سیاست‌‌‌های دستوری عامل شکل‌گیری رانت و تقلب در بازار
مشکل در تولید و عرضه مرغ آرین چگونه شکل گرفت؟
این ویژگیهای ژنتیکی در فرآیند تولید کمک می‌کنند تا مرغ هم ضریب تبدیل بالا و هم کاهش پرتی بیشتری داشته باشد. این تکنولوژی دست تعدادی از کشورهاست که آن را به سادگی در اختیار دیگران نمی‌‌‌گذارند. موضوع لاین در دنیا بسیار حساس است. دارندگان این دانش یک حاشیه امن را برای تولید طیور و در حقیقت امنیت غذایی کشورشان، ایجاد می‌کنند.
توانایی یا عدم‌توانایی در تولید مرغ نژاد آرین
در همین راستا فعال صنعت طیور با بیان اینکه قبل از انقلاب یک لاین از آفریقای جنوبی وارد کشور و حدود ۷۰۰ هکتار مزرعه در دشت قزوین عهده‌دار پرورش مرغ لاین شد و این شرکت آفریقای جنوبی با مشارکت یک شرکت ایرانی شروع به پرورش مرغ لاین کردند، گفت: اما با گذشت دو سال از انقلاب این شرکت‌ها به تدریج ایران را ترک کردند و شرایط نامساعدی اعم از بیماری، پیری و... گله لاین را تهدید می‌‌‌کرد. به این ترتیب تصمیم گرفته شد تا این لاین‌‌‌ها به یک مزرعه جدید و مناسب‌تر منتقل شوند و پس از آن مطالعات آغاز شد و طی آن مشخص شد که تعداد لاین‌‌‌های موجود ظرفیت لازم ژنتیکی برای انجام کارهای بیشتر را ندارد، بنابراین تصمیم گرفته شد یک لاین جدید خریداری و نژاد یوری برید از هلند را وارد شود.
سیدمهدی میر‌‌‌سلیمی گفت: در سال ۷۲ یک قرارداد ۲ میلیون دلاری بسته شد که بر اساس این قرارداد ۷ نفر برای آموزش در زمینه ژنتیک ابتدا به آمریکا و سپس به کانادا اعزام شدند.
وی گفت: بحث اصلی ما توانایی‌ها و ناتوانی‌های مرغ نژاد آرین است. در سال ۷۱ که این نژاد وارد کشور شد بعد از چند ماه، مسوولان کشور تکنسین‌‌‌هایی را که برای آموزش به ایران آمده بودند به کشور خود بازگرداندند و گله دوم مرغ‌‌‌ها را نیز که قرار بود خریداری شود نخریدند و با یک گله قصد داشتند نیاز کشور را تامین کنند. در چند سال اول شرایط خوب بود و بازار در اختیار لاین آرین بود، اما چون فقط یک گله وجود داشت و با اصلاحاتی که انجام شده بود اجازه توسعه و پرورش از این نژاد گرفته شد در اواخر دهه ۷۰ اجازه ورود به نژادهای خارجی داده شد تا اینکه سهم نژاد آرین از بازار مصرف در سال ۸۰ تقریبا به صفر رسید.
به گفته وی در اوایل دهه ۸۰ تصمیم گرفته شد تا این لاین واگذار شود، از آنجا که ادعا می‌‌‌شد این لاین‌‌‌ها خوب هستند و می‌توانند بازدهی خوبی داشته باشند بنابراین وزارت جهاد کشاورزی شروع به ارائه یکسری امتیازات به مرغدارهایی کرد که حاضر به همکاری و پرورش مرغ بودند.تعدادی مزارع مرغ مادر انجام این کار را قبول کردند، اما در پایان دوره، شرکت پشتیبانی طیور مجبور شد به این افراد خسارت بپردازد به علت اینکه هیچ‌گونه اصلاحی صورت نگرفته بود و تخم‌مرغ‌‌‌ها گرد شده بودند و امکان ادامه کار برای افراد فعال در این حوزه سخت شده بود؛ همین مشکلات باعث شد تا این مرغ ۱۸ سال رها شود. تا اینکه در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به واسطه تحریم‌‌‌ها اجازه ندادند اجدادهای خارجی وارد کشور شوند. وقتی شدت تحریم‌‌‌ها زیاد شد مسوولان کشور شتابزده شدند. در سال ۹۸ مقام معظم رهبری فرمودند که مرغ لاین ایرانی باید احیا و اثرات آن دیده شود.
