جاذبه‌‌‌های گردشگری استان محروم به کمک اقتصاد منطقه می‌‌‌آید؟
سرمایه مغفول سیستان
بنا به گفته محسن موسوی، عضو کارگروه آب افغانستان، «۱۰هزار هامون‌‌‌نشین از این استان به سمت گلستان مهاجرت کرده و حدود ۲۰هزار سیستانی دیگر مهیای هجرت شده‌‌‌اند.» مهاجرت بالای اهالی سیستان به استان‌‌‌های مختلف و از جمله استان شمالی موضوع تازه‌‌‌‌‌‌ای نیست. دهه‌‌‌هاست مردم به واسطه فقدان آب و ریزگردها از این استان خارج شده‌‌‌اند، به گونه‌‌‌ای که آنها تنها در یک استان، یعنی گلستان جمعیت ۲۵ درصدی را بر اساس سرشماری‌‌‌ها تشکیل داده‌‌‌اند.
در شرایطی که به واسطه عدم‌رعایت حقابه هیرمند وضعیت در سیستان بغرنج‌‌‌تر شده و واکنش مقامات ایرانی را به همراه داشته است، گروهی از کارشناسان از این صحبت می‌کنند که در کنار پیگیری حقابه به شکل جدی، باید بارگذاری توسعه و معیشت در این استان از کشاورزی فاصله گرفته و به سمت مشاغل خدماتی یا صنعتی سوق پیدا کند. گردشگری یکی از مشاغل خدماتی است که به واسطه پتانسیل‌‌‌‌‌‌های فراوان این استان مورد نظر متخصصان است. با این حال افزایش سهم ۵/ ۲ درصدی این استان (بر اساس داده‌‌‌های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران درباره گردشگری داخلی ۱۴۰۰) از سفرهای داخلی زمانی افزایش خواهد یافت که مجموعه اقداماتی برای آن انجام شود.
منطقه‌‌‌‌‌‌ای پر از جاذبه برای همه طیف از گردشگران
به گفته راشد راهداری، کارشناس میراث فرهنگی و راهنمای گردشگری در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بیشترین پتانسیل سیستان در حوزه گردشگری به توریسم تاریخی مربوط می‌شود. او میافزاید: ما در سیستان کوه خواجه، شهر سوخته و دهانه غلامان را داریم که بهشتی برای باستان شناسان و علاقه مندان تاریخ است. در فاصله ۷۰ کیلومتری جنوب زابل به سمت زاهدان، منطقه حوضدار قرار گرفته است، شهری باستانی که سابقه آن به دوره ساسانی و ابتدای دوره اسلامی برمیگردد و درآن علاوه بر قلعه‌‌‌ها، آسبادها و خانه‌باغ‌‌‌ها را داریم. راهداری با بیان این مطلب میافزاید: با وجود اهمیت بالای این شهر در جذب گردشگر در سال‌های اخیر شاهد آسفالت و نصب تیر چراغ برق در آن هستیم که منظر آن را به عنوان یک شهر باستانی مخدوش کرده است.
کوه خواجه یکی دیگر از جاذبه‌‌‌های مشهور در سیستان و زابل است که این راهنمای گردشگری و فعال میراث فرهنگی به آن اشاره می‌کند و میافزاید: گفته می‌شود سه مغ زرتشتی از این کوه برای نوید آمدن مسیح به بیت‌‌‌المقدس میروند. ما نقاشی این سه مغ را در یونان هم داریم که همین امر باعث ارتباط و جذب گردشگرانی از کشورهای مختلف بهویژه کشورهای مسیحی به ایران برای دیدن این کوه می‌شود. داستان سه مغ که راهداری به آن اشاره می‌کند در انجیل متی آمده است، بر اساس این انجیل در عهد جدید، سه مرد فرزانه از شرق به دیدن هرود بزرگ آمدند تا درباره زاده شدن پادشاه یهود از او بپرسند زیرا آنها اختر عیسی (ع) را در شرق دیده بودند. بنابراین مسیحیانی که به انجیل متی رجوع می‌کنند بی‌‌‌گمان داستان سه مغ را در آن می‌خوانند و برایشان بسیار هیجان‌‌‌انگیز خواهد بود که کوه خواجه را که این سه مرد فرزانه از آنجا به بیت‌‌‌المقدس رفتند، از نزدیک ببینند. علاوه بر انجیل متی، تصویر این سه مغ بر نقاشی‌ها، اشیا و... نیز آمده است که تبلیغات درست درباره این کوه می‌تواند دایره مخاطبان را گسترش دهد.
