دعایی برای همه شب‌ها
شاید معروف‌ترین دعایی که خواندنش در شب‌های قدر سفارش شده و از جمله اعمال اختصاصی شب قدر باشد، دعای جوشن کبیر است. دعایی که از جانب فرشته وحی جبرئیل امین به پیامبر اسلام(ص) آموزش داده شد تا او را از شر تیرها و زخم‌های دشمنان در جنگ امان بدهد. دعایی که به دعای «صدبند» نیز معروف است و دربرگیرنده 1001 نام از نام‌های خداوند است. اما دعای جوشن کبیر، جدا از خواص معرفتی و آخرتی که در ذکر همه نام‌های الهی وجود دارد، پیام‌هایی دنیوی نیز در بردارد. این بار رفته‌ایم سراغ این پیام‌های ظاهرا مادی و بندهای صدگانه دعای جوشن کبیر را بررسی کرده‌ایم تا نکات جالب این دعا را از منظری دیگر بررسی کنیم:
پیام اول: خدا روزی رسان است
اینکه یک صفت خدا به 9 عنوان مختلف در دعای جوشن کبیر بیاید، نشان از اهمیت ویژه آن صفت است. همان‌طور که می‌دانیم لفظ «رازق» به معنای «روزی دهنده» یکی از صفت‌های خداوند است. صفتی که پاسخ بسیار مناسبی برای بسیاری از شبهات و پرسش‌های ذهن ما درباره روزی و درآمد و دخل و خرج مان است. در قرآن کریم هم بارها به این نکته اشاره شده که روزی همه دست خداست و به صراحت اعلام شده که خدا به هرکه می‌خواهد روزی بی‌حساب می‌دهد. قدیمی‌ترها هم می‌گفتند: «هرآن کس که دندان دهد نان دهد». شاید بازخوانی و یادآوری این آیات و ضرب‌المثل‌ها بهترین راه برای پاسخ به پرسش‌هایی باشد که با توجه به شرایط ویژه اقتصادی گرفتار آن شده‌ایم.
در دعای جوشن کبیر ۹بار از صفت «رازق» با تعابیر مختلف استفاده شده است: رازق البشر(روزی دهنده بشر)،خیر الرازقین (بهترین روزی دهندگان)، رازق البرایا (روزی دهنده بندگان)، رازق کل مرزوق (روزی دهنده تمام روزی‌خوران)، رازق الانام (روزی دهنده بندگان)، رازق المقلین(روزی دهنده ندارها) و رازق الطفل الصغیر (روزی دهنده بچه کوچک) از جمله این تعابیر است که برای صداکردن خدا از آن استفاده می‌کنیم.
شاید این همه تاکید برای آن باشد که به انسان یادآوری کند از هیچ کس جز خدا تقاضای وسعت رزق و روزی نکند و از طرف دیگر تاکید می‌کند خدا روزی همه را(حتی بچه کوچک) را می‌دهد و کاری به رییس و مرئوس بودن و فقیر و غنی بودن ندارد.
پیام دوم: دوای درد همه مشکلات خداست
مشکل، در زندگی همه ما گاه و بیگاه هست یا در محل کار با کارفرما درگیری داریم، یا سر بالارفتن مبلغ اجاره خانه با صاحبخانه جروبحث می‌کنیم یا دخل مان با خرج مان نمی‌خواند، یا با سیاست‌های اقتصادی فلان مدیر و مسوول مشکل داریم، یا در برخوردهای اجتماعی دچار مشکل می‌شویم. یا مشکلات خانوادگی گریبانمان را می‌گیرد، یا بیماری صعب‌العلاجی یکی از عزیزان مان را آزار می‌دهد و ...
گاهی وقت‌ها این مشکلات به ظاهر کوچک چنان امانمان را می‌برد که از عالم و آدم دلزده می‌شویم و دلمان یک جای مطمئن می‌خواهد. یک آغوش باز که کلید حل همه مشکلات را در دست دارد. اینجاست که فطرت انسان ناخودآگاه متوجه خدا می‌شود. نکته‌ای که نتیجه‌اش را در بند ۲۸ دعای جوشن کبیر (یا عماد من لا عماد له...) می‌توان دید:
«اى پشتیبان کسى که پشتیبان ندارد. اى پشتوانه آن کس که پشتوانه ندارد. اى ذخیره آن کس که ذخیره ندارد. اى پناه آن کس که پناهى ندارد. اى فریادرس آن کس که فریادرس ندارد اى افتخار آن کس که مایه افتخارى ندارد. اى عزت آنکس که عزتى ندارد. اى کمک آنکس که کمکى ندارد. اى همدم آنکس که همدمى ندارد. اى امان بخش آنکس که امانى ندارد.»
