«دنیای‌اقتصاد» بررسی می‌کند
کسب‌و‌کار کساد رتبه‌بندی
ضرورت حضور شرکت‌های رتبه‌بندی
مدتها از سوی اقتصاددانان و کارشناسان بازار سرمایه بر لزوم تشکیل شرکت‌های رتبه‌بندی و نیاز بازار سرمایه و اقتصاد به چنین نهادهایی تاکید شده بود تا سرانجام سازمان بورس با انتشار فراخوانی، از فعالان دعوت به اخذ مجوز برای تشکیل شرکت‌های رتبه‌بندی کرد. تاکنون سه شرکت رتبه‌بندی در ایران تاسیس شده که کار خود را آغاز کرده‌اند.این شرکت‌ها می‌توانند نقش اساسی در اقتصاد کشور داشته باشند و به افزایش کارآیی و کاهش فساد کمک کنند. نهاد مالی رتبه‌بندی در تمام دنیا به‌عنوان یکی از نهادهای اصلی تاثیرگذار در بازارهای مالی و حتی اقتصادی شناخته می‌شود. نگاه سرمایه‌گذاران همواره معطوف به بررسی و پایش رفتار مدیریتی و عملکرد شرکت‌ها است. در واقع این شرکت‌ها به‌عنوان یک شرکت ناظر در بازارهای مالی و اقتصاد نقش بسیار مهمی دارند و وجود آنها برای افزایش بهره‌وری و جلوگیری از فساد و عدم کارآیی و ایجاد رقابت برای کسب اعتبار بیشتر در اقتصاد لازم است و تاکنون بسیار اثرگذار بوده‌اند. در حال حاضر اثرگذارترین گزارش‌ها در دنیا، گزارش‌های شرکت‌های رتبه‌بندی مانند مودیز، فیچ و اس‌اند‌پی است که مورد توجه کل بازارها قرار دارد.
نیاز به حمایت
صنعت رتبه‌بندی هنوز شناخته شده نیست. بسیاری از شرکت‌ها به لحاظ سیستماتیک، کارآیی لازم را نداشتند و نگاه دقیق و عمیقی هم برای بررسی اینها وجود نداشت و در واقع بنگاه‌ها به اشکال مختلف از بار مسوولیت و کارآیی لازم شانه خالی کردند؛ بنابراین آنها به خودی خود، رغبت و تمایلی در بازار برای استفاده از خدمات شرکت‌های رتبه‌بندی ندارند. در نتیجه به نظر می‌رسد مشارکت فعالانه شرکت‌ها در رتبه‌بندی‌های اعتباری می‌تواند بسیاری از ابهامات و پرسش‌های فعالان اقتصادی و سهامداران را برطرف کند. ضمن اینکه سایر نهادهای نظارتی مانند بیمه مرکزی، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایر وزارتخانه‌هایی که قصد افزایش کارآیی و کاهش فساد و کاهش راه‌های دور زدن قانون را دارند، لازم است از این صنعت حمایت کنند.با ورود این شرکت‌ها به سمت رتبه‌بندی این صنعت تاثیر خود را در اقتصاد خواهد گذاشت. این اعتبار می‌تواند نقش بسزایی در بازارهای تامین مالی شرکت‌ها ایفا کند و کسب رتبه‌های بالا می‌تواند در میزان تسهیلات و تامین مالی دریافتی و نرخ تامین مالی و در بخش وثایق کمک‌کننده باشد؛ چراکه تامین مالی با نرخ پایین و به میزان بالا برای شرکت‌ها و فعالان اقتصادی اهمیت زیادی دارد.
