درس عبرت از حریق مریوان

پیشگیری از آتش‌‌‌سوزی عرصه‌‌‌ها در زاگرس مرکزی

سعید یوسف‌پور مدیرکل حفاظت محیط‌‌‌زیست چهارمحال و بختیاری در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: از سال‌های گذشته یعنی از ۱۲ تا ۱۳ سال پیش روند آتش‌سوزی‌‌‌ها در عرصه‌‌‌های مرتعی چهارمحال رو به کاهش بوده، ‌‌‌ با این حال چنین گفته‌‌‌ای به آن معنا نیست که ما از پیشگیری از حریق غفلت کنیم.  او با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر با آمادگی دستگاه‌‌‌های ذی‌ربط از جمله منابع طبیعی و محیط‌زیست، شیفت‌‌‌های آتش و اطفای حریق و جلسه با مدیریت بحران از تعداد آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها کاسته شده، ‌‌‌ می‌‌‌افزاید: با این حال با توجه به بارندگی‌‌‌های سال گذشته، امسال یکی از سال‌های پرچالش برای زاگرس و امکان آتش‌سوزی از سال‌های پیش بیشتر است. بنابراین اگر بنا را بر پیشگیری نگذاریم چالشی که در این زمینه شاهد آن خواهیم بود شدید است.

به گفته یوسف‌‌‌پور آنچه باعث شده در چهارمحال شرایط بهتر از زاگرس شمالی باشد و جز سه چهار مورد که حاد هم نبودند، ‌‌‌ حریق بزرگی اتفاق نیفتد به دو عامل برمی‌‌‌گردد؛ آمادگی و تعامل. او توضیح می‌دهد: در روزهایی که گردشگر بیشتر به منطقه می‌‌‌آید مشابه این سه روز آخر هفته گذشته، ما به محض شنیدن اعلام تعطیلی از سوی سخنگوی دولت، شرایط اضطراری در مناطقی که گردشگرپذیر هستند اعلام کردیم و نیروها به شکل شیفتی مستقر شدند. او اضافه می‌کند: طی دو دهه گذشته هر حریقی که در عرصه‌‌‌های طبیعی این استان اتفاق افتاده عامل انسانی داشته و آتش‌سوزی خود به خودی نداشتیم. زمانی که از عامل انسانی صحبت می‌‌‌کنیم هم می‌تواند سهل‌انگاری دامداران باشد یا کشاورزی که در مزرعه‌اش آتش روشن کرده و با وزش باد به حریق منجر شده یا حضور گردشگران که آتش خود را بدون خاموش کردن رها کرده‌‌‌اند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان چهار محال و بختیاری گردشگرانی را که باعث حریق در جنگل‌‌‌ها می‌‌‌شوند بر دو قسم می‌‌‌داند و می‌گوید: برخی از آنها به شکل عمدی اقدام به آتش زدن می‌کنند. به عنوان مثال بارها شاهد بوده‌‌‌ایم که گون‌‌‌ها (گونه‌ای علفی و چندساله با ریشه‌‌ مستقیم و ساقه‌های متعدد که طول آنها به ۶۰ سانتی‌متر می‌‌‌رسد) را آتش می‌‌‌زنند، البته تعداد چنین افرادی انگشت‌شمار است. در مقابل ما با طیف گسترده‌‌‌‌‌‌تری از گردشگران مواجهیم که برای درست کردن کباب، ‌‌‌ چای، ‌‌‌ غذا و... اقدام به افروختن آتش می‌کنند.  او اضافه می‌کند: در مواقعی در همان حین آتش افروختن، حریق ایجاد می‌شود اما در بیشتر موارد با رها کردن آتش به حال خود و جریان‌‌‌های باد این اتفاق می‌‌‌افتد. توصیه ما به گردشگران این است که اگر اصرار به افروختن آتش دارند در حین درست کردن آن دورتا دورش را سنگ‌چین کرده و پیش از ترک محل روی آتش خاک و آب بریزند و با اطمینان خاطر از اینکه خاموش شده اقدام به رفتن کنند. 

یوسف‌‌‌پور از سیگارهای رها‌شده در حاشیه جاده‌‌‌ها به عنوان دیگر عامل حریق نام می‌‌‌برد و می‌‌‌گوید: بسیاری مواقع در مناطق جنگلی شروع آتش‌سوزی از کنار جاده بوده است. گردشگر در حین رانندگی ته سیگار را بیرون انداخته و همین باعث شده عرصه زیادی دچار حریق و سوخته شود. به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان چهار محال و بختیاری ما در حوزه گردشگری نیاز به آموزش داریم. او اضافه می‌کند: در موارد زیادی مشاهده می‌‌‌کنیم که متولی گردشگری به جای آنکه به دنبال تامین زیرساخت، ‌‌‌ انتفاع جامعه محلی و... باشد به دنبال تبلیغ است. آنها از چشم‌‌‌اندازهای طبیعی، ‌‌‌ تالاب‌‌‌ها، جنگل‌‌‌ها‌‌‌، رودخانه‌‌‌‌‌‌ها و... فیلم و کلیپ می‌سازند در حالی که در این مناطق هیچ زیرساختی وجود ندارد ، ‌‌‌ گردشگران هم آموزش لازم برای حضور مسوولانه در طبیعت را ندیده‌‌‌اند و نتیجه جز تخریب و آتش‌سوزی نیست.

او با اشاره به اینکه در گردشگری مسوولانه جز ردپا چیزی در طبیعت نمی‌‌‌گذاریم و جز عکس چیزی با خود نمی‌‌‌بریم، ‌‌‌ می‌گوید: در کشور ما از ظرفیت‌‌‌های آموزش و پرورش و رسانه ملی برای آموزش در این حوزه استفاده نشده است. علاوه بر آن ما در حوزه ارزش‌گذاری اقتصادی تنوع زیستی و زیستگا‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌هایمان نقص داریم، ‌‌‌ به این معنا که ارزش یک درخت بلوط، ‌‌‌ بنه و... بر اساس کارکردهای زیست بومی آن به ریال یا دلار محاسبه نشده است. اگر ما محاسبه کنیم که یک درخت بلوط چه منافعی به لحاظ ترسیب کربن، ‌‌‌ حفظ منابع آب، ‌‌‌ آشیانه زیست‌‌‌‌‌‌مندان، ‌‌‌ حفظ خاک و... دارد حساسیت مردم برای حفاظت از آنها بالا می‌رود.

به گفته یوسف‌‌‌زاده زاگرس به لحاظ تنوع زیستی و بوم‌‌‌سازگان در جهان منحصر به فرد است. او اضافه می‌کند: ۴۰‌درصد آب شیرین کشورمان از طریق این عرصه‌‌‌ها تامین می‌شود که با تخریب آنها در درجه اول مردم حاشیه زاگرس‌‌‌ و در ادامه تمام شهروندان ایران و سپس منطقه و جهان تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌گیرند. او همچنین زاگرس را مهد تمدن ایران می‌‌‌داند که نشانه‌‌‌های آن را در خوزستان و سایر استان‌‌‌های این منطقه می‌توان دید. او ادامه می‌دهد: متاسفانه ما برای گردشگران اهمیت زاگرس را تبیین نکرده‌‌‌ایم، ‌‌‌ همین موضوع باعث شده برخی طبیعت‌‌‌گردان و کوهنوردان پسماندهای خود را نه تنها در دامنه و کوهپایه‌‌‌های زاگرس بلکه حتی در مناطق صعب‌‌‌العبور آن رها کنند و شاهد بطری‌‌‌های نوشیدنی خالی رها شده در ارتفاعات بالا باشیم.

چنین پدیده‌‌‌ای نشان می‌دهد گروهی از کوهنوردان ما به واسطه فقدان آموزش کافی نوشابه یا بطری آب را که وزن بالایی دارد تا قله یا قعر دره‌‌‌ها حمل می‌کنند و پس از مصرف، ‌‌‌ بطری خالی را در ارتفاع چهار هزارمتری یا دره‌‌‌ها می‌‌‌اندازند به جای آنکه این زباله‌‌‌ها را که وزن خاصی هم ندارند با خود برگردانند.  یوسف‌‌‌زاده می‌‌‌گوید: بطری‌‌‌های رها شده اگر مقداری آب هم در آنها باشد حالت ذره‌‌‌بینی پیدا کرده و باعث آتش‌‌‌سوزی در عرصه‌‌‌های کوهستانی می‌‌‌شوند. همین موضوع اهمیت آموزش را برای اقشار مختلف مردم ضروری می‌کند.

قول‌‌‌های وفا‌نشده توریست‌‌‌ها

صمد تجلی همیار پارک ملی گلستان هم در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» از مصائب این پارک در موضوع رفتارهای بی‌‌‌مبالات برخی گردشگران می‌‌‌گوید. او می‌‌‌افزاید: ما بارها به مسافرانی که قصد عبور از جاده پارک ملی گلستان را دارند بابت آتشی که روشن می‌کنند تذکر می‌‌‌دهیم و آنها قول می‌دهند آتش را خاموش کنند، با این حال موارد زیادی پیش آمده که به قول‌‌‌شان وفا نکرده‌‌‌اند.  او می‌‌‌گوید: در ماه‌‌‌های جاری تمام زباله‌‌‌های اطراف جاده توسط اهالی پاکسازی شد‌‌‌، اما اگر این روزها سری به پارک بزنید می‌‌‌بینید که بار دیگر گردشگران حاشیه منطقه را پر از زباله کرده‌‌‌اند. علاوه بر آن بخشی از نیروهای محیط‌‌‌بانی به واسطه همین رفتارهای غیرمسوولانه ناچارند در مسیر جاده باشند تا از وقوع هر گونه آتش‌‌‌سوزی پیشگیری کنند که همین امر گشت‌‌‌زنی آنها را در سایر مناطق پارک محدود می‌کند.