در خصوص مرغ لاین کوتاهی شده است
در همین راستا مهدی مسعودی، کارشناس حوزه کشاورزی در پاسخ به این سوال که در دوره‌ای که واردات بسیاری از محصولات مشمول تحریم بوده چگونه مرغ راس و کاب تحریم نبوده و وارد کشور می‌‌‌شده است؟ تاکید کرد: تنها کشوری که نمی‌تواند مرغ راس و کاب وارد کند، روسیه بوده است و ما می‌توانستیم این نژادها را وارد کنیم. ما در مجامع بین‌المللی افراد قدرتمندی داریم که می‌توانند نژاد راس را وارد کشور کنند و همین الان نیز افرادی هستند که می‌توانند این نژادها را از ترکیه وارد ایران کنند.
این کارشناس در تایید این موضوع گفت: ما در مورد لاین و اجداد تخم‌گذار هیچ‌گونه محدودیتی نداریم و الان چند نژاد خارجی به کشور وارد می‌شود، اما سوال این است که چرا اجازه نمی‌‌‌دهند نژاد گوشتی وارد کشور شود؟
مسعودی در پاسخ به این سوال که مسوولان بر این باورند که امنیت غذایی با بخش غذایی است پس چطور از تولید داخل حمایت نمی‌‌‌کنند؟ نیز گفت: مرغ لاین برای ایران است اما در این زمینه کوتاهی شده آرین است، مرغدارهای ما در ۳۰ سال گذشته هر سال توانسته‌اند ۵/ ۲ میلیون تن گوشت تولید کنند، اما دولت نباید کوتاهی و اشتباهات خود را تکرار کند و تاوان این سیاست‌‌‌ها را مرغداران بدهند. دولت باید سیاست تشویقی ارائه کند، چرا که با سیاست‌‌‌های دستوری قطعا نخواهد توانست بازار را ساماندهی کند.
به گفته وی به‌رغم هزینه‌هایی که در مرکز فشافویه در جنوب تهران انجام شده، شرایط خوبی را در آنجا مشاهده نمی‌کنیم و سرمایه‌‌‌های ملی را به نوعی هدر داده‌اند که نیاز است حتما مسوولانی که در این اشتباهات نقش داشته‌‌‌اند توبیخ شوند اما شاهد هیچ‌گونه برخوردی در این حوزه نیستیم.
به باور وی دولت برای حمایت از تولید داخل باید با مرغدارها بازی برد-برد انجام دهد، اما می‌‌‌بینیم که این بازی دو سر باخت است چراکه هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده از شرایطی که در بازار وجود دارد ناراضی هستند.
لاین در اختیار مجموعه دولتی است
همچنین در خصوص این مبحث یک کارشناس توسعه اقتصاد دانش‌‌‌بنیان گفت: اگر بخواهیم در مورد صنعت لاین صحبت کنیم باید باید بدانیم که بهره‌‌‌وری آن طی چهار سال مشخص می‌شود، یعنی مرغ گوشتی که امروز مصرف می‌شود یک پروسه چهار ساله را طی کرده است تا امروز به دست مصرف‌کننده رسیده است. در ابتدای دهه ۷۰ و پس از انعقاد قرارداد یکسری محدودیت‌ها ایجاد شد و لاین‌‌‌هایی که به ما تحویل داده شد از تعدادی که در قرارداد آمده بود، کمتر بود.
به گفته حمید ذوالفقاری لاین باید تجاری شود، اما باید توجه داشته باشیم که لاین اگر در زنجیره ارزش گوشت مرغ دیده نشود، یک پروسه زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود و هزینه‌‌‌های زیادی برای تحقیق و توسعه باید در آن اتفاق بیفتد و بعضا اگر واکنش مناسبی از بازار نگیرد، آرام‌آرام جایگاه خود را از دست خواهد داد.
وی ادامه داد: در دهه ۷۰ مرغ آرین بخش بزرگی از بازار گوشت مرغ را شامل می‌‌‌شده چراکه با ذائقه مردم سازگار بوده است و تاکنون بالغ بر ۴۰ نسل کارهای اصلاح نژادی برای مرغ آرین انجام شده است.
وی در پاسخ به این سوال که بحث اصلاح نژادی بسیار مهم است، اما چرا در آن زمان تولیدکنندگان از آن استقبال نمی‌‌‌کردند؟ گفت: لاین در اختیار مجموعه دولتی است و سویه‌‌‌هایی که وارد کشور می‌‌‌شوند از مبدأ آن در اختیار یک نهاد تجاری است و همه می‌‌‌دانیم که آن نهاد تجاری بلد است چگونه برای این محصول بازارسازی کند. بر اساس آمار وزارت جهاد در زمانی (سال‌های قبل از ۹۷) که مرغ آرین در بازار وجود نداشته است، ضریب تبدیل صنعت طیور ما ۹۹/ ۱ بوده است و با آن چیزی که در کاتالوگ راس وجود دارد، بسیار متفاوت است.
