سرگردانی مسافران تعطیلات عید در بازار پیش‌فروش بلیت خطوط هوایی
بلیت پروازهای نوروز کجاست؟
تعطیلات نوروز بزرگ‌ترین تعطیلات سال است و بیشترین جابه‌جایی گردشگر نیز در این بازه زمانی اتفاق می‌‌‌افتد. از همین روست که مطابق سال‌های گذشته، بسیاری از توریست‌‌‌ها در روزهای پایانی بهمن اقدام به خرید بلیت قطار، هواپیما یا اتوبوس در کنار رزرو هتل می‌کنند. با این حال تقریبا یک ماه مانده به نوروز، همچنان برای کسانی که خارج از تور قصد سفر دارند، سردرگمی‌‌‌های مختلفی وجود دارد. ۱۷ بهمن ماه، پیش‌فروش بلیت‌‌‌های اسفند آغاز شد، با این حال دایره این رزرو از اول تا بیست و دوم را در‌برمی‌‌‌گرفت که عملا شامل توریستهای نوروزی نمی‌شود. در عین حال کسانی که قصد داشتند با هواپیما هم سفر کنند، امکان خرید این بلیت‌‌‌ها به مقاصد اصلی گردشگری را نه از کریدورهای سنتی یعنی آژانسها و نه از کریدورهای جدید یعنی استارت‌آپ‌‌‌ها و پایگاه‌‌‌های خرید آنلاین بلیت نداشتند.
هفت خوان خرید بلیت هواپیما
بررسی‌‌‌‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» درباره پنج مقصد گردشگری شیراز، اصفهان، مشهد، قشم و کیش نشان می‌دهد ظرفیت اغلب آنها برای روزهای پایانی سال ۱۴۰۲ و روزهای ابتدایی سال نو شمسی تکمیل شده است. جست‌وجویی در پنج پایگاه اطلاعرسانی شناخته‌شده تهیه بلیت هواپیما نشان می‌دهد از ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ تا ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ امکان خرید هیچ بلیتی از تهران به شیراز وجود ندارد. درباره قشم این بازه زمانی به ۲۶ اسفند تا ۹ فروردین میرسد. این موضوع درباره کیش از ۲۰ اسفند تا ۱۰ فروردین مصداق دارد و درباره مشهد نیز گردشگران امکان خرید بلیت پرواز از ۲۶ اسفند ۱۴۰۲ تا ۵ فروردین ۱۴۰۳ را ندارند. درباره اصفهان شرایط اندکی بهتر است و ۲۶ تا ۲۹ اسفند ماه ظرفیت‌‌‌های خرید بلیت تکمیل شده است.
چه کسانی این بلیت‌‌‌ها را خریده‌‌‌اند؟ این پرسش ما از حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی است. او در این باره به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: آنچه در بازار خرید و فروش بلیت‌‌‌های هواپیما می‌‌‌بینیم مجموعه تخلفاتی است که رخ می‌دهد و باید دستگاه ناظر بر آنها رسیدگی کند. او با اشاره به اینکه ما در ایران ۱۵ ایرلاین فعال داریم که هر کدام بین دو تا سه هواپیما دارند و نظارت بر آنها کار دشواری نیست، می‌‌‌افزاید: متولی گردشگری به تازگی از ابتکار تازه‌‌‌ای سخن گفته که مربوط به فروش بلیت هواپیما از پلتفرم سازمان هواپیمایی می‌شود، در حالی که به نظر میرسد چنین راهکارهایی نمی‌تواند مشکل ما را حل کند.
