گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان حوزه آب درباره حل بحران کم‌آبی؛
جَنگ آب در راه است!؟
دنیای اقتصاد - آب، ارزشمندترین ماده در دنیای کنونی است، این مایه حیات جایگزینی ندارد و بحران کنونی بسیاری از کشورها از دست دادن منابع زیرزمینی و کمبود آب است.
این روزها بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش‌هایی برای حل مشکل کم‌آبی و بی‌آبی هستند، ایران کشوری است که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به‌طور قطع کمبود آب یکی از بحران‌های جدی پیش روی کشورمان در آینده‌ای نزدیک بوده که همین امروز هم ملموس است.
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- آب، ارزشمندترین ماده در دنیای کنونی است، این مایه حیات جایگزینی ندارد و بحران کنونی بسیاری از کشورها از دست دادن منابع زیرزمینی و کمبود آب است.
این روزها بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش‌هایی برای حل مشکل کم‌آبی و بی‌آبی هستند، ایران کشوری است که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به‌طور قطع کمبود آب یکی از بحران‌های جدی پیش روی کشورمان در آینده‌ای نزدیک بوده که همین امروز هم ملموس است.
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- آب، ارزشمندترین ماده در دنیای کنونی است، این مایه حیات جایگزینی ندارد و بحران کنونی بسیاری از کشورها از دست دادن منابع زیرزمینی و کمبود آب است.
دنیای اقتصاد - آب، ارزشمندترین ماده در دنیای کنونی است، این مایه حیات جایگزینی ندارد و بحران کنونی بسیاری از کشورها از دست دادن منابع زیرزمینی و کمبود آب است.
این روزها بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش‌هایی برای حل مشکل کم‌آبی و بی‌آبی هستند، ایران کشوری است که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به‌طور قطع کمبود آب یکی از بحران‌های جدی پیش روی کشورمان در آینده‌ای نزدیک بوده که همین امروز هم ملموس است.
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- آب، ارزشمندترین ماده در دنیای کنونی است، این مایه حیات جایگزینی ندارد و بحران کنونی بسیاری از کشورها از دست دادن منابع زیرزمینی و کمبود آب است.
این روزها بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش‌هایی برای حل مشکل کم‌آبی و بی‌آبی هستند، ایران کشوری است که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به‌طور قطع کمبود آب یکی از بحران‌های جدی پیش روی کشورمان در آینده‌ای نزدیک بوده که همین امروز هم ملموس است.
براساس آمارها با گرم‌تر شدن هوا در آغاز تابستان امسال، میزان مصرف آب در استان خراسان رضوی حدود هشت درصد افزایش یافته است و این یعنی خطر از آنچه فکر می‌کنیم نزدیک‌تر است. از یکسو فرهنگسازی برای صرفه‌جویی بیشتر و از سوی دیگر تلاش برای به دست آوردن آب از منابع دیگر بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
لزوم استفاده از منابع آب پایدار
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی می‌گوید: خشکسالی همیشه به معنای کاهش باران نیست بلکه یکی از عوامل ایجاد و تشدید آن، افزایش دما و درجه حرارت هواست که خود به خود موجب بالا رفتن میزان مصرف آب شده و افزایش مصرف موجب کمبود منابع آبی می‌شود.
حسین انصاری تصریح می‌کند: در هنگام گرمای هوا به صورت آنی نمی‌توان اقدامی در جهت جلوگیری از افزایش مصرف آب کرد مگر اینکه از قبل تمهیداتی در این زمینه اندیشیده شود، این موضوع نیازمند اقدامات و برنامه‌ای بلندمدت است و در کوتاه‌مدت جواب نمی‌دهد.
انصاری که نخستین معرف برنامه انتقال آب از دریای عمان است، در خصوص این طرح می‌گوید: دو سال پیش خط انتقال آب از دریای عمان به خراسان رضوی را مسیریابی کردیم و موضوع را با سازمان‌های متولی نظیر آبفای کشور و خراسان رضوی مطرح کردیم و پس از آنکه در این موضوع ورود یافتیم، دوستانی از دیگر حوزه‌ها نیز به موضوع ورود پیدا کردند.pic1
مدیر اتاق فکر دولت در خراسان رضوی می‌افزاید: در حال حاضر هیچ راهکاری برای جبران کم‌آبی در شرق و شمال شرق کشور وجود ندارد به جز استفاده از منابع آب پایدار و تنها منبع آب پایدار در مناطق خشک و نیمه‌خشک، استفاده از آب دریاهای آزاد مانند عمان است. وی خاطرنشان می‌کند: برخی معتقدند انتقال آب از دریای عمان به صرفه نیست اما ما هزینه‌ها را برآورد کردیم و به این نتیجه رسیدیم که بحران کم‌آبی خسارات زیادی از نظر اقتصادی به دنبال دارد.
انصاری اظهار می‌کند: خط انتقالی که ما در شرق کشور پیش‌بینی کردیم از مناطقی عبور می‌کند که دارای منابع انرژی غیرفسیلی نظیر باد و انرژی خورشیدی است. بنابراین بخش عمده‌ای از انرژی مربوط به خط انتقال از این طریق تامین می‌شود و نام آن را خط انتقال سبز گذاشتیم چون علاوه بر اینکه موجب شکوفایی و رشد منطقه می‌شود، از منابع انرژی پاک برای تولید انرژی پمپاژ استفاده می‌شود.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی درباره دیگر مزیت‌های خط انتقال سبز می‌گوید: این خط انتقال می‌تواند استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از کرمان را تحت پوشش قرار دهد و بحث ما در این طرح تنها تامین آب برای مشهد نیست و لازم است اقداماتی برای دیگر شهرها که بحرانی جدی‌تر از مشهد دارند، صورت گیرد.
انصاری یادآور می‌شود: اگر در بحث تامین آب تنها به مشهد توجه کرده و دیگر شهرها و روستاها را فراموش کنیم شاهد رشد حاشیه‌نشینی، مهاجرت شدید به شهر و چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و امنیتی خواهیم بود. بنابراین لازم است فکری برای شهرهای تربت جام، سبزوار، خواف، تایباد و روستاهای منطقه صورت بگیرد تا به سکونت پایدار در این مناطق و حل بخشی از مشکلات آن‌ها منجر شود.
مدیر اتاق فکر دولت در خراسان رضوی می‌گوید: متاسفانه آنطور که انتظار می‌رفت استقبال زیادی از سوی مسئولان کشوری و استانی صورت نگرفت و طرح به نوعی از ما گرفته شده و افراد دیگری که نه محتوای آن و نه سیاست‌های طراحان را می‌دانند، ورود پیدا کرده‌اند و به همین دلیل طرح انتقال آب از دریای عمان در حال حاضر در حاشیه قرار گرفته است.
انصاری خاطرنشان می‌کند: انتقال آب از دریای عمان مدنظر استانداری خراسان رضوی است، اما این موضوع بحث‌های حاشیه‌ای هم داشته و مطرح شدن انتقال آب از منابع چندگانه مخالفانی داشته و منافع آن‌ها را در پروژه‌های حاشیه‌ای به چالش می‌کشد. ما در حال حاضر در حال انجام مذاکره با استان خراسان جنوبی برای اجرای این طرح هستیم و امیدواریم با همکاری مسئولان آن استان این روند ادامه یابد.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد ارزیابی خود از پروژه خط انتقال آب از تاجیکستان را اینگونه بیان می‌کند: به نظر من ابتدا باید منابع آبی تاجیکستان و مالکیت آن مشخص شود، اگر این منابع آبی از رودخانه است حق آبه زیادی داشته و باید مشخص شود که حق‌آبه برای کیست و این کار نیازمند بررسی است. علاوه بر این سوال اینجاست که آیا ما می‌توانیم ریسک تامین آب چند میلیون نفر در شرق کشور را به کشورهای بالادست بسپاریم؟ من به عنوان مدیر اتاق فکر دولت در استان هنوز پاسخی برای این سوالات نیافته‌ام.
بحران کم‌آبی آینده کشور را
به خطر می‌اندازد
pic۲
رئیس هیات مدیره موسسه شمیم کوثر که در پروژه انتقال آب از تاجیکستان فعالیت می‌کند، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: با توجه به افت هر ساله آب استان و نشست زمین، اگر توجهی به مصرف آب و رعایت اصول لازم نشود؛به تدریج شاهد مرگ زمین و تبدیل آن به کویر خواهیم بود.
