متقاضیان خرید مسکن این روزها با یکی از سست‌ترین فصل‌های بازار ملک روبه‌رو هستند، بازاری که در آن به هیچ وجه نمی‌شود روی وعده‌ و حرف و قول‌وقرار شفاهی و زبانی فروشنده یا دلال ملک، حساب کرد و فقط باید با دریافت تعهدنامه کتبی -قولنامه یا همان مبایعه‌نامه- نسبت به یک خرید مطمئن اعتماد کرد.
رییس اتحادیه مشاوران‌املاک در بیان حال و هوای این روزهای بازار مسکن، می‌گوید: ناپایداری در بازار معاملات مسکن به روزهای اوج خود در سال‌های اخیر رسیده است.
بررسی‌های میدانی نیز از بنگاه‌های املاک حکایت از افزایش حجم انصراف فروشنده‌ها از معامله با قیمت توافق‌شده با خریدار دارد و اینکه تحت‌تاثیر افزایش قیمت مسکن، معاملات سست شده است.
بررسی‌های میدانی از بازار مسکن نشان می‌دهد: فروشنده‌ها به قیمتی که با خریدار توافق می‌کنند بی‌اعتماد شده‌اند و مدام در صدد هستند از روی شنیده‌هایشان از بازار، قیمت جدید را که متورم‌تر از قیمت توافق‌شده قبلی است جایگزین کنند؛ موضوعی که فعالان بازار مسکن از آن به عنوان «دبه» نام می‌برند.
در خبرها از بازار مسکن همچنین تاکید شده است که مشاوران‌املاک می‌گویند «وقتی متقاضیان مسکن به بنگاه مراجعه می‌کنند، خیلی سریع و با عجله تقاضای خریدشان را مطرح می‌کنند و با بیان اینکه نمی‌خواهند خریدشان به سال جدید کشیده شود، در مقابل فروشنده نرمش به خرج می‌دهند. نتیجه این اوضاع مبهم و نامشخص بازار مسکن، شیوع و رواج دبّه در این بازار است؛ به‌طوری‌که طی یک ماه گذشته بارها خریدار و فروشنده بر سر مبلغ با هم به توافق رسیده‌اند، اما در زمان نهایی شدن قرارداد فروشنده دبّه کرده است.»
در این میان برخی دلالان ملک نیز می‌گویند: رواج دبّه در بازار مسکن این روزها موضوع خیلی عجیبی نیست، همه در این کشور زندگی می‌کنیم و رشد لحظه‌ای قیمت مسکن باعث شده تا همه از ترس اینکه نتوانند مسکن بخرند از فروش خودداری ‌کنند.
برخی نیز می‌گویند: نتیجه ندادن برخی اقدامات برای کنترل قیمت‌ها و تحقق نیافتن برخی وعده‌ها از سوی مسئولان موجب شده تا متقاضیان مسکن چندان به اظهارات مسئولان از بابت کنترل قیمت‌ها دل خوش نکنند. برخی متقاضیان مسکن از آنجا که تصور می‌کنند قیمت مسکن بالاتر خواهد رفت، سعی می‌کنند هر چه سریع‌تر و قبل از اتمام سال، مسکن مورد نیاز خود را خریداری کنند، اما متاسفانه نامشخص بودن آینده بازار مسکن و قیمت‌ها باعث شده تا اکثر فروشندگان پس از رسیدن به توافق نهایی از فروش واحد مسکونی خودداری و به نوعی دبّه کنند. نتایج رصد میدانی بازار مسکن درباره تبعات دبه فروشنده‌ها در قیمت توافق‌شده با خریدار، حاکی است: این رفتار تا حدودی به تحریک بیشتر قیمت منجر شده است و تشدید سوءاستفاده از نرمش خریدار را در پی داشته است. در حقیقت در یک معامله مسکن، زمانی که فرد فروشنده زیر میز می‌زند و همه توافقات شفاهی و حتی مکتوب -متن قولنامه- را به هم می‌زند، نوعی اضطراب و نگرانی در ذهن خریدار به‌وجود می‌آید؛ ترس از اینکه با به هم خوردن معامله، آپارتمان مناسب دیگری پیدا نشود و فرد برای همیشه از خرید مسکن جا بماند. این نگرانی در نهایت موجب می‌شود فرد متقاضی خرید در جست‌وجو‌های بعدی‌اش، قدرت چانه‌زنی خود را در مقابل قیمت‌ پیشنهادی فروشنده از دست بدهد و زودتر از بار اول، در مقابل خواسته او، کرنش کند. در نتیجه، پذیرش قیمت‌های تورمی و حبابی در بازار مسکن تحت تاثیر این پدیده، راحت‌تر می‌شود. این در حالی است که بنا بر توصیه کارشناسان اقتصادی، «نخریدن» بهترین حربه در برابر پدیده «دبه» است. در حال حاضر از یک‌سو جذابیت بازارهای رقیب مسکن در ماه‌های اخیر کاهش پیدا کرده و از سوی دیگر پیش‌بینی‌ها از آینده بازار مسکن بر مدار افزایش قیمت، استوار است که مجموعه این دو رویداد، به تعجیل متقاضیان برای خرید از بازار مسکن منجر شده است.
در این باره رییس اتحادیه مشاوران‌املاک تهران با اعلام هشدار به خریداران مسکن بابت رفتار خارج از چارچوب قانونی برخی فروشنده‌ها، گفت: اخیرا تعداد فروشنده‌هایی که پای میز قرارداد در بنگاه یا حتی بعد از تنظیم مبایعه‌نامه دبه می‌کنند و خواستار انصراف از معامله می‌شوند، افزایش پیدا کرده است. این گروه از فروشنده‌ها به‌خاطر رشد قیمت وسوسه می‌شوند و قصد دارند قیمت مورد توافق با خریدار را به قیمت‌های جدید نزدیک کنند. مصطفی قلی خسروی افزود: خریداران مسکن باید به محض توافق با فروشنده، توافقشان را رسمی کنند و با تنظیم مبایعه‌نامه و امضاء دو طرف پای آن، مانع از دبه‌ فروشنده شوند.
خسروی همچنین تاکید کرد: بعد از تنظیم مبایعه‌نامه در بنگاه‌های املاک، انصراف یک‌طرفه از معامله هیچ گونه وجاهت قانونی ندارد و اصلا قابل رسیدگی هم نیست، مگر اینکه دو طرف به برهم خوردن معامله رضایت دهند.
رییس اتحادیه مشاوران‌املاک همچنین گفت: جهل به قانون رافع مسوولیت افراد نیست و حتی اگر فردی در قالب فروشنده واحد مسکونی ندانسته قراردادی را امضاء کرده باشد و بعد از امضای قرارداد، متوجه شود قیمت مورد معامله، کمتر از ارزش واقعی آن ملک بوده، به هیچ وجه نمی‌تواند معامله را بدون جلب رضایت خریدار لغو کند.