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ادامه می‌دهد: ناوگان هواپیمایی ما گرچه محدود است اما در این دولت ۶۰ هواپیما خریداری شده است. جمعیت کشور نیز افزایش قابل‌توجهی را تجربه نکرده است اما آیا خرید بلیت هواپیما آسان‌‌‌تر شده است؟ پاسخ به این پرسش منفی است و نشان می‌دهد سوءاستفاده‌کنندگان و سوداگران در این بازار حضور دارند. او خواستار برخورد با ایرلاین‌‌‌های متخلف است و میگوید: صرف حضور نهاد نظارتی و دادستانی به یک آژانس مسافرتی مشکلی را حل نمی‌‌‌کند زیرا آژانسها نمی‌توانند ظرفیت بلیت هواپیما را قفل کرده یا آن را گران بفروشند. در مقابل باید دستگاه‌‌‌های متولی اعلام کنند که آیا تاکنون ایرلاینی به واسطه تخلف بسته شده است یا نه! تا زمانی که این برخوردها جدی نباشد نمی‌توان انتظار داشت که وضعیت خرید بلیت هواپیما بهبود یابد.
رفیعی میگوید: باید دستگاه‌‌‌های نظارتی از ایرلاین‌‌‌ها بخواهند اسناد و مدارکی ارائه کنند که نشان می‌دهد بلیت‌‌‌ها به چه کسانی فروخته شده است. تنها با این راهکار می‌توان دریافت که سوداگران در این بازار چه کرده‌‌‌اند. آیا هیچ آژانس مسافرتی نیست که در حال حاضر بلیت‌‌‌های هواپیما را در اختیار داشته باشد؟ رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی پاسخ می‌دهد: نمی‌توان به طور مطلق به این پرسش پاسخ منفی داد. ممکن است آژانس‌‌‌هایی با نرخ اعلامی خودشان و خارج از سیستم در حال خرید و فروش این بلیت‌‌‌ها باشند. با این حال معمولا این آژانسها در دسته آژانس‌‌‌های معروف نیستند و به شکل محدود کار می‌کنند تا اگر به واسطه چنین فعالیتی لغو مجوز هم شدند اعتباری نداشته باشند.
اصل ماجرا چیست؟
به نظر میرسد علت اصلی این تخلف ریشه در همان چیزی داشته باشد که ایرلاین‌‌‌ها بارها در گفت‌‌‌وگوهای خود بر آن تاکید کرده‌‌‌اند؛ «قیمت دستوری»! از نگاه شرکت‌های هوایی قیمت اعلامی پایین‌‌‌تر از قیمت تمام‌شده پرواز است. همین موضوع باعث شکل‌گیری «بازار سیاه» و پرواز بلیت‌‌‌های از دو کریدور در دسترس مسافران به کریدورهای غیررسمی شده است. در مواردی هم شاهدیم که بلیت پرواز به شکل پکیج فروخته شده و گردشگر ناچار است هزینه هتل و پرواز را همزمان پرداخت کند در حالی که تمایلی به رزرو آن هتل خاص ندارد و به این ترتیب بخشی از هزینه بلیت را بالاجبار و بدون اینکه استفاده‌ای از آن داشته باشد، می‌‌‌پردازد.
رزرو هتلها به پنج طریق در نوروز
در کنار چالش خرید بلیت، پیگیری‌‌‌های خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد برای رزرو هتل در مقاصد اصلی گردشگری، متقاضیان با پنج وضعیت متفاوت مواجه می‌‌‌شوند. اولین مورد به فقدان قیمت مشخص برمی‌‌‌گردد. برخی هتلها در تماس متقاضیان رزرو اعلام می‌کنند که قیمت‌های آنها قطعی نیست و چنانچه رزروی انجام دهند علی‌‌‌الحساب خواهد بود. در این باره که افزایش قیمت مدنظر هتل چقدر است به عددهایی بین ۲۰ تا ۴۰درصد اشاره شده، هر چند که مسوول رزرواسیون تعیین نمی‌‌‌کند، هتل مذکور کدام عدد را مدنظر قرار داده است. برخی از این هتلها اعلام قیمت نهایی را به پایان بهمن و گروه دیگری آن را به نیمه اسفند ماه موکول می‌کنند و می‌‌‌گویند نمی‌توانند هیچ رقم دقیقی ارائه کنند.