رسول منفرد در پاسخ به این سوال که آیا انتقال آب از دیگر کشورها به صرفه است، اظهار می‌کند: به نظر من آب به هر دلیلی و به هر قیمتی به کشور منتقل شود، به صرفه است و حتی اگر بگویند برای یک لیوان آب یک میلیون تومان نیاز است، باید این اتفاق بیفتد و از طرف دیگر مهم این است که ما با توجه به مصرف بهینه، جمع آوری آب‌های هرز و استفاده از سیلاب‌ها و بارندگی‌ها به نحو مطلوب برای جمع‌آوری آب تلاش کنیم و در این زمینه مدیریت لازم و همکاری مردم بسیار ضروری است.
منفرد می‌افزاید: ما اگر بهترین دانشگاه‌ها، کارخانه‌ها، ساختمان‌ها و بهترین امکانات را در اختیار داشته باشیم اما آب نباشد، محکوم به فنا هستیم زیرا در جایی که آب وجود نداشته باشد مردم از آنجا کوچ کرده و جمعیت در جایی که آب باشد جمع می‌شوند و باز هم آب کفاف نمی‌دهد و ناهنجاری‌های اجتماعی را به دنبال دارد. بنابراین قبل از بروز این اتفاقات باید آب را تامین کنیم و با مدیریت صحیح از هدررفت این مایه حیات جلوگیری کنیم.
رئیس هیات مدیره موسسه شمیم کوثر تصریح می‌کند: در سال های آینده، جنگ اصلی جنگ آب است و امروز هم می‌بینیم که ۴۰ کشور خواهان آب تاجیکستان هستند و درصدد اقدام در این زمینه‌اند اما ما باید پیش از همه فعال شویم، شرکت‌ها در این زمینه فعالیت‌های لازم را انجام دهند و حریم آب را اجرایی و تهاتر کنیم و هرگونه قصور و کوتاهی از سوی مسئولان در این زمینه قابل بخشش نیست.
منفرد می‌گوید: برای انتقال آب از تاجیکستان 18 مسیر پیش‌بینی شده که هم‌اکنون سه شرکت سه مسیر را مورد توجه قرار داده و در حال بررسی هستند، ما در تلاش برای تامین بودجه مورد نیاز و اجرای هر چه زودتر طرح‌های مطالعه و مذاکره‌شده هستیم؛ در این راستا حتی ایرانیان مقیم اروپا، آمریکا و آسیای میانه برای همکاری درزمینه تامین بودجه و اقدامات فنی و اقتصادی اعلام آمادگی کرده‌اند.
این کارشناس مسائل آب می‌افزاید: فاصله انتقال آب از تاجیکستان حدود ۱۶۰۰ کیلومتر است که ۱۴۰۰ کیلومتر از این مقدار کانال‌های دستی است، یکی از این کانال‌ها کانال قره‌قوم است که باید با کشورهای همسایه همچون ترکمنستان و ازبکستان مذاکرات لازم صورت بگیرد، اگر با ترکمنستان به توافق برسیم بخشی از مشکلات حل خواهد شد. رود مرغاب افغانستان نیز یکی از مسیرهایی است که در حال حاضر مشکلاتی امنیتی دارد اما می‌توان در آینده آن را در دستور کار قرار داد.
منفرد خاطرنشان می‌کند: لازم است وزارت نیرو در این زمینه همت بیشتری به خرج دهد و کارشکنی نکند؛ در برخی موارد مشاهده شده که وزارت نیرو نقش بازدارنده داشته و به ظاهر متعهد می‌شود اما در عمل سنگ‌اندازی می‌کنند و در این زمینه ممکن است منافع شخصی برخی‌ها دخیل باشد.
رئیس هیات مدیره موسسه شمیم کوثر یادآور می‌شود: دولت در گذشته در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد اعتباری ۵۰ میلیارد تومانی برای این پروژه را ارائه کرد و این اعتبار تایید شد اما متاسفانه وزارت نیرو همکاری لازم را نداشت و این مبلغ به دو میلیارد تومان تقلیل یافت و آن را هم بین شرکت‌های خود تقسیم کرد و حتی یک ریال هم به موسسه ما نرسید تا کارها و اقدامات لازم را انجام دهیم. در حال حاضر ما برای مراحل اولیه از درآمد و حقوق خود استفاده می‌کنیم چون معتقدیم مانند دوران جنگ، برای آب کشور هم باید از همه توان خود استفاده کنیم.
