یک صنعت بورسی بررسی شد

متانول‌سازها در یک افق روشن

رسول جاویدی/ تحلیلگر بازار سهام سیدمحمد ذریه‌زهرائی / کارشناس بازار سرمایه دنیای‌اقتصاد : در حال حاضر سه شرکت پتروشیمی زاگرس، فناوران و خارک اصلی‌ترین شرکت‌های تولیدکننده‌های متانول در بازار سرمایه ایران محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها به دلیل بازارهای صادراتی مناسبی که در اختیار دارند از لحاظ مقدار فروش همواره روند باثباتی در پیش داشته‌اند.

بیشترین تغییرات سودآوری این صنعت به واسطه تغییر نرخ‌های جهانی و نرخ دلار شکل می‌گیرد. کارشناسان انتظار دارند که افق کوتاه‌مدت قیمت این محصول در آسیا روند صعودی خود را حفظ کند. قیمت متانول CFR China در آخرین گزارش نشریه «پلتس» 306 دلار در هر تن بوده است. از همین رو در گزارش پیش‌رو برای پیش‌بینی سود شرکت‌ها قیمت متوسط 300 دلار برای هر تن در سال‌های 1400 و 1401 درنظر گرفته شده است؛ روندی که می‌تواند سود شرکت‌ها را تا حد مناسبی بالا ببرد.

  معرفی صنعت متانول

متانول یا الکل چوب، از جمله ساده‌ترین الکل‌ها و ماده‌ای شیمیایی است که کاربردهای زیادی دارد، تهیه فرمالدئیدها جهت مصارف خانگی و تولید رزین‌ها، تهیه اسید استیک، «دی‌متیل اتر» (سوخت جایگزین گازوییل) و MTBE (ارتقا و آرام‌سوزی بنزین) از جمله کاربردهای این محصول صنعتی به شمار می‌آیند. در فرآیند تولید این ماده می‌توان از گاز طبیعی (متان)، زغال‌سنگ، مایعات هیدروکربوری و... به‌عنوان ماده اولیه اصلی استفاده کرد. بیش از 99 درصد متانول تولید شده در جهان با زغال‌سنگ یا گاز طبیعی تولید می‌شود. بنابراین قیمت متانول با قیمت این مواد همبستگی بسیار بالایی دارد. بر اساس آمار به دست آمده از موسسه MMSA  در سال 2020 ظرفیت تولید اسمی تولید متانول حدود 150 میلیون تن و مصرف جهانی آن بیش از 107 میلیون تن بوده است. در این میان ظرفیت واقعی تولید متانول ایران معادل 12 میلیون تن بوده که 12درصد تولید و 42 درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد.

  مصارف متانول (ناحیه و کاربرد)

از متانول برای تولید طیف گسترده‌ای از محصولات مانند فرمالدهید، اسید استیک و... استفاده می‌شود. فرمالدهید، ماده اصلی در تولید رزین و چسب است که طبق آمارها حدود 30 درصد مصرف متانول جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. در این بین چین بیشترین سهم را در تولید متانول دارد، به طوری که حدود 60 درصد از تولیدات متانول به این کشور تعلق دارد. اروپا با سهم 10 درصدی، آمریکای شمالی با سهم 9 درصدی و آمریکای جنوبی با سهم 2 درصدی بیشترین سهم را در تولیدات منطقه‌ای متانول دارند.

  عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی

با توجه به پیش‌بینی‌های موسسات معتبر در سال‌های آینده شاهد شتاب گرفتن رشد تقاضا برای متانول خواهیم بود. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود شاهد ثبات قیمتی و پالس‌های مثبت قیمتی متانول در بازار جهانی و روند صعودی در بلندمدت باشیم. طبق گزارش‌های ارائه شده توسط موسسات معتبر پیش‌بینی می‌شود تا سال 2023 شاهد افزایش تقاضایی معادل 10 میلیون تن در سال باشیم که با توجه به راه افتادن برخی طرح‌های پتروشیمی در دنیا از جمله ایران (پتروشیمی‌های سبلان و دنا) گمان می‌رود شاهد افزایش تولید 7 میلیون تنی نیز باشیم که مازاد تقاضای 3 میلیون تنی ایجاد خواهد کرد. هرچند که مازاد تقاضا را واحدهای زیر ظرفیت چینی پوشش خواهند داد. از شرکت‌ها و کشورهای اصلی صادر‌کننده می‌توان به شرکت متانکس (با ظرفیت واقعی 8 میلیون تن)، کشور ایران با ظرفیت 12 میلیون تن، عربستان با ظرفیت 8 میلیون تن و برخی کشورها مانند روسیه، عمان و... اشاره کرد.