با توجه به وسعت آثار باستانی در سیستان، اولویت را می‌توان بر کدام جامعه مخاطب گذاشت؟ این فعال گردشگری پاسخ می‌دهد: تنوع آثاری که ما در سیستان داریم باعث می‌شود گروه‌‌‌های مختلف در صورت آشنایی با آنها تمایل داشته باشند به این منطقه سفر کنند. به عنوان مثال این منطقه خاستگاه آسبادهاست که کهن‌‌‌ترین و اولین سازه‌‌‌های مکانیکی در جهان به شمار میروند و برای نخستین بار است که استفاده از انرژی پاک را شاهدیم. در آسبادها همچنین ما سنگ آسیاب را داریم که قطر برخی از این سنگ‌‌‌ها به دو متر می‌‌‌‌رسد. تکنولوژی پیچیده‌‌‌ای که مردم آن زمان برای تولید این سنگ با چنین مقاومت و حجمی داشته‌‌‌اند شگفت انگیز است و می‌تواند دوستداران علم را برای دیدن آن تشویق کند. او اضافه می‌کند: آنچه به تخریب آثار باستانی در این منطقه منجر می‌شود به شهر حوضدار برمیگردد که شاهد کندن خندق، احداث جاده و از بین رفتن منظر و اصالت این منطقه هستیم.
سیستان، مشکل اقامتگاه ندارد
علی کیانی صاحب اقامتگاهی در روستای قلعه بالا از روستاهای هدف گردشگری در سیستان است. قلعه نو جزو روستاهای پلکانی به حساب می‌‌‌آید که با اجرای طرح هادی گردشگری و سنگ‌‌‌فرش شدن آن، توانسته است گردشگرانی را به خود جذب کند. او در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: سیستان به واسطه تمدن کهن خود خاص و منحصر به فرد است. ما اولین تمدن بشری را در این منطقه شاهد هستیم که همین امر ظرفیت بالایی را برای گردشگری آن ایجاد کرده است. یکی از ارکان گردشگری به موضوع اقامت برمیگردد؛ آیا در سیستان، اقامتگاه به اندازه کافی داریم؟ پاسخ علی کیانی به این پرسش مثبت است. او اضافه می‌کند: در تمام سیستان ما اقامتگاه با استانداردهای مختلف داریم که می‌توانند با جلب توریست، سرمایه‌‌‌هایی را به این مناطق سرازیر کنند.
او توضیح می‌دهد: زمانی که از سرمایه صحبت می‌‌‌کنیم به مواردی برمیگردد که گردشگر در مقصد گردشگری هزینه می‌کند. به عنوان مثال توریست‌‌‌‌‌‌ها با ورود به روستا علاوه بر هزینه اقامت و خوراک، از صنایع دستی و دستبافته‌‌‌های زنان خرید می‌کنند. آنها در مواردی مایل هستند محصولات مردم بومی مانند کشک زرد را خریداری کنند. ضمن اینکه اقامتگاه‌دار نیز برای تامین نیازهای گردشگران از محصولات بومی استفاده می‌کند و به این ترتیب چرخ اقتصاد یک روستا به چرخش درآمده و افراد زیادی را درگیر خود می‌کند. او در این باره که تبلیغات برای جذب گردشگر چطور باید انجام شود از ظرفیت‌‌‌های فضای مجازی می‌‌‌گوید و اضافه می‌کند: با تبلیغات در این فضا آن هم به واسطه افرادی که در حوزه‌‌‌های مختلف سرشناس و محل رجوع تعداد زیادی هستند می‌توان شاهد رونق گردشگری در سیستان بود.
سهم پایین سیستان و بلوچستان در گردشگری
بر اساس گزارش منتشر شده توسط مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰ در کنار کاهش قابل‌توجه سفرهای داخلی (۷۰درصد سفر نکرده‌‌‌اند)، اقامت نیز در سفرها به شدت کاهش داشته است. در عین حال از میان تعداد معدود سفرهای انجام شده نیز سهم استان سیستان و بلوچستان چندان قابل‌توجه نیست. این گزارش، مازندران، تهران، خراسان رضوی، فارس، اصفهان، گیلان، کرمان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و خوزستان را به ترتیب پرطرفدارترین مقاصد گردشگری داخلی معرفی کرده است. بر اساس داده‌‌‌های منتشر شده توسط مرکز آمار رتبه سیستان و بلوچستان با ۶۱۳هزار و ۱۴۲ سفر و یک میلیون و ۲۱۵هزار و ۱۹۶ گردشگر به عنوان پهناورترین استان ایران، حتی در رتبه بعدی این استان‌‌‌ها قرار نمی‌گیرد. در مقابل ایلام، هرمزگان، مرکزی، قزوین، گلستان، کردستان، کرمانشاه و زنجان رتبه بالاتری نسبت به سیستان و بلوچستان دارند.
در محدوده این استان نیز سهم دو بخش جنوبی و شمالی استان یکسان نیست، سیستان که در قسمت شمالی قرار می‌گیرد نسبت به بخش جنوبی استان که جاذبه‌‌‌های ساحلی دارد، مسافران کمتری را جذب می‌کند. در آخرین اظهارنظر مدیرکل میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی سیستان و بلوچستان از آمار سفر یک‌میلیون و ۴۳۰هزار نفر به سیستان و بلوچستان در بازه زمانی ۲۰ اسفندماه تا سوم فروردین خبر داده شده است. بنا به اعلام این مقام مسوول محوطه‌‌‌های گردشگری و باستانی شهرستان چابهار و سواحل مکران و پس از آن منطقه سیستان بهویژه چاه نیمه‌‌‌ها، پذیرای بیشترین گردشگر بوده‌‌‌اند که بار دیگر نشان می‌دهد که سیستان و جاذبه‌‌‌هایش نیازمند توجه ویژه‌‌‌اند.