منفرد ادامه می‌دهد: پروژه انتقال آب باید هر چه سریعتر اجرایی شود زیرا آینده کشور در خطر است. همه باید برای نجات کشور از بحران کم‌آبی تلاش کنند در غیر اینصورت آینده بسیار تیره است. امروز هیچ کشوری در اطراف ما امنیت لازم را ندارد و حالا ارزش هشت سال دفاع مقدس را متوجه می‌شویم و برای نجات کشور از بحران آب هم مانند دوران دفاع مقدس باید همت کنیم.
آب، ارزشمندتر از طلا
یکی دیگر از کارشناسان حوزه آب می‌گوید: اینکه همزمان با افزایش دما و گرمای هوا، مصرف آب شرب و کشاورزی هم افزایش می‌یابد امری طبیعی است و میزان مصرف متناسب با افزایش دماست به خصوص در شرایطی که دمای هوا به بیش از ۳۸ درجه می‌رسد میزان مصرف آب هم تشدید می‌شود.
محمدیوسف شهابی‌پور می‌افزاید: یکی از راهکارهای جلوگیری از افزایش مصرف آب در هنگام گرمای هوا تغییر سیستم کولرهای آبی به گازی است زیرا کولرهای آبی آب زیادی مصرف می‌کنند و اکثر سرماسازها در هتل‌ها و برج‌ها و منازل با آب کار می‌کنند، البته برای استفاده از کولرهای گازی وجود انرژی ارزان قیمت ضروری است و اگر توجیه اقتصادی داشته باشد می‌توان این کار را انجام داد.
عضو کانون بازنشستگان شرکت آب و فاضلاب مشهد خاطرنشان می‌کند: با وجود اینکه آب و هوای مشهد به تهران نزدیک است و نیز حضور مسافران در ایام پیک و فصل گرما در این شهر، باز هم سرانه مصرف این شهر بسیار پایین‌تر از تهران است.
شهابی‌پور درباره راهکار انتقال آب از تاجیکستان و دریای عمان برای حل بحران کم‌آبی، اظهار می‌کند: همه چیز به شرایط بستگی دارد و نیز درصد ریسکی که برای انتقال آب وجود دارد. اینکه تا چه حد اجبار باشد برای تامین آب، در انجام این امر بسیار اثرگذار است.
این کارشناس حوزه آب تاکید می‌کند: همانطور که هزینه پیشگیری کمتر از درمان است، اگر از قبل به فکر مصرف صحیح منابع تجدیدناپذیر بودیم، امروز دیگر به ناچار به دنبال تامین آب از دشت‌های دیگر و یا خلیج فارس و دریای عمان نبودیم. انتقال آب هزینه انرژی به دنبال دارد و انرژی هم ارزان به دست نمی‌آید البته اگر به انرژی هسته‌ای دست یابیم می‌توان با هزینه کمتری به انتقال آب پرداخت.pic۳
شهابی‌پور می‌گوید: باید با نگاهی ارزشمندتر از طلا به آب نگاه کنیم و قدر آن را تا دیرتر از این نشده بدانیم، منابع آبی رو به پایان است و همه باید نگران این موضوع باشند. وی ادامه می‌دهد: به ویژه در بخش کشاورزی باید مدیریت لازم صورت بگیرد و از روش‌های آبیاری غرقابی در شرق، شمال شرق و بخش‌های مرکزی جلوگیری کرد و آبیاری مکانیزه و قطره‌ای راه‌اندازی شود.
عضو کانون بازنشستگان شرکت آب و فاضلاب مشهد می‌گوید: اینکه یک متر مکعب آب برای تولید یک قوطی رب گوجه فرنگی استفاده شود و آن محصول به قیمت ۴۵۰۰ تومان به دیگر کشورها صادر شود اصلا به صرفه نیست و لازم است در این زمینه کارشناسی‌هایی صورت بگیرد.
آب بهای روستاها افزایش یابد
یک کارشناس رسانه در حوزه آب می‌گوید: در حوزه روستایی مصرف آب به طور قطع با حوزه شهری متفاوت است، در روستاها مصرف آب شرب چندان زیاد نیست و بیشترین میزان مصرف مربوط به بخش‌های دامداری و کشاورزی است و برای اصلاح مصرف باید اطلاع رسانی و فرهنگسازی صورت بگیرد.