گروه دوم هتلها، به جای رزرو اتاق برای گردشگران تصمیم به فروش پکیج گرفته‌‌‌اند. آنها به متقاضیان خود می‌‌‌گویند که امکان رزرو برای یک یا دو شب را ندارند و چنانچه گردشگر قصد اقامت در هتل را دارد باید اقدام به خرید پکیج‌‌‌هایی کند که لااقل چهار شب را شامل می‌شود. یک نمونه از این پکیج‌‌‌ها از ۲۷ اسفند شروع شده و تا سوم فروردین ادامه دارد، بنابراین اگر توریستی قصد رزرو در دوم یا چهارم نوروز برای یک یا دو شب را داشته باشد، ناچار است هتل دیگری را انتخاب کند. سومین دسته از هتلها، رزروهایشان را با افزایش هزینه قابل‌توجه عرضه می‌کنند. به عنوان مثال اگر رزرو اتاق دونفره هتلی در یک مقصد پرطرفدار جنوب کشور در بهمن ماه به ازای یک شب هزینه‌‌‌ای معادل چهار و نیم میلیون تومان دارد، این عدد در نوروز به ۱۰ میلیون تومان افزایش یافته است. در هتل دیگری در مرکز ایران هزینه رزرو یک اتاق دونفره برای یک شب در بهمن ماه یک میلیون و ۹۰۰هزار تومان و دو و نیم میلیون تومان برای ۳ نفر است اما همین اتاق در نوروز به ۴میلیون و ۳۰۰هزار تومان برای ۲ نفر و پنج و نیم میلیون تومان برای ۳نفر افزایش می‌‌‌یابد.
چهارمین گروه هتلها برای گردشگران جزو مطلوب‌‌‌ترین گزینه‌‌‌ها به شمار می‌‌‌‌‌‌آیند، هزینه این هتلها نه‌تنها در این بازه زمانی مشخص است، بلکه نسبت به دسته سوم افزایش قیمت قابل‌توجهی هم ندارند و در معدود مواردی هزینه‌‌‌ها مشابه بهمن ماه است. جالب اینکه این هتلها در شهرهایی قرار گرفته‌‌‌اند که اغلب انتظار دارند افزایش بیشتری به لحاظ هزینه داشته باشند. شیراز نمونه این شهرهاست که هتل‌های پنج‌ستاره آن در تعطیلات سال نو یا افزایش هزینه ندارند یا این افزایش هزینه بسیار اندک است، در اصفهان به عنوان شهر دیگری که دارای توریستهای زیادی در نوروز است نیز شاهدیم که بالا رفتن قیمت‌ها در نوروز نسبت به برخی مقاصد گردشگری کمتر است.
در کنار این چهار دسته، گروه دیگری از هتلها هم هستند که رزرو خود را به یک شرکت واگذار کرده‌‌‌اند، بنابراین تماس مشتری با بخش رزرواسیون به نتیجه خاصی منجر نمی‌شود. توریست‌‌‌هایی که قصد اقامت در یکی از این هتلها را که در جنوب ایران قرار گرفته دارند باید یا به سایت‌‌‌های رزرواسیون آنلاین مراجعه کنند یا رزرو خود را از پایگاه‌‌‌های اطلاعرسانی یک شرکت انجام دهند، شرکت‌هایی که اقامت تنها را عرضه نکرده و اقدام به فروش تور به توریست‌‌‌ها می‌کنند.
برای پرداخت هزینه هم البته دو شیوه وجود دارد، برخی هتلها اعلام می‌کنند که باید تمام هزینه برای رزرو نوروزی پرداخت شود و در مقابل گروه دیگری از هتلها پیشپرداخت برای رزرو را می‌‌‌پذیرند. در این زمینه که چند‌درصد از کل هزینه باید برای پیشپرداخت واریز شود هم البته تفاوت‌‌‌هایی میان هتلها وجود دارد، گروهی از آنها عدد ۵۰درصد را ذکر می‌کنند و برای برخی دیگر درصد‌‌‌های پایین‌‌‌تر نیز قابل پذیرش است، جالب اینکه در یک استان شاهدیم که رویه‌‌‌ها متفاوت است و هر کدام با توجه به سیاستگذاری‌‌‌های خود اقدام به جذب گردشگر می‌کنند.
