بستر امن برای سرمایه‌گذاری حوزه نشر
در تعریف شرکت خلاق و مقررات مرتبط با آن، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۶ سندی تحت عنوان «آیین‌نامه اجرایی برنامه توسعه زیست‌بوم شرکت‌های خلاق» تدوین کرده است. هدف از این آیین‌نامه، توسعه زیست‌بوم فناوری و کارآفرینی در کشور و اشتغال‌زایی برای جوانان و حمایت‌های مادی و حقوقی از شرکت‌های خلاق بیان شده است.
مطابق سند مذکور، شرکت خلاق به این‌گونه تعریف شده است: شرکت خلاق به شرکت‌ها و موسسات خصوصی نوآوری اطلاق می‌شود که یا در صنایع خلاق و فرهنگی مشغول بوده یا الگوهای نوین کسب و کار را در ارائه محصولات و خدمات خود به کار گرفته باشند و جوهره رشد آنها یعنی خلاقیت و نوآوری. برای ارائه محصولات و خدمات جدید و مدل‌های نوین کسب و کار، باید سطح بازار هدف باشد و رشد و توسعه محصولات و خدمات این شرکت‌ها برخلاف شرکت‌های دانش‌بنیان محصولاتی مبتنی بر فناوری پیشرفته نیست. منظور از مدل‌های نوین کسب و کار در اینجا، عبارت است از خلق مزیت رقابتی مبتنی بر نوآوری در مدل کسب درآمد، کاهش هزینه‌ها، مدیریت زنجیره تامین، بازاریابی، متمایزسازی محصولات و سایر فعالیت‌هایی که منجر به ساختارهای جدید در الگوی کسب و کار بنگاه می‌شود.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرده از این شرکت‌ها در سه حوزه «توسعه بازار محصولات و خدمات، تسهیل فضای کسب و کار و پشتیبانی مالی و جذب سرمایه» حمایت می‌کند. حمایتی که نزدیک و هم‌تراز با قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد بود و از آن جمله می‌توان به معافیت مالیاتی اشاره کرد. به طور کلی، شرکت خلاق باید دارای شرایط پنج‌گانه زیر باشد:
- شخصیت حقوقی داشته باشد، یعنی به شکل یکی از انواع شرکت‌های قانونی ثبت شده باشد.
- خصوصی باشد.
- محصول و خدمات نوآورانه و متمایزی مطابق با آیین‌نامه ارائه کند.
- محصولات و خدمات دانش‌بنیان ارائه کند.
- محصولات یا خدمات شرکت تولید یا ارائه شده باشد و در حد طرح باقی نمانده باشد.
در تعریف شرکت خلاق، دو عبارت «صنایع خلاق و فرهنگی» و «الگوهای نوین کسب و کار» هم نیاز به تشریح دارند تا مفهوم دقیق شرکت خلاق مشخص شود. صنایع خلاق و فرهنگی، آن دسته فعالیت‌های اقتصادی هستند که ریشه آنها در نوآوری، خلاقیت، مهارت، استعداد و میراث فرهنگی است. همچنین این صنایع ظرفیت مطلوبی برای اشتغال‌زایی و تولید ثروت دارند.
صنایع خلاق و فرهنگی به ۸ دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. کسب و کارهای دیجیتال و فضای مجازی
۲. صنایع دیداری و شنیداری
۳. صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی
۴. هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی
۵. بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی
۶. طراحی و معماری
۷. چاپ و نشر
۸. گیاهان دارویی و طب سنتی
این الگوها عبارتند از خلق مزیت رقابتی مبتنی بر نوآوری در مدل کسب درآمد، کاهش هزینه‌ها، بازاریابی و... فعالیت‌هایی که منجر به ساختارهای جدید در الگوهای کسبوکار بنگاه می‌شود. این همان چیزی است که حوزه چاپ و نشر با توجه به سرعت تغییرات فناوری و شرایط فعلی و تنگنای اجرایی و اقتصادی این حوزه، شبکه معیوب توزیع و پخش، توسعه نامتوازن فرهنگی کشور، سنتی بودن و روزآمد نشدن فرآیند تولید و کمبود نوآوری و خلاقیت از یک‌سو و سرعت تغییرات و توسعه خدمات و تولیدات در این حوزه و پلتفرمیک شدن آن از سوی دیگر موجب شده که ضرورت فعالیت در این حوزه و سرمایه‌گذاری روی طرح‌های خلاق و نوآور در حوزه چاپ و نشر محسوس‌تر و ملموس‌تر شود.
حال عدم ورود سرمایه‌های جدید به اکوسیستم نوآوری (به‌ویژه در حوزه نشر) سبب شده چرخه منطقی کسب و کار سرمایه‌گذاران معیوب و ناقص باقی بماند و سرمایه‌گذاری‌های قبلی آنها از جذب دور جدید سرمایه در چرخه عمر بالا ناتوان باشند و طبعا امکان سرمایه‌گذاری روی طرح‌های جدید از آنها سلب شود و عدم سرمایه‌گذاری روی بذرهای جدید نوآورانه یعنی در سال‌های پیش‌رو خبری از محصولات جدید نخواهد بود.
مرکز نوآوری و کسب و کار دیجیتال «دنیای‌اقتصاد» می‌خواهد با توجه به ظرفیت، سرمایه اجتماعی و تصویر ذهنی مثبتش در جامعه، تسهیل‌گر باشد و نقش پلی معتبر و مستحکم را بین جزیره کوچک و آینده‌دار اقتصاد نوآوری و جزیره بزرگ و با‌ثبات اقتصاد بازار و صنعت ایران ایفا کند.
نبود شناخت و عدم تسلط بر فناوری و همچنین فقدان ادبیات مشترک توسعه بازار و منطق متفاوت کسبوکار مسبب اصلی عدم پیوند صاحبان سرمایه و سرمایه‌پذیران نوآور بوده است که در این مرکز و به پشتوانه علمی و اعتبار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» به‌دنبال ایجاد مفاهمه و درک متقابل هر دو ذی‌نفع اصلی مرکز هستیم.
امیدواریم این مرکز به عنوان یک پایگاه علمی و تخصصی در ارزیابی کسب و کارهای نوآور و ایجاد یک بستر امن برای سرمایه‌گذاری خاصه در حوزه چاپ و نشر بتواند راهگشا باشد و نقش ویژه‌ای ایفا کند. ما نیز در انتشارات «دنیای‌اقتصاد» برآنیم که در همکاری‌های فی‌مابین و مرتبط و همسو با سایر اجزای این گروه از خلاقانه‌ترین و نوآورانه‌ترین روش‌های ممکن با رعایت اصول حرفه‌ای بر مبنای اصول فکری این رسانه که منشعب از نگاه علمی به مقوله‌های اقتصاد، توسعه دانش و نوآوری و مخاطب‌شناسی است، حرکت کرده و اثرگذار باشیم.