رضا قربانی می‌افزاید: در سال‌های گذشته از طریق ائمه جماعات، روحانیان، گروه‌های مرجع و اعضای شورای اسلامی روستا جلساتی توجیهی در مساجد برگزار می‌شد و مردم از سختی و هزینه بالای تامین آب مطلع می‌شدند و تاکید می‌شد که آب شرب تنها در حوزه شرب و نهایتا بهداشت مصرف شود. در برخی روستاهای شهرستان‌های بجستان و خواف نیز که مشکل شور شدن چاه آب شرب را داشتیم، با دو شبکه‌ای کردن آب‌ها، به مردم تاکید شد که از چاه آب شور برای شستشو و از چاه آب شیرین برای آشامیدن استفاده شود.
قربانی درباره مشکلات انتقال آب به روستاها اظهار می‌کند: در سال‌های گذشته برای هر متر مکعب آب، بیش از 1500 تومان هزینه می‌شد و آب با سختی و گرانی به روستاها می‌رسید، در برخی از روستاهای دورافتاده بالغ بر 50 تا 60 کیلومتر فاصله تا منبع آب شناسایی شده و تعداد دستگاه‌های پمپاژ، آب زیاد شده است، برای برخی روستاها که در ارتفاع قرار دارد ممکن است از حوزه آبریز، با پمپاژ آب کلریزه و بهداشتی را به مردم رسانده باشیم و به همین دلیل یکی از سخت‌ترین کارها انتقال آب شرب به روستاهاست.
pic۴
ضرورت تغییر آب بهای مصرفی روستاها
کارشناس مسائل آب یادآور می‌شود: این درحالیست که ۳۰ درصد هزینه آب شهری از مردم روستاها گرفته می‌شود و آب بهای مصرفی روستاها براساس تعرفه شهری ۳۰ درصد است و حتی ضریبی که برای مشترکان پرمصرف و تجاری‌های روستا اعمال می‌شود نیز نسبت به شهر ناچیز است. این یعنی هزینه بسیار زیادی برای تامین آب شرب مردم روستاها می‌شود و در مقابل بهای کمی از آن‌ها دریافت می‌شود و به نظر من لازم است تغییراتی در بهای مصرف آب روستاها اعمال شود تا مردم مصرف خود را کنترل کنند.
قربانی با اشاره به مصرف غیرمجاز آب در روستاها، می‌گوید: لوله کشی‌های غیرمجاز و بدون کنتور آب در روستاها بدون درآمد است، امروز حدود 30 درصد هدر رفت آب در روستا و شهر وجود دارد، برداشت آب‌ها به صورت غیرمجاز توسط تعداد اندکی از افراد کم‌مسئولیت که فقط به منفعت شخصی خود فکر می‌کنند و مصرف بسیار بالایی دارند، انجام می‌شود.
این کارشناس مسائل آب ادامه می‌دهد: متاسفانه برخی‌ها آب را به طور غیرمجاز به باغ‌ها، زمین‌های کشاورزی و خانه باغ‌های اطراف شهرهای بزرگ منتقل می‌کنند و برخی نیز به طور غیرمجاز لوله‌کشی آب انجام داده و بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای در حال مصرف هستند.
قربانی از مصرف آب شرب برای دام‌ها به عنوان یکی از معضلات نام برده و اضافه می‌کند: اقتصاد برخی از مردم روستاها وابسته به دام است و به همین دلیل اهمیت زیادی به دام‌های خود می‌دهند. تعداد دام برخی از روستاها بسیار زیاد است و آب زیادی برای گاوداری‌های کنار خانه‌ها مورد نیاز است و متاسفانه از آب شرب برای دام‌ها استفاده می‌شود و به همین دلیل ممکن است در یک ماه چهار برابر مصرف آب خانواده توسط دام‌ها استفاده شود و این از موضوعات چالشی امروز ماست.
