تهران مین دارد؟<br>بلـه،گســل
عکس: نگار متین‌نیا
فرید قدیری
کلان‌شهر تهران با حدود 5/8 تا 9 میلیون نفر جمعیت ساکن (معادل 12 درصد کل جمعیت کشور)، سال‌ها است با خطر زمین‌لرزه دست‌وپنجه نرم می‌کند و ترس قدیمی ساکنان این کلان‌شهر تقریبا هر بار که در یکی از استان‌های همسایه‌، زلزله‌ای رخ می‌دهد بلافاصله احیا می‌شود تا جایی که طی چند روزگذشته با رخداد زلزله در استان آذربایجان‌شرقی، در تهران شایعه‌ای به راه افتاده مبنی براینکه: «شمارش معکوس وقوع زلزله‌بزرگ تهران فرارسیده است.» زلزله روز 21 مردادماه، در 18 روستا از توابع استان آذربایجان‌شرقی هنوز پس‌لرزه‌های شدید و گاهی هم خفیف در این مناطق را به همراه دارد.
جالب‌تر اینکه بامداد شنبه‌ای که گذشت (حوالی ساعت ۲صبح) زلزله‌ای با قدرت ۸/۳ ریشتر در شرق استان تهران، کل پایتخت را تکان داد و چون نیمه‌شب بود و همه در خواب بودند، این زلزله که از نظر زلزله‌شناسان «خفیف و عادی» توصیف شده، کاملا احساس شد.
حالا در تهران شایعه چند روز گذشته تحت‌تاثیر ارتعاش 8/3 ریشتری گسل مشاء قوت گرفته است.
زلزله‌شناسان می‌گویند: ۱۵سال است که در وقوع زلزله‌بزرگ تهران تاخیر به وجود آمده است. منظور از «زلزله‌بزرگ» همان زمین‌لرزه‌ای است که هر ۱۵۸سال در تهران اتفاق می‌افتد که شدت آن حداقل ۶ ریشتر و به طور متوسط ۷ریشتر می‌باشد.
تهران روی 63 فقره گسل اصلی و فرعی قرار دارد که 10تای آنها جزو گسل‌های اصلی و لرزه‌زا با درازای بیش‌از 10 کیلومتر هستند.
نقشه گسل‌های اصلی تهران نشان می‌دهد: درخت چند ده شاخه‌ای گسل در زیر شهر تهران نقش «مین» در میدان جنگ را بازی می‌کند و هر لحظه از شبانه‌روز حرکت یا فعالیت یکی از شاخه‌های این درخت مین، پایتخت ایران و ساکنانش را می‌تواند با پیامدهای جبران‌ناپذیری روبه‌رو کند.
همه مناطق و کوچه‌ها و خیابان‌های شهر تهران روی شاخه‌های اصلی گسل‌های لرزه‌زا قرار دارند و نقطه‌امن به لحاظ نبود گسل زیر آن، تقریبا در تهران وجود ندارد.
با این حال آیا می‌توان تهران را منطقه امن مسکونی تصور کرد؟
دکتر محمود فاطمی‌عقدا رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان کشور در پاسخ به این پرسش اعلام کرد: نکات مهمی درباره «زلزله و سکونت در تهران» وجود دارد که اگر رعایت شود این شهر همچون سایر شهرهای زلزله‌خیز کشورهای توسعه‌یافته، کاملا برای ساکنانش امنیت را تضمین خواهد کرد.
دکتر عقدا معتقد است: اولین کاری که مردم تهران باید تا پیش از وقوع زلزله‌بزرگ و قبل از اینکه خسارت‌های جبران‌ناپذیر متوجه‌شان شود، انجام دهند، تامین امنیت و استحکام محل زندگی‌شان است. آپارتمان‌های موجود در تهران برحسب اینکه در کدام نقطه از شهر و با چه ویژگی‌هایی ساخته‌ شده‌اند دارای درجه متفاوتی به لحاظ مقاومت و استحکام در برابر زلزله هستند.
