شاهکارهای نئورئالیسم به روایت کامران شیردل

نئورئالیسم ایتالیا از معروف‌ترین مکاتب سینمایی جهان است که تاثیری شگرف هم بر سینمای ایتالیا و هم بر سینمای دیگر کشورهای جهان داشته است. برای هر علاقه‌مند سینما و کتابخوان سینمایی، آشنایی با این مکتب و فیلم‌ها و فیلمسازان آن جزو ضروریات است. خود این مکتب هم آن‌قدر در دل خود جاذبه و جذابیت دارد که مخاطبانش را اسیر و شیفته خویش می‌کند. کتاب «نئورئالیسم چیست؟» اثر استاد کامران شیردل (گرچه کمی دیر به چاپ رسیده)، پاسخ اشتیاق سینمادوستان جوان را می‌دهد. این کتاب به زبانی شیرین، تاریخ خلق این مکتب، مشکلات آن و اوج و فرودش را به بحث و بررسی می‌گذارد.

نئورئالیسم ایتالیا از معروف‌ترین مکاتب سینمایی جهان است که تاثیری شگرف هم بر سینمای ایتالیا و هم بر سینمای دیگر کشورهای جهان داشته است. برای هر علاقه‌مند سینما و کتابخوان سینمایی، آشنایی با این مکتب و فیلم‌ها و فیلمسازان آن جزو ضروریات است. خود این مکتب هم آن‌قدر در دل خود جاذبه و جذابیت دارد که مخاطبانش را اسیر و شیفته خویش می‌کند. کتاب «نئورئالیسم چیست؟» اثر استاد کامران شیردل (گرچه کمی دیر به چاپ رسیده)، پاسخ اشتیاق سینمادوستان جوان را می‌دهد. این کتاب به زبانی شیرین، تاریخ خلق این مکتب، مشکلات آن و اوج و فرودش را به بحث و بررسی می‌گذارد. از آنجا که نویسنده کتاب خود از دوستداران این مکتب به حساب می‌آید، نگاه غمخوارانه‌اش به تاریخ آن قابل تعمق است. کتاب شامل مجموعه‌ای از سخنرانی‌های شیردل در دو نوبت طی سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۹۲ است که در دو مرکز فرهنگی ایراد شد. نویسنده این مجموعه سخنرانی‌ها را کمی دیر و در سال ۱۳۹۵ تبدیل به کتاب کرده است. با این حال، با انتشار کتاب می‌توان گفت جای خالی سندی معتبر و قابل ذکر از نئورئالیسم ایتالیا روی پیشخوان کتابفروشی‌های ایران پر شده است. شیردل به زبانی ساده و فصیح در این کتاب از جنبه‌های مختلف نئورئالیسم حرف می‌زند و آنها را با مثال‌هایی از فیلم‌های مطرح کلاسیک ایتالیا همراه می‌کند.

کتاب در ۱۰ بخش، به تعریف نئورئالیسم و خاستگاه آن، گسترش و بازگشت به مبدأ و آینده آن می‌پردازد. در این بین، آثار هنرمندان سرشناسی مثل ویسکونتی، دسیکا، زاواتینی و فلینی به بحث گذاشته شده و شاهکارهایشان مورد نقد قرار می‌گیرد. در همین حال، بررسی رابطه نئورئالیسم با مذهب، تاریخ و معنویت هم فراموش نشده و از تاثیر آن بر فیلمسازان و سینمای دیگر کشورهای جهان هم یاد شده است. نویسنده که احساس می‌کند بدون بحث درباره فیلم‌های کوتاه این نهضت سینمایی کتاب ناقص به نظر می‌رسد، بخشی را نیز به این موضوع اختصاص داده است. بخش پیوست‌های کتاب هم، مروری بر چند فیلم و کارگردان مهم و اصلی جنبش نئورئالیسم دارد.

جلد کتاب مزین به صحنه‌ای دراماتیک از شاهکار سینمای نئورئالیسم «آلمان سال صفر» ساخته روبرتو روسلینی است. تماشاگران بین‌المللی سینما که فکر می‌کردند مردم ایتالیا همدست رژیم جنایتکار فاشیستی موسولینی هستند، با دیدن این درام تلخ و واقع‌گرا متوجه واقعیت تلخ دیگری شدند: مردم ایتالیا هم مثل بقیه مردم دنیا، تحت انقیاد حکومتی خودکامه بودند و قربانی آن به حساب می‌آمدند. این همان تاثیری بود که هنر سینما و نئورئالیسم بر تماشاگران و مردم دنیا گذاشت، اما اگر هنوز می‌خواهید بدانید نئورئالیسم چیست، باید سراغ کتاب کامران شیردل بروید، فیلمساز و مستندسازی که خاطره شیرین فیلم «اون شب که بارون اومد» او هنوز هم در یاد سینمادوستان قدیمی و جدید است.