این فعال حوزه آب اظهار می‌کند: لازم است با فرهنگسازی و رعایت اصول مصرف، آب شرب برای نوشیدن و آب کشاورزی برای زراعت و دام استفاده شود و در این زمینه باید همه دستگاه‌های متولی و رسانه‌ها برای فرهنگسازی درست مصرف کردن در بین مردم تلاش کنند، اگر همه بدانند آب روزی تمام می‌شود و جایگزینی برای آن نیست، در مصرف خود دقت بیشتری خواهند داشت.
قربانی خاطرنشان می‌کند: در برخی از مناطق استان مانند خواف، ششتمد سبزوار، بخش‌هایی از گناباد، بردسکن، بجستان و صالح‌آباد تربت جام با مشکل کم‌آبی و یا تغییر کیفیت و شور شدن آب‌های زیرزمینی مواجه شده‌ایم و چون روش دیگری وجود ندارد، از دستگاه‌های آب شیرین‌کن در برخی از این نقاط استفاده می‌شود و به برخی روستاها نیز با تانکر آبرسانی می‌شود.
این کارشناس رسانه در حوزه آب بر لزوم برخورد و جریمه متخلفان مصرف غیرمجاز آب تاکید و اظهار می‌کند: متاسفانه هماهنگی کافی بین دستگاه‌های خدمات‌رسان وجود ندارد و این خلأ اگر توسط متولیان امر پر شود، می‌توان برای آینده بهتر تدبیر کرد تا اصلاح الگوی مصرف آب به خوبی انجام گیرد.
این روزها بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش‌هایی برای حل مشکل کم‌آبی و بی‌آبی هستند، ایران کشوری است که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به‌طور قطع کمبود آب یکی از بحران‌های جدی پیش روی کشورمان در آینده‌ای نزدیک بوده که همین امروز هم ملموس است.
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- آب، ارزشمندترین ماده در دنیای کنونی است، این مایه حیات جایگزینی ندارد و بحران کنونی بسیاری از کشورها از دست دادن منابع زیرزمینی و کمبود آب است.
این روزها بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش‌هایی برای حل مشکل کم‌آبی و بی‌آبی هستند، ایران کشوری است که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به‌طور قطع کمبود آب یکی از بحران‌های جدی پیش روی کشورمان در آینده‌ای نزدیک بوده که همین امروز هم ملموس است.
براساس آمارها با گرم‌تر شدن هوا در آغاز تابستان امسال، میزان مصرف آب در استان خراسان رضوی حدود هشت درصد افزایش یافته است و این یعنی خطر از آنچه فکر می‌کنیم نزدیک‌تر است. از یکسو فرهنگسازی برای صرفه‌جویی بیشتر و از سوی دیگر تلاش برای به دست آوردن آب از منابع دیگر بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
لزوم استفاده از منابع آب پایدار
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی می‌گوید: خشکسالی همیشه به معنای کاهش باران نیست بلکه یکی از عوامل ایجاد و تشدید آن، افزایش دما و درجه حرارت هواست که خود به خود موجب بالا رفتن میزان مصرف آب شده و افزایش مصرف موجب کمبود منابع آبی می‌شود.
حسین انصاری تصریح می‌کند: در هنگام گرمای هوا به صورت آنی نمی‌توان اقدامی در جهت جلوگیری از افزایش مصرف آب کرد مگر اینکه از قبل تمهیداتی در این زمینه اندیشیده شود، این موضوع نیازمند اقدامات و برنامه‌ای بلندمدت است و در کوتاه‌مدت جواب نمی‌دهد.
انصاری که نخستین معرف برنامه انتقال آب از دریای عمان است، در خصوص این طرح می‌گوید: دو سال پیش خط انتقال آب از دریای عمان به خراسان رضوی را مسیریابی کردیم و موضوع را با سازمان‌های متولی نظیر آبفای کشور و خراسان رضوی مطرح کردیم و پس از آنکه در این موضوع ورود یافتیم، دوستانی از دیگر حوزه‌ها نیز به موضوع ورود پیدا کردند.pic1
مدیر اتاق فکر دولت در خراسان رضوی می‌افزاید: در حال حاضر هیچ راهکاری برای جبران کم‌آبی در شرق و شمال شرق کشور وجود ندارد به جز استفاده از منابع آب پایدار و تنها منبع آب پایدار در مناطق خشک و نیمه‌خشک، استفاده از آب دریاهای آزاد مانند عمان است. وی خاطرنشان می‌کند: برخی معتقدند انتقال آب از دریای عمان به صرفه نیست اما ما هزینه‌ها را برآورد کردیم و به این نتیجه رسیدیم که بحران کم‌آبی خسارات زیادی از نظر اقتصادی به دنبال دارد.