رییس مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در ادامه گفت: در همه ساخت‌وسازهای جدید باید مقررات آیین‌نامه 2800 زلزله کشور که مقررات مخصوص زلزله می‌باشد، رعایت شده باشد اما اینکه این مقررات تا چه حد و به چه صورتی در ساختمان‌ها رعایت شده، قطعا در توان شناسایی مردم و کسانی که برای خرید واحدمسکونی پا پیش می‌گذارند، نیست!
آیین‌نامه ۲۸۰۰ و سایر مقررات و نکات مهندسی که برای استحکام سازه‌ای ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در یک ساختمان آماده فروش پنهان است و در واقع در ظاهر ساختمان‌ها قابل شناسایی یا اندازه‌گیری نیست و اگر کسی هم ادعا کند از روی نمای ظاهری ساختمان می‌تواند بفهمد که سازه آن محکم و ضدزلزله است، حرف غیرعلمی زده است و نباید به آن استناد کرد. رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان در ادامه افزود: مباحث مقاومت لرزه‌ای ساختمان‌های مسکونی فقط از روی نقشه‌طراحی، نقشه محاسبات و نقشه اجرای ساختمان قابل تشخیص است که البته این نقشه‌ها را فقط یک مشاور‌فنی یا مهندس‌ساختمان می‌تواند بخواند و تجزیه‌وتحلیل کند نه افراد عادی.
این مقام فنی و اجرایی در حوزه ساختمان‌سازی معتقد است: مردم برای خرید مسکن باید چند نکته را مورد توجه قرار دهند تا بلکه ضریب اطمینان از خرید یک آپارتمان مقاوم در برابر زلزله را برای خود تا حد ممکن بالا برده و در عین حال احتمال ماندن زیر آوار را برای خود و اعضای خانواده‌شان تا حد ممکن کاهش دهند.
دکتر فاطمی‌عقدا در این باره گفت: یکی از مواردی که باید در خرید آپارتمان به آن دقت شود، تحقیق درباره سازنده ساختمانی است که قصد خرید یک واحدمسکونی موجود در آن را دارید. سازنده‌های اسم‌ورسم‌دار قبل از رسیدگی به زیبایی ساختمان، اولین نکته‌ای را که پیشانی ساخت‌وسازهایشان قرار می‌دهند، رعایت کامل و موبه‌موی آیین‌نامه ۲۸۰۰ است. البته نکته‌ای که باید به آن دقت شود این است که این روزها مشاوران‌ املاک همه سازنده‌ها را معروف و دارای اسم‌‌ورسم عنوان می‌کنند تا بتوانند در رکود موجود، واحدهای در نوبت فروش را فروخته و به پورسانت انجام معامله‌شان برسند!
برای اطمینان از معروف و معتبر بودن سازنده‌ها فقط تحقیق محلی و مشاهده چندین ساختمان‌ ساخته‌شده توسط آنها و گپ و گفت با ساکنان ساختمان‌هایی که سازنده‌ها ساخته‌اند لازم است.
دکتر فاطمی‌عقدا راه دوم برای اطمینان از مقاومت لرزه‌ای ساختمان‌ها را دسترسی به مهند‌س‌ناظری که ساخت آن ساختمان را نظارت کرده و به قول‌معروف با امضای‌ خود، کیفیت سازه آن را تایید کرده است، می‌داند.
رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان کشور در عین حال از مسوولان دولتی خواست مکانیزمی ایجاد کنند تا در بنگاه‌های املاک، استفاده از مشاور‌فنی اجباری شود تا در موقع خرید‌وفروش واحدهای مسکونی در بنگاه‌ها، بسته به تقاضای خریداران، مشاور‌فنی ابتدا ساختمان را مورد بازرسی قرار دهد و در صورت تایید، یک نسخه تاییدیه‌فنی مبنی بر مقاومت سازه در برابر زلزله را همراه با مبایعه‌نامه به خریدار ارائه کند.