سوختهای جایگزین؛ نقشه راه ایران برای امنیت انرژی در عصر گذار
با این حال، تحولات جهانی در حوزه تغییرات اقلیمی، الزامات زیستمحیطی، تحریمهای انرژی و همچنین رشد مصرف داخلی، ضرورت توجه به سوختهای جایگزین را بیش از پیش آشکار کرده است. سوختهای جایگزین نه بهمعنای حذف کامل نفت و گاز بلکه بهعنوان مکملی هوشمندانه برای افزایش تابآوری انرژی، کاهش شدت مصرف و خلق ارزش افزوده جدید مطرح هستند.
تحول در نظام انرژی جهانی، کشورهایی را موفق خواهد کرد که بتوانند از منابع هیدروکربوری خود فراتر از مصرف سنتی سوخت استفاده کنند.
ایران با برخورداری از ذخایر عظیم گاز طبیعی، زیرساخت گسترده پتروشیمی و تجربه چند دهه تولید محصولات پایه، این ظرفیت را دارد که از طریق توسعه سوختها و حاملهای انرژی جایگزین همچون آمونیاک، LPG، LNG و متانول، جایگاه خود را در زنجیره جدید انرژی جهان تثبیت کند. این محصولات نهتنها سوخت هستند، بلکه ابزار ژئوانرژتیک و موتور خلق ارزش افزوده محسوب میشوند.
آمونیاک؛ سوخت آینده
آمونیاک در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین سوختهای جایگزین جهان است؛ بهویژه در حملونقل دریایی و ذخیرهسازی هیدروژن.
مزیتهای راهبردی ایران در آمونیاک:
• دسترسی پایدار و ارزان به گاز طبیعی بهعنوان خوراک
• ظرفیت قابلتوجه تولید آمونیاک و اوره در مناطق عسلویه و ماهشهر
• زیرساخت صادراتی و تجربه بازارهای بینالمللی
کاربردهای آمونیاک:
• سوخت کمکربن برای کشتیها (Maritime Fuel)
• حامل هیدروژن برای صادرات انرژی به اروپا و شرق آسیا
• استفاده در نیروگاههای ترکیبی آینده
با افزودن فناوری CCS یا استفاده از برق تجدیدپذیر، ایران میتواند به تولیدکننده آمونیاک آبی و سبز تبدیل شود؛ مسیری که همزمان با سیاستهای کربنزدایی جهانی همسو است.
LPG؛ سوخت گذار سریع
LPG (پروپان و بوتان) یکی از در دسترسترین سوختهای جایگزین ایران است که هماکنون نیز در سبد انرژی کشور حضور دارد، اما ظرفیت آن بهطور کامل بالفعل نشده است.
مزیتهای ایران در LPG:
• تولید گسترده بهعنوان محصول جانبی پالایشگاهها و واحدهای گازی
• هزینه پایین جمعآوری نسبت به سوختهای مایع سنگین
• بازار منطقهای فعال (خاورمیانه، آسیای جنوبی، آفریقا)
کاربردهای کلیدی:
• سوخت حملونقل شهری و بینشهری (Autogas)
• جایگزین گازوئیل در صنایع کوچک و مناطق فاقد شبکه گاز
• سوخت پاکتر نسبت به بنزین و گازوئیل
LPG میتواند پل کوتاهمدت ایران به سمت سوختهای کمکربنتر باشد؛ بهویژه در شرایط محدودیت زیرساختی و تحریم.
LNG؛ ابزار ژئوپلیتیک
LNG نهتنها یک سوخت، بلکه یک ابزار قدرت در بازار انرژی جهانی است. ایران با وجود منابع عظیم گاز، هنوز سهمی متناسب در بازار LNG ندارد.
اهمیت LNG برای ایران:
• امکان صادرات گاز به بازارهای دوردست بدون وابستگی به خط لوله
• استفاده بهعنوان سوخت دریایی (Marine LNG)
• افزایش انعطافپذیری صادراتی در شرایط تحریم و ریسک ژئوپلیتیک
با این حال، توسعه Mini-LNG و FLNG میتواند مسیر واقعبینانهتری برای ورود تدریجی ایران به بازار LNG باشد، بهویژه برای مصارف منطقهای و سوخترسانی دریایی.
متانول؛ سوخت جایگزین و خوراک استراتژیک
متانول یکی از موفقترین نمونههای تبدیل گاز طبیعی به محصول با ارزش افزوده در ایران است و بهطور فزایندهای بهعنوان سوخت آینده حملونقل مطرح میشود.
همچنین فرآیند MTG متانول را به بنزین با کیفیت بالا تبدیل میکند؛ فناوریای که در مقیاس صنعتی سابقه دارد.
ایران برای حل ناترازی بنزین، نیازی به تصمیمهای پرهزینه و واردات پایدار ندارد.
متانول، محصولی که از دل گاز طبیعی ایران بهدست میآید، میتواند به سوخت ملی دوم تبدیل شود؛ مشروط بر آنکه از نگاه صرفا صادراتی خارج شده و در چارچوب سیاستی هوشمند، وارد سبد سوخت کشور شود.
آینده بنزین ایران میتواند، بیش از آنکه نفتمحور باشد، متانولمحور باشد.
مزیتهای ایران در متانول:
• ظرفیت بالای تولید و پروژههای فعال در عسلویه و ماهشهر
• هزینه رقابتی خوراک گاز
• تجربه صادرات گسترده به بازارهای آسیایی
متانول میتواند نقشی مشابه LNG اما با پیچیدگی کمتر ایفا کند و بهویژه در مسیر اقتصاد کربن پایین جایگاه ویژهای دارد.
نقطه قوت ایران، نه در تمرکز بر یک محصول، بلکه در ترکیب هوشمندانه این چهار حامل انرژی است. این همافزایی میتواند ایران را از صادرکننده خام انرژی به معمار زنجیرههای نوین سوخت تبدیل کند.
آمونیاک، LPG ،LNG و متانول برای ایران صرفا محصولات صنعتی نیستند؛ بلکه ستونهای آینده امنیت انرژی، صادرات و قدرت چانهزنی ژئواقتصادی کشور بهشمار میروند. ایران با تکیه بر مزیت گاز طبیعی، زیرساخت پتروشیمی و موقعیت جغرافیایی، میتواند در دوران گذار انرژی جهانی، نه بازنده بلکه بازیگر فعال و تعیینکننده باشد؛ به شرط آنکه سیاستگذاری، سرمایهگذاری و دیپلماسی انرژی همزمان و هماهنگ پیش بروند.
* رئیس کمیته پتروشیمی اتاق بازرگانی ایران