انصاری اظهار می‌کند: خط انتقالی که ما در شرق کشور پیش‌بینی کردیم از مناطقی عبور می‌کند که دارای منابع انرژی غیرفسیلی نظیر باد و انرژی خورشیدی است. بنابراین بخش عمده‌ای از انرژی مربوط به خط انتقال از این طریق تامین می‌شود و نام آن را خط انتقال سبز گذاشتیم چون علاوه بر اینکه موجب شکوفایی و رشد منطقه می‌شود، از منابع انرژی پاک برای تولید انرژی پمپاژ استفاده می‌شود.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی درباره دیگر مزیت‌های خط انتقال سبز می‌گوید: این خط انتقال می‌تواند استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از کرمان را تحت پوشش قرار دهد و بحث ما در این طرح تنها تامین آب برای مشهد نیست و لازم است اقداماتی برای دیگر شهرها که بحرانی جدی‌تر از مشهد دارند، صورت گیرد.
انصاری یادآور می‌شود: اگر در بحث تامین آب تنها به مشهد توجه کرده و دیگر شهرها و روستاها را فراموش کنیم شاهد رشد حاشیه‌نشینی، مهاجرت شدید به شهر و چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و امنیتی خواهیم بود. بنابراین لازم است فکری برای شهرهای تربت جام، سبزوار، خواف، تایباد و روستاهای منطقه صورت بگیرد تا به سکونت پایدار در این مناطق و حل بخشی از مشکلات آن‌ها منجر شود.
مدیر اتاق فکر دولت در خراسان رضوی می‌گوید: متاسفانه آنطور که انتظار می‌رفت استقبال زیادی از سوی مسئولان کشوری و استانی صورت نگرفت و طرح به نوعی از ما گرفته شده و افراد دیگری که نه محتوای آن و نه سیاست‌های طراحان را می‌دانند، ورود پیدا کرده‌اند و به همین دلیل طرح انتقال آب از دریای عمان در حال حاضر در حاشیه قرار گرفته است.
انصاری خاطرنشان می‌کند: انتقال آب از دریای عمان مدنظر استانداری خراسان رضوی است، اما این موضوع بحث‌های حاشیه‌ای هم داشته و مطرح شدن انتقال آب از منابع چندگانه مخالفانی داشته و منافع آن‌ها را در پروژه‌های حاشیه‌ای به چالش می‌کشد. ما در حال حاضر در حال انجام مذاکره با استان خراسان جنوبی برای اجرای این طرح هستیم و امیدواریم با همکاری مسئولان آن استان این روند ادامه یابد.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد ارزیابی خود از پروژه خط انتقال آب از تاجیکستان را اینگونه بیان می‌کند: به نظر من ابتدا باید منابع آبی تاجیکستان و مالکیت آن مشخص شود، اگر این منابع آبی از رودخانه است حق آبه زیادی داشته و باید مشخص شود که حق‌آبه برای کیست و این کار نیازمند بررسی است. علاوه بر این سوال اینجاست که آیا ما می‌توانیم ریسک تامین آب چند میلیون نفر در شرق کشور را به کشورهای بالادست بسپاریم؟ من به عنوان مدیر اتاق فکر دولت در استان هنوز پاسخی برای این سوالات نیافته‌ام.
بحران کم‌آبی آینده کشور را
به خطر می‌اندازد
pic۲
رئیس هیات مدیره موسسه شمیم کوثر که در پروژه انتقال آب از تاجیکستان فعالیت می‌کند، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: با توجه به افت هر ساله آب استان و نشست زمین، اگر توجهی به مصرف آب و رعایت اصول لازم نشود؛به تدریج شاهد مرگ زمین و تبدیل آن به کویر خواهیم بود.
