اینکه فقط یک مساحت سنگفرش شده با چند درخت و نیمکت و سطح سبز نیست؛ این حتی یک گذرگاه زیبا هم نیست. این حجمی از خاطرات و رخدادهاست. رخدادهای اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی.

از کنار خاطرات شخصی هم که گفتن ندارد، می‌گذریم. پاییز و بهار هر یک از این مساحت‌ها برای ما خاطراتی دارد، از غروب پاییز غم‌انگیز ساعی با آن صدای کلاغ‌ها گرفته، تا صبح بهاری در پله‌های جمشیدیه و زیارت آن بنفشه‌های زیبا، هر کدام برای خود یادواره‌ای است. تهران 730 کیلومتر مربعی ما بنا بر برخی آمارها بیش از هزار و 700 پارک کوچک و بزرگ دارد، اما آنچه در آخرین اطلس ثبت شده نزدیک به 1391 پارک است. یعنی در هر دو کیلومتر مربع لااقل یک پارک هم اکنون در دسترس است.
پارک‌هایی که این روزها هر از چندی از گوشه‌ای سر در می‌آورند، هر چقدر هم مدرن و جدید و قشنگ باشند، خاطرات با خود ندارند، شاید اینها هم برای یکی-دو نسل بعدی خاطره دار شوند، اما همچنان آنچه ذهن ما را درگیر می‌کند، استخر بزرگ پارک خرم (ارم امروزی)، پستی و بلندی پارک ساعی و آب نمای زیبای پارک لاله است، همان که در گرمای تابستان فواره هایش با اندک نسیمی مثل یک کولر بزرگ عمل می‌کردند! در اینجا نگاهی داریم به پارک‌های قدیمی و شاخص تهران، پایتخت کشورمان ایران.


پارک نهج‌البلاغه؛روددره‌ای که پارک شد
پارک نهج البلاغه یکی از روددره‌های هفت‌گانه تهران است که بخش شمالی آن چندی است به پارک تبدیل شده است. این پارک با عنوان دهکده گردشگری نهج‌البلاغه نیز معروف شده است. پارک نهج‌البلاغه که بیش از ۳۵هکتار وسعت دارد، در بخش وسیعی از دره فرحزاد بین بزرگراه نیایش، بزرگراه همت و غرب بزرگراه یادگار امام احداث شده ‌است. طول این پارک ۵/۱کیلومتر و عرض متوسطش ۳۰۰ متر است. همچنین اختلاف ارتفاع سطح تا کف پارک، ۵۵ متر و دارای شیب بین ۱۰ تا ۳۵ درجه است. پارک نهج‌البلاغه دارای ‌۸ تراست پیاده‌رو طولی ۱۲۰۰ متری، ۳ تراست پیاده‌رو عرضی ۳۰۰ متری، ۹۰۰۰ مترمربع مسیر دوچرخه‌سواری، ۱۸۰۰ مترمربع فضای ورزش همگانی، ۸۰ واحد آلاچیق، ۲ پل عابر پیاده روی دره و صدها نیمکت و چراغ برق است. در عمیق‌ترین نقطه این پارک فضایی بکر و طبیعی به چشم می‌خورد که آب حاصل از قنات‌ها در آن جریان دارد. برای ساخت این پارک یک میلیون و ۵۰۰هزار ساعت کار انجام و بیش از ۱۵میلیارد تومان هزینه شده‌است. این پارک همچنین دارای مسجد، پارکینگ ۷۵۰واحدی، ۴۰سرویس بهداشتی، فضاهای جانبی برای استراحت خانواده‌ها و ۳ مجموعه بازی برای کودکان است.


ملت؛ اولین پارک مورد علاقه تهرانی‌ها
پارک ملت حدود ۳۴ هکتار مساحت دارد. این پارک ابتدا زمین بایری بود که پس از توسعه تهران، در امتداد خیابان ولیعصر قرار داشت. از این‌رو ساخت پارکی در حاشیه این خیابان و در این زمین بایر مورد توجه قرار گرفت. در سال۱۳۴۷ و هنگامی که طرح جامع شهر تهران تصویب شد و به اجرا درآمد، فاز اول اجرای این پارک مورد توجه قرار گرفت. ابتدا حدود یک‌کیلومتر از حاشیه خیابان ولیعصر به‌صورت یک پیاده راه طراحی و ساخته شد تا حاشیه این خیابان با نام «بلوار کنار جاده» معروف شود. پس از آن در سال ۱۳۵۳، طرح کلی احداث پارک ملت، در زمین‌های بایر ضلع جنوبی ساختمان صدا و سیما، مطرح شد. علی محمد مختاری، رییس فعلی سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران که در آن روزگار به‌عنوان کارمند در سازمان پارک‌ها مشغول فعالیت بود، پارک ملت را طراحی کرد و بر نحوه اجرای آن نظارت داشت. پارک ملت پارکی با تپه‌های مختلف بود که به روش پارک‌سازی‌ اروپای شمالی پی‌ریزی شد.


پارک دانشجو و همزاد مشهور
پارک دانشجوی تهران در خیابان انقلاب اسلامی و در نزدیکی چهارراه ولیعصر (تقاطع خیابان ولیعصر) در همسایگی مجموعه تئاتر شهر قرار گرفته است. در گذشته مخروبه‌ای برای اسکان زاغه نشین‌ها بوده که در سال ۱۳۴۶ به عنوان پارک عمومی ساخته و افتتاح شده است. نام ابتدایی پارک دانشجو «پارک پهلوی» بوده است که در زمینی به مساحت ۳۲۰۰ متر مربع احداث شد. البته پارک دانشجو دوقلویی هم در کنار خود دارد به نام تئاتر شهر که اگر هویت و اهمیتش بیش از پارک دانشجو نباشد، کمتر از آن نیست، شاید هم استقبال از آن به خاطر همسایگی با همین تئاتر شهر است. در مکان محلی وجود داشت به نام کافه شهرداری که در کنار آن بعضا گروه‌های سیرک باز به اجرای نمایش می‌پرداختند و مردم برای دیدن آنها به این مکان می‌آمدند، تا اینکه در سال ۱۳۴۶ مقدمات ساخت تئاتر شهر فراهم آمد و تئاتر شهر در روز هفتم بهمن ۱۳۵۱ بالاخره افتتاح شد و حالا بعد از گذشت سال‌ها، اگر ما و شما قصد پارک رفتن هم نداشته باشیم، برای دیدن یک تئاتر هم که شده گذرمان به پارک دانشجو خواهد خورد!




ساعی؛ پارک جنگلی وسط شهر
در سال 1324 مهندس کریم ساعی 12 هکتار از زمین‌های حاشیه خیابان ولعیصر را در محدوده منطقه 6 شهرداری تهران درختکاری کرد. این زمین‌ها پس از درختکاری در اختیار وزارت کشاورزی قرار گرفت. 5سال بعد با تلاش‌های وی که استاد دانشگاه تهران بود، این محوطه درختکاری شده به شکل پارک جنگلی طراحی شد. این پارک پس از طراحی همچنان در اختیار وزارت کشاورزی وقت بود اما با توسعه شهر تهران و واقع شدن این پارک درمحدوده شهر، پارک ساعی در سال 1334 یعنی 10سال پس از آنکه طراحی اولیه‌اش شکل گرفت، به شهرداری تهران واگذار شد و سازمان پارک‌های شهرداری، پس از تجهیز، این پارک را در اختیار عموم گذارد. وسعت پارک ساعی ۱۲۰۰۸۲ مترمربع و دارای 6ورودی است.


پارک بعثت؛ پارکی در حاشیه جنوبی تهران
پارک بعثت در سال 52 در حاشیه بزرگراه بعثت در جنوب تهران احداث شد. مساحت این پارک در حدود 35 هکتار است و دارای فضایی مفرح با بیش از 100 گونه گیاهی است. از جمله ویژگی‌های این پارک وجود یک هواپیمای داکوتای قدیمی است که در گوشه‌ای جای گرفته است. این پارک محل تردد و تفرج بسیاری از ساکنان جنوب شهر بوده و تا مدت‌ها تنها پارک فرامنطقه‌ای جنوب شهر قلمداد می‌شد. پارک بعثت درون خود امکانات تفریحی و تفرجی مناسبی دارد و محلی است برای گذران اوقات فراغت ساکنان پایتخت.


پارک شهر؛ پارکی بر ویرانه محله سنگلج
اولین پارک رسمی تهران که بر زمین‌های محله سنگلج پی ریزی شد، پارک‌شهر نام گرفت. این پارک در سال 1327 توسط نوزدهمین شهردار تهران احداث شد. حسام الدین دولت آبادی فرزند مهدی متخلص به حسام و با نام مستعار عبدالحسین بر زمین‌های بایر محله سنگلج که پیش از آن برای کاشت سیب زمینی مورد استفاده قرار گرفته و به نتیجه نرسیده بود، بنای نخستین پارک و پارک تهران را پی‌ریزی کرد. مساحت این پارک تقریبا ۲۵ هکتار است و ۸ در ورودی دارد. درون این پارک موزه صلح تهران، آکواریوم پارک شهر تهران، استخر، ورزشگاه، کتابخانه و... وجود دارد. این پارک از جنوب به خیابان بهشت، از شمال به خیابان فیاض‌بخش، از شرق به خیابان خیام و از غرب به خیابان وحدت اسلامی محدود می‌شود.



آب و آتش بی آتش!
بوستان حضرت ابراهیم یا پارک آب و آتش در سال ۱۳۸۸ افتتاح شد. این پارک مساحتی بالغ بر ۲۴۰۰۰ مترمربع دارد و دارای تجهیزاتی مانند چهار برج آتش و چادری ۷۰۰ متری با روی گردان ۳۷۰ نفری است. نام اولیه آن از شعله‌های عظیم برج‌های آتش و همزمان فواره‌های بزرگ آب گرفته شده بود که به طور هماهنگ با هم اتفاق می‌افتادند، البته بعد از هدفمندی و قیمت بالای گاز، شعله‌ها کمرنگ تر شدند و در بسیاری اوقات خبری از آن زبانه‌های بزرگ آتش نیست!
جوانان و نوجوانان زیادی در این پارک هر شب مشغول اسکیت بازی هستند و در آن سوی پارک، نگهداری اسب‌های نژاد خاص و راپل و... از جمله سرگرمی‌های موجود در این پارک است. این پارک که در خیابان آفریقا نرسیده به چهاراه جهان کودک و در انتهای کوچه ژوبین واقع شده ‌است، شامل پل ابریشم، لانه کبوتر، کالسکه‌رانی، فانوس دریایی، آب‌نما، برج آتش، آلاچیق و محیط سبز است.


لاله؛ برآمده از زمین‌های جلالیه
ابتدا زمین اسبدوانی جلالیه نامیده می‌شد؛ محلی بود برای تمرین ارتش و نیروهای نظامی. اما پس از آنکه ارتش این قطعه زمین 35هکتاری را به وزارت دارایی واگذار کرد، در سال 1345 این قطعه زمین به‌صورت یک پارک طراحی شد و به بهره‌برداری رسید. ماجرا از این قرار بود که در سال 1343 ارتش اراضی جلالیه را در ازای مطالبات وزارت دارایی به آن وزارتخانه انتقال داد. وزارت آبادانی و مسکن وقت، پس از تصمیم‌گیری نهایی توسط نهادهای حکومتی، ماموریت یافت برای این منطقه طرحی تهیه کند. قسمت شمال پارک برای تاسیسات فرهنگی عمومی از جمله موزه فرش و چند موزه دیگر اختصاص یافت و قسمت جنوبی صرفا برای پارک در نظر گرفته شد. طرح آن به‌وسیله طراح معروف فرانسوی «ژوفه» و سایر طراحان پارک‌سازی‌ که ایرانی بودند، تهیه شد. سایر عملیات اجرایی به‌ عهده شهرداری تهران گذاشته شد. شهرداری عملیات اجرایی را طبق طرح ارائه شده توسط طراح فرانسوی ادامه داد تا سرانجام در سال ۱۳۴۵ این پارک به بهره‌برداری رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ نام این پارک به لاله تغییر یافت.

پارک المهدی، استراحت گاه اهالی مهرآباد
در جنوب شرقی میدان آزادی منطقه وسیعی وجود دارد به نام پارک المهدی، استخر بزرگ آن از جمله مشخصه‌های اصلی آن است، این پارک در سال ۱۳۶۵ افتتاح شد. مراکز آموزشی متعددی در این پارک وجود دارد و فضای سبز آن بسیار وسیع است. از استخر آن هم برای ماهی‌گیری و هم برای قایقرانی استفاده می‌شود.


پارک گفت‌وگو و رستورانی کنار دریاچه
پارک وسیع گفتگو و آن استخر بزرگ را حتما در حاشیه اتوبان چمران دیده اید، این پارک جزو پارک‌های جدید تهران است، شکل طراحی آن آمیزه‌ای از باغ‌های ایرانی، فرانسوی، ژاپنی و ایتالیایی است. در آن زمین بازی کودک، کودک سرا، چند زمین بازی، مراکز آموزش و.. وجود دارد. البته یکی از مشخصات قابل توجه این پارک رستورانی است که در قلب آن واقع شده است. این پارک در سال ۱۳۸۲ افتتاح شد و به بهره برداری رسید.