شروع و نحوه فعالیت
فروردین‌ماه سال گذشته بود که اولین شرکت توسط شرکت‌های اعتباری که زیر نظر سازمان بورس فعالیت می‌کنند رتبه‌بندی شد. شرکت رتبه‌بندی اعتباری پایا، با اختصاص رتبه اعتباری BBB- با درجه سرمایه‌گذاری به شرکت کرمان موتور، نخستین رتبه‌بندی اعتباری کشور را اعلام کرد. اختصاص رتبه‌بندی در واقع اظهارنظر موسسه رتبه‌بندی در خصوص شایستگی اعتباری ناشران اوراق بهادار بوده و رتبه اعتباری، نشان‌‌دهنده کیفیت اعتباری ناشر یا اوراق بهادار منتشر شده است. شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری در رتبه تخصیص داده شده از شیوه‌نامه رتبه‌بندی خود استفاده می‌کند. همچنین فرآیند و اصول انجام فعالیت رتبه‌بندی بر اساس ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار است. شرکت‌های رتبه‌بندی بعد از رتبه‌بندی شرکت‌ها دو داده را منتشر می‌کنند. در بیانیه مطبوعاتی شرکت‌های رتبه‌بندی، رتبه شرکت را همراه با توضیحاتی کلی از وضعیت شرکت و نحوه گردآوری داده‌ها منتشر می‌کنند. در داده دیگر به طور تفصیلی‌تر وضعیت شرکت، وضعیت صنعت و اقتصاد کلان و همچنین نسبت‌های مالی مهم شرکت را ارائه می‌کنند. نسبت‌های بدهی، نسبت‌های جاری، نسبت گردش کل دارایی، حاشیه سود خالص، بازده دارایی‌ها و بازده حقوق صاحبان سهام از جمله این داده‌ها است.
شرکت رتبه‌بندی برهان
شرکت رتبه‌بندی برهان در آخرین گزارش هیات‌مدیره که در خرداد سال‌جاری منتشر شده از وضعیت این شرکت گفته است. این شرکت در سال ۹۶ به ثبت رسید و از سال ۹۸ فعالیت خود را آغاز کرده است. سرمایه این شرکت ۷۵۰۰ میلیون تومان است. آخرین گزارش‌های مالی ارائه شده توسط این شرکت، نشان می‌دهد درآمد ارائه خدمات در این شرکت در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ افزایش یافته است. بر این اساس درآمد‌های این شرکت از ۴۳ میلیون تومان به ۲۵۶ میلیون تومان رسیده است. با این حال این شرکت در سال ۹۸ کاملا زیان‌ساز بوده و بیش از ۴۲ میلیون تومان زیان ساخته است. در حال حاضر تارنمای این شرکت قابلیت دسترسی ندارد.
شرکت رتبه‌بندی پارس‌کیان
شرکت رتبه‌بندی اعتباری پارس‌کیان نیز در سال ۹۶ به ثبت رسیده است و مجوز فعالیت این شرکت در آبان سال ۹۷ توسط سازمان بورس صادر شد. سرمایه این شرکت برابر با ۱۰ میلیارد تومان است. درآمد عملیاتی شرکت در سال ۹۸ به ۳۰۹ میلیون تومان رسیده است. بر این اساس سود خالص این شرکت پس از کسر مالیات از سال ۹۷ تا ۹۸ کاهش یافته است. سود خالص پس از کسر مالیات در سال ۹۷، برابر با ۹۹۶ میلیون بوده است و این ردیف در سال ۹۸ به ۷۹۳ میلیون تومان رسیده است.این شرکت مدعی است که اولین رتبه اعتباری در بازار سرمایه کشور(شرکت گل‌گهر) را به‌عنوان اولین شرکت رتبه‌بندی انجام داده است. بعد از گذشت بیش از یک سال از آن زمان تنها یک شرکت مورد رتبه‌بندی قرار گرفته است و در مجموع تنها دو شرکت توسط آن رتبه‌بندی شده است.
رتبه‌بندی اعتباری پایا
شرکت رتبه‌بندی اعتباری پایا در سال ۱۳۹۷ تاسیس شد و در همان سال به‌عنوان یک نهاد مالی در سازمان سرمایه به ثبت رسید. سرمایه این شرکت ۲۰ میلیارد تومان است. درآمد‌های عملیاتی این شرکت در سال ۹۸ برابر با ۴۵۷ میلیون تومان بوده است. سود خالص این شرکت در سال ۹۷ بیش از ۱۰۱ میلیون تومان بوده و این میزان در سال ۹۸ به ۱۱۲ میلیون تومان رسیده است. درآمد این شرکت در سال منتهی به ۳۰ آذر ماه ۹۸ برابر با ۴۵۷ میلیون تومان بوده است. در حال حاضر شرکت پایا ۶ شرکت را رتبه‌بندی کرده است.
