریحی و همچنین مراکز خرید مناسب گردشگران به‌منظور جذب هر چه بیشتر گردشگران خارجی و افزایش درآمدهای ارزی؛ بهبود وضعیت خدمات‌دهی سیستم‌های حمل‌ونقل و به‌خصوص سیستم حمل‌ونقل هوایی.
گردشگری یا نفت؛ مساله چیست؟
با سقوط قیمت نفت ایران به زیر 30 دلار و درحالی که بودجه سال آینده نیز با درنظر گرفتن افت قیمت نفت به مجلس پیشنهاد شده است، به نظر می‌رسد چالش‌های درآمدی جدیدی پیش‌روی ایران قرار گیرد. البته این چالش تنها متوجه ایران نیست و بسیاری از کشورهای خاورمیانه نیز به شدت از این سقوط قیمتی تاثیر خواهند پذیرفت. سال گذشته در چنین روزهایی وقتی هنوز قیمت نفت به زیر 30 دلار سقوط نکرده بود، دبیرکل سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) به «دنیای اقتصاد» گفته بود که نوسان قیمت نفت هم می‌تواند برای توریسم مثبت باشد و هم منفی؛ تاثیر مثبت به‌دلیل توجه بیشتر دولت‌ها به توریسم و تاثیر منفی از این جهت که کاهش قیمت نفت چالشی اقتصادی برای کشورهایی خواهد بود که پایه اقتصادی‌شان بر درآمدهای نفتی استوار است و باعث خواهد شد آنها کمتر به سفر بروند. حالا دولت‌های کشورهای صادرکننده به دنبال راهکارهای جایگزین هستند؛ راه‌های کسب درآمد که بتواند خلأ درآمدهای نفتی را تا حدی پر کند. گردشگری، یکی از جدی‌ترین گزینه‌ها در این خصوص شناخته می‌شود اما در ایران هنوز سازوکار مطلوبی برای اینکه درآمدهای گردشگری بخشی از کاهش درآمد نفتی را تامین کند، ایجاد نشده است. چنانچه پژوهشگران نیز در تحقیق مذکور تصریح کرده‌اند صنعت گردشگری می‌تواند به‌طور مستقیم در تولید و تجارت دیگر خدمات (نظیر حمل‌ونقل، هتلداری و...) تـاثیر بگـذارد. با این همه تا زمانی که مشکلاتی چون مشخص نشدن سهم بخش خصوصی، کمبود فضاهای اقامتی، نداشتن تعریفی معین از اقتصاد گردشگری، سرعت عرضه خدمات گردشگری، وضعیت حمل‌ونقل هوایی ایران، تمرکز سیاست‌گذاری، گسترش گردشگری داخلی، شکسته شدن انحصار دولت در گردشگری و... برطرف نشود، نمی‌توان امیدوار بود که تحولات بنیادینی در گردشگری ایران پدیدار شود.
ارسال نظر