  بررسی شرکت‌های متانول‌ساز داخلی(بورسی)

«زاگرس»: در راستای اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و به منظور دستیابی به بازارهای جهانی و کسب سهم مناسبی از بازار متانول، شرکت «پتروشیمی زاگرس» در زمینی 30 هکتاری در منطقه پارس جنوبی در سال 1379 تاسیس شد. بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول کشور، با ظرفیت اسمی 3/ 3 میلیون تنی سهمی بسزا در تولید و صادرات کشور دارد (99 درصد محصول صادر می‌شود).

«شفن»: دومین تولیدکننده بزرگ بورسی متانول کشور «پتروشیمی فنآوران» محسوب می‌شود که با ظرفیت اسمی یک میلیون تنی مشغول به فعالیت است.

شرکت پتروشیمی فن‌آوران (سهامی عام) در سال1377 تاسیس و در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی با موضوع فعالیت ساخت، راه‌اندازی و استخراج واحدهای متانول، اسید استیک، مونوکسید کربن، به منظور صادرات و تامین نیاز بازارهای هدف داخلی و خارجی به ثبت رسیده است.

در حالی متانول بیش از 75 درصد درآمد شرکت را تشکیل می‌دهد که 66 درصد از درآمد شرکت در سال 99 حاصل از فروش صادراتی بوده است. دیگر محصول مهم شرکت اسید استیک است که 23 درصد درآمد شرکت، حاصل از فروش این محصول است (بیش از نصف آن فروش داخلی است).

همچنین «شفن»، مالکیت 47 درصدی شرکت پتروشیمی مرجان (شرکت تولیدکننده متانول با ظرفیت اسمی 36/ 1 میلیون تنی)، 48 درصد پتروشیمی فارابی، 4/ 4 درصد بانک ملت و 3/ 4درصد پتروشیمی خارک (دیگر تولیدکننده متانول) را در اختیار دارد.

«شخارک»: پتروشیمی خارک سومین شرکت بورسی تولیدکننده متانول است. موقعیت جغرافیایی و مخازن نگهدارنده، در کنار استفاده از گاز ترش (افزایش تنوع محصولات) از جمله مزایای این شرکت است. استفاده از گاز ترش، هر چند سبب بالاتر رفتن بهای مواد مستقیم شرکت می‌شود، اما تولید محصولاتی همچون بوتان و پروپان سبب شده تا این شرکت ترکیب فروش مناسبی داشته باشد و متکی به یک محصول نباشد (بوتان 11 و پروپان نیز 9 درصد از درآمد فروش شرکت را دربرمی‌گیرد).

فروش صادراتی کلیه محصولات، سبب شده تا این شرکت خاصیت اهرمی بالایی در مقابل نرخ ارز داشته باشد. همچنین موقعیت جغرافیایی آن نیز، بسیار مناسب صادرات است.

نکته جالب شرکت در گزارش‌های 3ماهه، شاید نرخ فروش LPG باشد. در حالی قیمت جهانی این محصول حدود 500 دلار است، شرکت با نرخی 20 درصد بیشتر از متانول، این محصول را به فروش رسانده که فاصله زیادی تا قیمت‌های جهانی دارد.

«شیراز»: گروه پتروشیمی شیراز شامل شرکت پتروشیمی شیراز (شرکت اصلی) و شرکت‌های خدمات فنی مهندسی گسترش پتروشیمی شیراز و بازرگانی تدبیر گسترش شیراز (شرکت‌های فرعی) است. شرکت پتروشیمی شیراز در تاریخ 18/ 12/ 1343 به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس شد و در سال 1372 به اداره ثبت شیراز انتقال یافت. این شرکت در سال 1383 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد.

هر چند این شرکت با تولیدی حدودا 90 هزار تنی، از جمله تولیدکنندگان متانول در کشور است اما با توجه به اینکه کمتر از 5 درصد از درآمد آن، حاصل فروش متانول است، بنابراین در تحلیل و بررسی این صنعت جایگاهی درخور ندارد (این شرکت در گروه تولیدکنندگان اوره مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد).