معجزه هزاره سوم

الصاق پتروشیمی امیرکبیر به هلدینگ خلیج فارس، اهمیت توجه به ادغام و اکتساب در صحنه تولید و تجارت در ایران را دوباره مطرح کرده است. ادغام و اکتساب یکی از مهم‌ترین روندهای حاکم بر بخش تولید و تجارت در جهان است که در سال‌های اخیر در ایران نیز جسته و گریخته مطرح شده است. موضوعی که در صورت اجرای درست و به موقع، می‌تواند معجزه کند و صنعتگران را از چالش‌‌‌های ساختاری رهایی بخشد. یکی از فواید این رویکرد این است که صنعتگران و صاحبان کسب و کارها از مسیر این رویکرد قادر خواهند شد تا برخی از مهم‌ترین ریسک‌‌‌های خود را در حوزه مالی، تامین، تولید و... کاهش داده و با فراغ بال بیشتر به سمت چشم‌‌‌اندازهای متصور حرکت کنند. در روزهای اخیر که بحث ادغام سه خودروساز مطرح ژاپنی یعنی نیسان، هوندا و میتسوبیشی به شدت عالمگیر شده، یکی دیگر از غول‌‌‌های صنعتی ژاپن یعنی نیپون که نقشی چشمگیر در فضای تولید و تجارت این کشور پس از جنگ جهانی دوم داشته، در آستانه ادغام قرار گرفته است. در سال‌های گذشته ادغام دسته‌‌‌جمعی تعدادی از مهم‌ترین برندهای خودرویی ایتالیا با برندهای آمریکایی به تشکیل اتحادیه استلانتیس منجر شد ضمن اینکه درحوزه بانکی نیز اکتساب تعدادی از بانک‌های زیان‌ده‌ توسط یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های جهان زمینه‌‌‌ساز بهبود کیفیت بانکداری در آمریکا شد.

در حوزه انرژی بحث ادغام و اکتساب موضوعی جدی است هرچند در ایران به این مهم چندان توجهی نمی‌شود و کم پیش می‌‌‌آید اتفاقاتی نظیر آنچه پیرامون ارتباط امیرکبیر و خلیج فارس در شرف وقوع است، بیفتد. دلیل این موضوع چندان روشن نیست اما به نظر می‌رسد دولتی بودن اقتصاد و غیرخصوصی بودن عمده شرکت‌های حوزه پتروشیمی، مسیر را به سمتی برده است که ادغام و اکتساب در ایران کمرنگ یا بی‌معنا شود. این در حالی است که این مهم در همه سطوح صنعتی و تجاری در سال ۲۰۲۴ رونق داشته است. برای نمونه در سال ۲۰۲۴، فعالیت‌‌‌های ادغام و اکتساب (M&A) در سطح جهان با تغییرات قابل‌توجهی همراه بود و شرکت‌های بزرگی را به گرد خود جمع کرد. بر اساس گزارش‌‌‌ها، ارزش کل این معاملات با ۱۵‌درصد افزایش، در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۵ تریلیون دلار رسید. با این حال، در سه‌‌‌ماه چهارم سال ۲۰۲۴، کاهش موقتی در فعالیت‌‌‌های ادغام و اکتساب مشاهده شد که عمدتا به دلیل تمایل شرکت‌ها به به‌تعویق انداختن معاملات بزرگ تا پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بود. پیش‌بینی می‌شود این کاهش موقتی باشد و در سال ۲۰۲۵ با بازگشت اعتماد به بازار، فعالیت‌‌‌های ادغام و اکتساب دوباره رونق یابد. در بخش فناوری، به‌‌‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی، انتظار می‌رود که در سال آینده فعالیت‌‌‌های ادغام و اکتساب تا ۳۵‌درصد افزایش یابد. این رشد نشان‌‌‌دهنده اهمیت فزاینده فناوری‌‌‌های نوین در استراتژی‌‌‌های توسعه شرکت‌هاست. به‌‌‌طور کلی، با وجود برخی نوسانات فصلی، روند کلی ادغام و اکتساب در سال ۲۰۲۴ صعودی بوده و انتظار می‌رود این روند در سال‌های آینده نیز ادامه یابد.

در صنعت پتروشیمی این مهم با جدیت بسیار بالایی پیگیری می‌شود که عمدتا ناشی از تحولات قیمتی انرژی و وضعیت مصرف محصولات پتروشیمی است. برخی گزارش‌‌‌ها ابعاد مالی ادغام و اکتساب را در سطح صنعت پتروشیمی حدود ۱۹۰ میلیارد دلار تخمین زده است. این روند در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه یافت و شرکت‌های بزرگ با اتخاذ استراتژی‌‌‌های مختلفی مانند توسعه تاسیسات، گسترش تولید، ادغام و اکتساب، مشارکت، همکاری و سرمایه‌گذاری، به دنبال حفظ رقابت خود در صنعت بودند. به‌‌‌عنوان مثال، شرکت‌هایی مانند شل، انژی اس‌‌‌ای، میتسوبیشی، زیمنس، آرامکو، بی‌‌‌پی، شورون، اوستد، اکوینور، ایر پروداکتز و اکسون‌‌‌موبیل در حوزه ادغام و اکتساب به شدت فعال بوده و با اتخاذ این راهبردها، به دنبال تقویت موقعیت خود در بازار بوده‌‌‌اند.متاسفانه در ایران به چند دلیل عمده این مهم در دستور کار نیست. برای نمونه بسیاری از مدیران و صاحبان کسب و کارها در ایران، ادغام و اکتساب را تهدیدی برای کنترل و مالکیت خود می‌‌‌بینند. ذهنیت غالب این است که حفظ استقلال به هر قیمتی بر ادغام یا همکاری ارجحیت دارد. موضوعی که به عقیده کارشناسان از چالش دولتی بودن اقتصاد نشات می‌گیرد. با اینکه فعلا خبر دقیقی درباره ادغام رسمی امیرکبیر در هلدینگ خلیج فارس منتشر نشده اما نفس توجه به مساله ادغام و اکتساب در اقتصاد ایران با این سطح از مقیاس تولید و وضعیت نازل بهره‌‌‌وری، حائز اهمیت است و ارزش پرداختن دارد.