خبرنگار «دنیای اقتصاد» در استان یزد گزارش میدهد
نجات «دره زرشک» از معدنکاری
استان یزد به عنوان یکی از ثروتمندترین استان‌های ایران به لحاظ مواد معدنی و به دلیل برخورداری از ظرفیت‌‌‌های معدنی متنوع که به بهشت معادن ایران تبدیل شده و از ۶۰ نوع ماده معدنی کشور بالغ بر ۵۰ گونه آن را به دل خود جای داده است همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به گنج‌‌‌های زیرزمینی و خدادادی بوده است. در واقع یزد با شناسایی بیش از ۵۴ نوع ماده معدنی، در زمینه تنوع ذخایر معدنی رتبه نخست و در زمینه میزان ذخایر معدنی رتبه دوم کشور را دارد ولی از نظر تعداد معادن مورد بهره‌‌‌برداری رتبه چهارم را دارد با این حال در حوزه معدن فعالیت‌های خوبی در این استان در حال انجام است.
استان یزد ۷۵۴ واحد معدنی فعال با ۱۵هزار اشتغال و ۲۲۰ واحد راکد دارد و بیشتر موارد معدنی آن در حوزه سنگ آهن است که بزرگ‌ترین معادن این بخش را در بافق (سنگ آهن مرکزی ایران) و اردکان (مجتمع چادرملو) دارد. البته این استان از استان‌های برتر در حوزه مواد اولیه انرژی اتمی و روی در کشور است که معادن آن در مناطقی همچون ساغند، بافقی، مهریز و... در حال فعالیت هستند. از چند سال قبل بحث کشف معادن مس به‌ویژه در مناطقی همچون شهرستان تفت ( دره زرشک علی آباد) بسیار مورد توجه قرار گرفت که فعالیت معادن مس علی‌‌‌آباد و دره زرشک در این شهرستان به علت عوارض آن بر منابع آبی و قنوات این شهرستان با اعتراض‌‌‌های فعالان محیط‌زیست روبه‌رو بوده است. با توجه به اینکه استان یزد از نقاط کویری و خشک کشور محسوب می‌شود حفظ منابع غنی آب و هوایی آن همچون تفت و مهریز که دارای مناطق خوش آب هوا و طبیعت زیبایی است ضروری است.
یکی از این نقاط خوش آب و هوا که از منابع آبی شیرکوه محسوب می‌شود منطقه ییلاقی علی‌‌‌آباد پیشکوه در فاصله ۳۶ کیلومتری از شهرستان تفت و ۶۰ کیلومتری شهر یزد با مساحت تقریبی ۲۹۵ کیلومترمربع در کنار محور اصلی یزد به شیراز است که ارتفاع آن از سطح دریا ۲۳۹۰ متر است و بلندترین قله آن نیز حدود ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارد. با آب و هوایی تقریبا کوهستانی، زمستان‌‌‌هایی سرد و تابستان‌‌‌هایی معتدل، میانگین بارش سالانه علی‌‌‌آباد ۲۵۰ میلی‌‌‌لیتر است. دهستان علی‌‌‌آباد شامل ۱۴۷ روستا و مزرعه است که در گذشته کشاورزی در این منطقه رونق فراوانی داشته و شغل اصلی مردم بوده اما اکنون کشاورزی این منطقه به علت مهاجرت به شهر و کم‌آبی در حال نابودی است.
عبور مسیر ارتباطی یزدبه شیراز از کنار علی آباد موقعیت ممتازی به این روستا بخشیده است. اما داستان معدن مس این منطقه که به تازگی با مخالفت محیط‌زیست بسته شد نیز در نوع خود با توجه به پروسه و روند اکتشاف تا بهره‌‌‌برداری و تعطیلی، جالب است. معادن مس علی‌‌‌آباد ( ۳۶کیلومتری تفت) و دره زرشک (در فاصله ۴۵ کیلومتری تفت) در جنوب غربی یزد و به فاصله حدود ۶۰ کیلومتری یزد در شهرستان تفت قرار دارد.
میزان ذخایر معدن دره زرشک تا حدود ۲۰۰میلیون تن سنگ معدن مس با عیار ۰.۶درصد و معدن علی‌‌‌آباد تا حدود ۶۰ میلیون تن مس با عیار ۰.۵۴درصد پیش‌بینی شده بود. اکتشاف اولیه این معادن در سال ۱۳۴۹، توسط یک شرکت فرانسوی به نام کوفی مین انجام شد تا اینکه در سال ۱۳۸۲ فرماندار وقت شهرستان تفت تقاضایی را به وزارت صنایع و معادن ارسال کرد و انتقال معادن دره زرشک و علی‌‌‌آباد به شرکت ملی صنایع مس ایران را خواستار شد؛ البته این معادن تا به آن روز فعال نشده بودند و مدیران استان انتظار فعال شدن آنها را داشتند با این حال با توجه به مشکلات و آسیبهای زیست محیطی همواره مورد اعتراض اداره کل و سازمان محیط‌زیست و مردم بوده است. در میان این دو معدن، گردنه‌‌‌ای قرار دارد که از نظر زمین‌‌‌شناسی محل تقسیم آب دشت یزد و اردکان و دشت ابرکوه است.