به گفته ذوالفقاری این اتفاق چون یک زنجیره به هم پیوسته است و یک نهاد تجاری می‌‌‌خواهد بازارسازی کند؛ بنابراین بازار را می‌گیرد پس قطعا سیاستی وجود داشته است که طی ۲۰ سال مرغ آرین که ۷۰درصد سهم بازار را در اختیار داشته است، به مرور بازار را از دست می‌دهد و کسی حتی انگیزه‌ای ندارد تا آرین را دوباره وارد بازار کند.
وی تاکید کرد: اگر سیاست واحدی وجود داشته باشد، تولیدکننده (هم آرین و هم راس) تولید خواهد کرد، اما وقتی می‌‌‌بیند سیاست واحد و سیاستگذاری درستی وجود ندارد دچار سردرگمی می‌شود، در بحث تولید مرغ آرین موضوع ضرردهی نیست بلکه موضوع عدم‌النفع است، چرا که معتقد هستند سودی که در تولید مرغ راس وجود دارد در تولید مرغ آرین وجود ندارد چون اتفاقاتی که باید برای ورود به بازار می‌‌‌افتاده است، رقم نخورده است.
ذوالفقاری در ادامه افزود: در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۰ میلیون دلار صرف واحد تحقیق و توسعه لاین در نژاد راس شده است و بخش عظیمی از اطلاعات را مرغدارهای ما به دست آورده و در اختیار آنها قرار گرفته است. در دهه ۷۰ وزن مرغ متعادل‌تر بود و مرغ‌‌‌های درشت سایز در بازار وجود نداشتند، اما به تدریج ذائقه ما تغییر کرد و این اتفاق افتاد که اگر تولیدکننده بتواند مرغی را پرورش بدهد که وزن بالاتری داشته باشد می‌تواند سهم بیشتری از بازار را تصاحب کند و این موضوع از بعد اقتصادی پذیرفته شده است، چرا که می‌تواند ضریب تبدیل مناسبی داشته باشد و در کشور ما نیز از دهه ۷۰ به این سمت حرکت شده است تا مرغ‌‌‌های درشت سایز وارد چرخه مصرف کشور شود.
به گفته وی البته طبق تحقیقاتی که سازمان بهداشت جهانی انجام داده است مشخص شده که این موضوع اشتباه است و سلامت مردم را به خطر انداخته است و بخش عمده‌ای از افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی در بین نسل بشر را مربوط به این موضوع می‌‌‌دانند.
این کارشناس گفت: تنها دو سال از ورود لاین جدید به کشور می‌گذرد اما جوجه گوشتی آن وارد بازار شده این موضوع عملا شدنی نیست؛ ضمن اینکه در همه مزارع دنیا موضوع گرد شدن تخم‌مرغ‌‌‌ها وجود دارد، ولی نسبتش بسیار پایین و کمتر از ۲درصد است.
به گفته وی موضوع تحقیق و توسعه و تجاری‌سازی و توسعه بازار مرغ آرین دو بحث جداست اما این دو به هم پیوسته هستند به‌عنوان مثال اصلا نمی‌توانیم درباره امنیت غذایی صحبت کنیم اما در مورد اینکه الان گاو سیستانی یا گاو گلپایگانی کجاست صحبت نکنیم، ما آنها را از بین برده‌ایم، برای مرغ آرین نیز همین اتفاق افتاده است چرا که آن را وارد کرده‌‌‌ایم و شرکت مادر اولیه الان وجود ندارد کمااینکه آن را حفظ کرده‌‌‌ایم و کارهایی روی آن انجام شده است، اما آن هزینه‌ای که باید برای آن صرف می‌‌‌شده است تاکنون صورت نگرفته است.
این کارشناس تاکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی سیاست‌‌‌های اشتباهی داشته است. جوجهریزی متناظر آرین با سویه‌‌‌های وارداتی، واگذاری گله‌‌‌های اجداد مرغ آرین به شرکت‌های وارد‌کننده گله‌‌‌های اجداد که زمینه شکل‌گیری رانت را ایجاد کرده است، فساد ناشی از حواله‌فروشی جوجه آرین، حذف گله‌‌‌های جوجه آرین به بهانه بیماری و تقلب در پرورش با جوجهریزی با سویه‌‌‌های خارجی به اسم سویه آرین بخشی از این اشتباهات‌اند.