این نام‌های خداوند مثل یک چراغ روشن می‌ماند برای آنکه نشان دهد تنها آغوشی که در مواقع سختی و آسانی و به صورت همیشگی به روی انسان باز است، آغوش گرم خداوند است؛ خدایی که همه مقدرات این دنیا در دست اوست. پس ناامیدی ممنوع. چرا که به فرمایش امام علی(ع) بزرگ‌ترین گناه ناامیدی است.
نکته سوم: مهربانی با بندگان خدا
لابه‌لای دعای جوشن کبیر، پر است از صفاتی که انسان را به فکر وا می‌دارد. صفاتی که مخصوص آفریدگار است و انسان‌ها بارها آن صفات را فراموش کرده‌اند.
«پرده پوشی» از جمله این صفات است. صفتی که ویژه خداوند است. بارها پیش آمده که در برخوردهای روزمره‌مان، به صرف ناراحتی از کار و رفتار شخصی دیگر، انواع و اقسام حملات را نثار او کرده‌ایم. کسی را به صفت بدی مشهور کردن، لطیفه‌های قومیتی که برای افراد و اقوام مختلف ساخته می‌شود و بسیاری از خطاها و لغزش‌هایی که نیازی به فاش شدنش شان نیست، اما به راحتی برملا می‌شوند و آبروی یک نفر را می‌برند. همه اینها با صفت «ستار العیوب» بودن خداوند قابل توضیح است. خدا، برعکس بعضی انسان‌ها قادر است همه عیب‌ها را بپوشاند. همه گناهان را ببخشد و سایه رحمت بی‌منتهایش را بر سر همه بگستراند؛ موضوعی که خیلی وقت‌ها فراموش می‌کنیم. روایت‌ها، ضرب‌المثل‌ها، حکایت‌ها و اشعار فراوانی وجود دارد که انسان‌ها را به دستگیری و مهربانی و بازکردن گره از کار همدیگر و حل کردن مشکلات هم دعوت می‌کند. کاری که نمونه عالی‌اش در صفات خدا متجلی می‌شود. به این فکر کنید که یک روز، فقط یک روز همه کارفرماها با این دید به کارمندانشان نگاه کنند و همه کارمندان، فقط یک روز در سال تمام تلاششان را کنند تا از کار ارباب رجوعشان گرهی باز کنند.
نگاهی به فراز ۶۵ از دعای جوشن کبیر بیندازید:
«خدایا از تو مى خواهم به حق نامت اى پوشاننده اى آمرزنده اى با قهر و سطوت اى باجبروت و عظمت اى صبر پیشه اى نیک بخش اى مختار در کارها اى کارگشا اى پرجود و عطا اى فرح بخش».
چقدر سعی کرده‌ایم این صفات خداوند را در وجود خودمان (به عنوان جانشین خدا در زمین) تقویت کنیم؟
دعای جوشن کبیر از کجا آمده است؟
داستان یک سپر
اگر نگاهی به کتاب ارزشمند مفاتیح الجنان بیندازید، شیخ عباس قمی مولف کتاب، ماجرای دعای جوشن‌کبیر را این طور برایتان روایت کرده است: «در روایتی از امام سجاد(ع) آمده است که ایشان از پدر بزرگوارشان و او از جدّ بزرگوارش حضرت رسول اکرم(ص) نقل فرموده است که: دعای جوشن کبیر از دعاهای معروف و بسیار با فضیلت است. این دعا از طرف خدا توسط جبرئیل امین به پیامبر اسلام(ص) آموخته شد. حضرت محمد(ص) در یکی از جنگ‌ها زره (جوشن) سنگینی را پوشیده بود و این باعث ناراحتی و به درد آمدن بدن مبارک حضرت شده بود. حضرت به درگاه خداوند دعا و استغاثه نمود، در این هنگام جبرئیل نازل شد و عرض کرد:خداوند سلام می‌رساند و می‌گوید: جوشن (=زره) را در آور و این دعا (دعای جوشن کبیر) را بخوان که این دعا برای تو و امتت مایه ‌امان است. پس دعای جوشن کبیر دعایی است که آن را جبرئیل از طرف خداوند به پیامبر اسلام(ص) یاد داده است؛ چون این دعا به جای جوشنی(زره) که به تن رسول خدا(ص) بود، آورده شد و تعلیم حضرتش دادند، به دعای جوشن کبیر (در مقابل جوشن صغیر که کوتاه تر است) معروف شد.»