سید محمدجواد میرطاهر، در گفت‌‌‌وگو با «ایرنا» ضمن بررسی معاملات بورس در سال ۱۴۰۱ و عوامل تاثیرگذار بر نوسانات این بازار، روند معاملات بورس در سال ۱۴۰۲ را مورد ارزیابی قرار داد و به راه‌‌‌های بهبود وضعیت این بازار اشاره کرد.

ارزیابی شما از روند معاملات بورس در سال ۱۴۰۱ چیست؟ با وجود تلاش‌‌‌های صورت گرفته از سوی سازمان بورس و دولت سیزدهم از نظر شما چه عاملی باعث ایجاد نوسانات شدید شاخص بورس در بازار شد؟

عدم‌رشد مستمر بازار سرمایه در سال ۱۴۰۱ معلول عوامل متعددی است. رشد بالای نرخ بهره بدون ریسک، قیمت‌گذاری دستوری، نااطمینانی در خصوص تصمیمات اقتصادی دولت در خصوص نرخ انرژی، مکلف کردن شرکت‌های صادراتی به عرضه ارز خود در سامانه نیما، کاهش اعتماد به بورس به‌‌‌واسطه اتفاقات سال ۱۳۹۹ و حتی ریسک‌‌‌های سیاسی هر یک به نوعی در ایجاد نوسانات بازار دخیل بودند. برای مثال قیمت‌گذاری دستوری در صنایعی مانند صنعت شوینده که مکلف به عرضه محصولات خود به نرخ‌های مصوب هستند، سبب کاهش پیاپی حاشیه سود شرکت‌ها شده و بعضا آنها را زیان‌‌‌ده کرده است. طبیعتا کاهش حاشیه سود در قیمت شرکت‌ها منعکس می‌شود. افزایش نرخ بهره به‌‌‌رغم تعهدات قبلی در خصوص حفظ نرخ بهره بین بانکی در سطح ۲۰‌درصد دیگر عامل تاثیرگذار بر معاملات بازار سرمایه طی سال گذشته بوده است. رشد نرخ بهره منجر به کاهش نرخ P/ E تحلیلی شده و در صورتی که میزان سود شرکت‌ها متناسب با این نرخ، رشد نکند قیمت تحلیلی شرکت با افت مواجه می‌شود. عامل موثر دیگر نرخ ارز در سامانه نیما و شکاف گسترده آن با نرخ بازار آزاد است. سرمایه‌گذاران خرد عموما مایل به سرمایه‌گذاری در بازارهایی با بیشترین بازده هستند. زمانی که نرخ ارز در بازار آزاد به‌سرعت افزایش یابد، اما شرکت‌ها مجبور به عرضه ارز خود در سامانه نیما باشند، سرمایه‌گذاران خرد سرمایه خود را به بازارهای موازی سوق می‌دهند. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که تا پایان بهمن‌ماه ۱۴۰۱ بالغ بر ۶۰۰‌هزار میلیارد ریال پول حقیقی از بازار سرمایه خارج شده است. این خروج پول معلول همین مساله است و البته خود را به صورت نزول شاخص کل بورس نشان داده است. همچنین در کنار این عوامل مساله مربوط به کاهش اعتماد سهامداران به بورس به واسطه اتفاقات رخ‌داده در سال ۱۳۹۹ در عدم‌تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه موثر بوده است.

از جمله مسائلی که در روزهای پایانی سال از سوی اکثر فعالان بازار مطرح شد، مساله مربوط به افزایش نرخ دلار و عدم‌تاثیرپذیری معاملات بورس از آن بود. از نظر شما چه عاملی باعث عدم‌ایجاد در روند صعودی شاخص بورس همسو با رشد قیمت ارز شده بود؟

این مساله متاثر از چند دلیل عمده بود؛ نخست اینکه بخشی از بازار سرمایه ایران را صنایعی تشکیل می‌دهند که به صورت مستقیم متاثر از نرخ ارز نیستند. رشد سود این صنایع که عموما به صنایع ریالی مشهور هستند، عمدتا متناسب با رشد نرخ ارز نبوده و به همین دلیل بازدهی قیمتی این صنایع پایین‌‌‌تر از بازدهی ارز است.