پردیسان؛ ۱۲ سال انتظار
اول قرار بود اینجا محلی باشد علمی و تحقیقاتی، بنابراین پس از تهیه زمین لازم سازمان محیط زیست وقت در سال 1352 این پارک را افتتاح کرد، اما بعد از افتتاح اولیه، کار توسعه آن بر زمین ماند. پس از انقلاب هم به دلیل مشکلات جنگ تحمیلی تا سال 1365، پردیسان هنوز پردیسان فعلی نشده بود. اما در سال 1365، بالاخره این پارک توسعه بیشتری یافت و در دسترس عموم مردم قرار گرفت.


پارک ایرانشهر و هنرمندان
از یادگاری‌های سال ۱۳۷۶ است، در امتداد خیابان ایرانشهر، مثل پارک دانشجو یک خواهر هم دارد که همان خانه هنرمندان است و بخشی از هویت خود را مدیون همین خانه هنرمندان است. نوع طراحی آن منظم و هندسی است، چارچوب‌های چوبی با نظم خاصی در تمام پارک به چشم می‌خورند و مجسمه‌های جالب چوبی و فلزی در جای جای پارک به چشم می‌خورند، این پارک ابتدا به منظور تجمع و تبادل نظر هنرمندان ایجاد شد، اما هم‌اکنون با زمین بازی و یک فروشگاه کتاب، محل مناسبی برای خانواده‌ها نیز هست.


جمشیدیه؛ در دامنه البرز
شاید تنها پارکی که در دامنه‌های البرز جای گرفته، پارک جمشیدیه تهران است. این پارک به ‌دلیل همجواری با کوه‌های کلکچال از محبوبیت خاصی بین تهرانی‌ها برخوردار است. این پارک که امتزاجی از سنگ و گیاه است، توانسته فضایی زیبا به‌وجود آورد و یکی از دیدنی‌ترین پارک‌های تهران به‌شمار رود. مساحت این پارک حدود ۱۰ هکتار بوده و در انتهای خیابان شهید باهنر (نیاوران) واقع شده و از شمال به کوه کلکچال، از جنوب به باغ دولو، از شرق به خیابان جمشیدیه و از غرب به جاده کلکچال محدود است.
پارک جمشیدیه در گذشته باغی بوده متعلق به «جمشید الدوله»؛ او ابتدا می‌خواست در این باغ شخصی خانه سالمندان بنا کند، اما بعد تصمیمش عوض شد و باغ را در اختیار شهرداری وقت گذاشت و شهرداری نیز در سال 1356 آن را به عنوان پارکی عمومی در سال 1356 افتتاح کرد.


چیتگر؛ بزرگ‌ترین تفرجگاه تهرانی‌ها
پارک جنگلی چیتگر از پارک‌های جنگلی شهر تهران است که در غرب این شهر جای گرفته است. مساحت تقریبی این پارک هزار و ۴۵۰ هکتار است. این پارک در طول سال‌های گذشته و با توجه بیشتر نهادهای شهری از جمله شهرداری منطقه ۲۲ توانسته است به امکانات متناسب برای گذران اوقات فراغت شهروندان تجهیز شود. پارک چیتگر از دیرباز مرکز جذب جمعیت، جهت گذراندن اوقات فراغت ساکنان شهرتهران بوده است. این پارک از حیث جغرافیایی تقریباً در حد وسط فاصله تهران و کرج و مجموعه شهرک‌های اقماری پیرامون قرار گرفته است. این پارک از جنوب به اتوبان و خط متروی تهران ـ کرج، از شمال به اتوبان در حال احداث رسالت و از غرب به پیکان‌شهر و باغ گیاه شناسی محدود می‌شود.
با تکمیل احداث دریاچه چیتگر که از بهار سال 91 آبگیری آن آغاز می‌شود، پارک چیتگر بیش از پیش مورد توجه شهروندان تهرانی قرار خواهد گرفت. همچنین احداث بزرگ‌ترین مرکز تفریحی و گردشگری کشور با عنوان هزار و یک شهر در جوار پارک چیتگر می‌تواند این مجموعه را به مجموعه‌ای منحصر به فرد تبدیل کند. مساحت دریاچه چیتگر در حدود 355هکتار و با گنجایش 35میلیون‌ مترمکعب آب طراحی شده است.


پارک ولایت؛ تحول تازه در جنوب
سال گذشته ( ۱۷اسفند ) همزمان با حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی در پادگان قلعه مرغی و کاشت ۲ اصله نهال در این پادگان قدیمی، ماراتن برای تبدیل بیش از ۷۰هکتار از این پادگان به پارک آغاز شد. پس از ۷۷ روز کار، بالاخره در ۳ خردادماه سال ۹۰، فاز اول پارک ولایت آماده بهره‌برداری شد. این پارک در تهران، انتهای اتوبان نواب، تقاطع اتوبان تندگویان و در زمین‌های پادگان قلعه‌مرغی احداث شده است.