گفته می‌شود با بهره‌‌‌برداری از این دو معدن، آب‌‌‌های زیرزمینی این منطقه با آلودگی شدید روبه رو خواهد شد و باغداری، کشاورزی، دامپروری و زنبورداری اهالی در پایین‌دست را به کلی نابود خواهد کرد. در خصوص وضعیت این معادن عضو کمیسیون معادن مجلس شورای اسلامی گفت آنچه که در بحث معادن در اولویت اجرایی قرار دارد منافع مردم و تامین آسایش آنهاست. محمدصالح جوکار افزود: اگر قرار باشد معدنی فرصتی را ایجاد کند که به واسطه آن منابع مردم که بالاترین ارزش اجرایی و مدیریتی است تامین شود، در چارچوب قانون از آن حمایت می‌‌‌کنیم. نماینده مردم یزد و اشکذر در مجلس شورای اسلامی گفت: مسوولانی که مرتبط با این موضوع هستند باید تمام جهات را مدنظر گرفته و آنچه که به نفع مردم منطقه است را دنبال و اجرایی کنند.
جوکار با اشاره به وجود یکسری دغدغه‌‌‌ها در خصوص منابع آبی و زیست محیطی معدن مس دره زرشک نیز تصریح کرد: تمام این ملاحظات برای رفاه و با رویکرد حراست از آسایش مردم است که باید برای آنها پاسخ علمی و مشخصی داشته باشیم. با تمام کش و قوس‌‌‌های حدود دو دهه اخیر، به تازگی و در جریان یک نشست خبری، اعلام شد که دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط‌زیست با ارسال نامه‌‌‌ای به اداره کل محیط‌زیست استان یزد با فعالیت معدن روستای «دره زرشک» شهرستان تفت در این استان مخالفت کرده است. یک عضو تشکلهای زیست محیطی استان یزد در این نشست با اشاره به تاثیرگذاری فعالیت معدن دره زرشک بر شرایط زیست محیطی استان گفت: سرانجام پس از تلاش ۲۰ ساله تشکلهای زیستمحیطی، واحد حقوقی محیط‌زیست، مخالفت خود را با فعالیت این معدن اعلام کرد. سیدعباس هاشمی افزود: البته استان با مسائل زیستمحیطی متعدد دیگری از جمله معدن بهاباد و دست‌‌‌اندازی به رودخانه دره راویز و همچنین آلایندگی کورههای آجرپزی، مواجه است.
یک عضو هیات علمی دانشگاه یزد هم با بیان اینکه استان یزد بدون شیرکوه، حیات نخواهد داشت، گفت: هرگونه دخل و تصرف در حوزه شیرکوه مانند فعالیت معدن دره زرشک علاوه بر اثرات مخرب بر سازه‌‌‌های آبی منطقه، منجر به آسیبهای جبران‌ناپذیر ناشی از بازمانده‌‌‌های صنعتی این معدن در استان خواهد شد.
علی طلبی با بیان اینکه قطعا با برداشت از این معدن، تبعات زیادی را از ارتفاعات شیرکوه تا دشت اردکان خواهیم داشت، تصریح کرد: تمام آبادی‌‌‌های موجود در دشت یزد – اردکان تحت‌تاثیر منابع آبی شیرکوه است و نباید آبرسانی با تانکر به روستاهای دامنه شیرکوه را به منزله عدم‌تاثیرگذاری این حوزه آبخیز بر سایر بخش‌های استان قلمداد کرد. دیگر عضو هیات علمی دانشگاه یزد نیز در این نشست با تاکید بر اهمیت اقتصاد محیط‌زیست گفت: باید گزارش ارزیابی زیستمحیطی جدیدی در مورد این فعالیت معدنی تهیه و معایب و مزایای این فعالیت به صورت دقیق بررسی شود. محمدرضا علمی با اشاره به اکوسیستم شکننده منطقه تاکید کرد: باید تبعات اقدامات مشابه در سایر مناطق کشور درس عبرتی برای استان یزد شود و از اقدام عجولانه در این رابطه خودداری شود.
به هر حال، شیرکوه که به عنوان لکه سبزی در کویر خشک یزد و جزیره‌‌‌ای یاد می‌شود که میلیون‌‌‌ها سال با وجود خشکسالی‌‌‌های متعدد به حیات زیستمحیطی خود ادامه داده و تنها بخش تامین کننده داخلی آب یزد، مهریز و تفت است؛ فعلا از این مشکل زیستمحیطی نجات یافت. به نظر می‌رسد سازمان محیط‌زیست درباره مشکلات زیستمحیطی این بخش قانع شده ولی امیدواریم این مخالفت با فشارهای بعدی، دور زده نشود و همچنین امیدواریم در خصوص سایر نقاط استان همچون آلودگی‌های موجود در اردکان، میبد و اشکذر نیز با همین جدیت پیگیری شود و آنها هم به نتایج مثبتی برسند.