ذوالفقاری گفت: مسیر قیمت مرغ در ۱۰ سال گذشته در کشور را بررسی کردم. قیمت گوشت در ایام عید افزایش بسیاری داشته است، سوال من این است که آیا در ۱۸ سالی که آرین در بازار حضور نداشته است برای مزارع دیگر بیماری وجود نداشته است؟ آیا قیمت گوشت افزایش نداشته است؟ قطعا وجود داشته و علت این موضوع این است که سیاستگذاری‌‌‌ها در این حوزه درست نبوده است و همه این ناکارآمدی‌‌‌های به وجود آمده را به سویه آرین نسبت می‌‌‌دهید. ما اعتقاد داریم هریک از سویه‌‌‌های آرین، راس و کاب دارای یکسری ویژگی‌‌‌هایی هستند که موجب ورود و فعالیت آنها در دنیای تجارت شده است و ما نباید حق انتخاب را از مردم بگیریم، چرا ما باید با این عنوان که تولیدکننده متضرر شده است، به مردم ضرر برسانیم و تا این حد دورریز مرغ در آشپزخانه‌‌‌ها زیاد باشد؟ من به هیچ عنوان عقب‌ماندگی ژنتیکی مرغ آرین را نسبت به لاین‌‌‌های دیگر قبول ندارم. ما در کشور یک سویهای داریم، اینکه بخواهیم بدون علم و بدون مستندات علمی آن را سرکوب کنیم قطعا پذیرفتنی نخواهد بود. طبق آمار درصد تلفات آرین ۶۷/ ۴ و درصد تلفات راز ۱۰/ ۵ است.
وی گفت: قیاس سویه آرین با سایر سویه‌‌‌های تجاری دیگر در همه ابعاد انجام می‌شود، از ابتدا که آرین وارد بازار شده است سویه کندرو آن وارد کشور شد، در اطلاعاتی که از گروه ژنتیکی که با آرین کار کرده است مشاهده کردم، مسیر رشد سویه اولیه که کندرو بوده با سویهای که تندرو بوده تفاوت داشته است، پس یک اصلاح ژنتیکی به مرور صورت گرفته است، اگرچه زمان آن زیاد بوده که علت آن به این خاطر بوده که وارد بازار می‌‌‌شده است، پس نباید تمام نقصان‌‌‌ها و کمبود‌‌‌های صنعت طیور را به سویه آرین نسبت بدهیم.
باید به توانایی‌‌‌های داخلی تکیه کنیم
در همین راستا عباسی، نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در پاسخ به این سوال که آیا واقعا ما به دنبال تولید داخلی هستیم، گفت: بعضی دوستان معتقد هستند تولید داخلی از نظر اقتصادی به صرفه نیست و همچنان باید وارد کنیم و برخی دیگر نیز معتقد هستند که باید بینابین باشد، ولی در مجموع می‌‌‌خواهیم بدانیم کمیسیون کشاورزی مجلس چه کاری انجام داده است و کار را به کجا رسانده است؟
عباسی گفت: اگر ما به دنبال این هستیم که به یک اقتصاد مقاومتی برسیم و تولید پایداری در کشور داشته باشیم، حتما باید به توانایی‌‌‌های داخلی تکیه کنیم و روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم، ولی تا بحث توانمندی‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌های داخلی مطرح می‌شود عده‌‌‌ای مخالفت می‌کنند. اما ما باید بتوانیم از ظرفیت‌‌‌های داخلی استفاده کنیم و ظرفیت‌‌‌های خود را با کمک متخصصان دانشگاهی به فعلیت برسانیم، موضوعی که تا الان از آن استفاده نکرده‌‌‌ایم.
به گفته وی هیچ‌کس منکر مشکلات مرغ آرین نیست، ولی سوال است که چرا در این سال‌ها تا بحث مرغ آرین مطرح می‌شود یک عده با بزرگنمایی قابلیت رقابت مرغ آرین را از سایر لاین‌‌‌ها گرفته‌‌‌اند.
ما باید بپذیریم که به دلیل ترک فعل‌‌‌هایی که در این مدت شکل گرفته است این مرغ از سایر نژادها عقب مانده است و مراکز علمی ما باید در این سال‌ها تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام می‌‌‌دادند و هدفمندتر حرکت می‌‌‌کردیم.
یکی از برنامه‌‌‌های ما از زمان حضور در مجلس انقلاب اسلامی، حمایت از نژاد آرین بوده است، ولی متاسفانه در حوزه مرغ آرین هیچ‌گونه حمایتی از سایر افراد صورت نمی‌گیرد.
وی در پاسخ به این سوال که پس نقش مجلس شورای اسلامی و به‌خصوص کمیسیون کشاورزی مجلس چیست؟
آیا نباید کمیته‌‌‌ای تشکیل شود تا علت عدم‌اجرای سیاست‌‌‌های این حوزه را پیگیری کند؟ گفت: در سال ۹۹ یکی از موضوعاتی که در بودجه ۱۴۰۰ به آن پرداخته شد این بود که ما یک ردیف اعتباری مناسب در حدود ۲۰۰ میلیارد تومان برای مرغ لاین آرین در بودجه آوردیم ولی متاسفانه در مدت سه سال شاهد تغییر سه وزیر بوده‌‌‌ایم.