رسول منفرد در پاسخ به این سوال که آیا انتقال آب از دیگر کشورها به صرفه است، اظهار می‌کند: به نظر من آب به هر دلیلی و به هر قیمتی به کشور منتقل شود، به صرفه است و حتی اگر بگویند برای یک لیوان آب یک میلیون تومان نیاز است، باید این اتفاق بیفتد و از طرف دیگر مهم این است که ما با توجه به مصرف بهینه، جمع آوری آب‌های هرز و استفاده از سیلاب‌ها و بارندگی‌ها به نحو مطلوب برای جمع‌آوری آب تلاش کنیم و در این زمینه مدیریت لازم و همکاری مردم بسیار ضروری است.
منفرد می‌افزاید: ما اگر بهترین دانشگاه‌ها، کارخانه‌ها، ساختمان‌ها و بهترین امکانات را در اختیار داشته باشیم اما آب نباشد، محکوم به فنا هستیم زیرا در جایی که آب وجود نداشته باشد مردم از آنجا کوچ کرده و جمعیت در جایی که آب باشد جمع می‌شوند و باز هم آب کفاف نمی‌دهد و ناهنجاری‌های اجتماعی را به دنبال دارد. بنابراین قبل از بروز این اتفاقات باید آب را تامین کنیم و با مدیریت صحیح از هدررفت این مایه حیات جلوگیری کنیم.
رئیس هیات مدیره موسسه شمیم کوثر تصریح می‌کند: در سال های آینده، جنگ اصلی جنگ آب است و امروز هم می‌بینیم که ۴۰ کشور خواهان آب تاجیکستان هستند و درصدد اقدام در این زمینه‌اند اما ما باید پیش از همه فعال شویم، شرکت‌ها در این زمینه فعالیت‌های لازم را انجام دهند و حریم آب را اجرایی و تهاتر کنیم و هرگونه قصور و کوتاهی از سوی مسئولان در این زمینه قابل بخشش نیست.
منفرد می‌گوید: برای انتقال آب از تاجیکستان 18 مسیر پیش‌بینی شده که هم‌اکنون سه شرکت سه مسیر را مورد توجه قرار داده و در حال بررسی هستند، ما در تلاش برای تامین بودجه مورد نیاز و اجرای هر چه زودتر طرح‌های مطالعه و مذاکره‌شده هستیم؛ در این راستا حتی ایرانیان مقیم اروپا، آمریکا و آسیای میانه برای همکاری درزمینه تامین بودجه و اقدامات فنی و اقتصادی اعلام آمادگی کرده‌اند.
این کارشناس مسائل آب می‌افزاید: فاصله انتقال آب از تاجیکستان حدود ۱۶۰۰ کیلومتر است که ۱۴۰۰ کیلومتر از این مقدار کانال‌های دستی است، یکی از این کانال‌ها کانال قره‌قوم است که باید با کشورهای همسایه همچون ترکمنستان و ازبکستان مذاکرات لازم صورت بگیرد، اگر با ترکمنستان به توافق برسیم بخشی از مشکلات حل خواهد شد. رود مرغاب افغانستان نیز یکی از مسیرهایی است که در حال حاضر مشکلاتی امنیتی دارد اما می‌توان در آینده آن را در دستور کار قرار داد.
منفرد خاطرنشان می‌کند: لازم است وزارت نیرو در این زمینه همت بیشتری به خرج دهد و کارشکنی نکند؛ در برخی موارد مشاهده شده که وزارت نیرو نقش بازدارنده داشته و به ظاهر متعهد می‌شود اما در عمل سنگ‌اندازی می‌کنند و در این زمینه ممکن است منافع شخصی برخی‌ها دخیل باشد.
رئیس هیات مدیره موسسه شمیم کوثر یادآور می‌شود: دولت در گذشته در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد اعتباری ۵۰ میلیارد تومانی برای این پروژه را ارائه کرد و این اعتبار تایید شد اما متاسفانه وزارت نیرو همکاری لازم را نداشت و این مبلغ به دو میلیارد تومان تقلیل یافت و آن را هم بین شرکت‌های خود تقسیم کرد و حتی یک ریال هم به موسسه ما نرسید تا کارها و اقدامات لازم را انجام دهیم. در حال حاضر ما برای مراحل اولیه از درآمد و حقوق خود استفاده می‌کنیم چون معتقدیم مانند دوران جنگ، برای آب کشور هم باید از همه توان خود استفاده کنیم.
منفرد ادامه می‌دهد: پروژه انتقال آب باید هر چه سریعتر اجرایی شود زیرا آینده کشور در خطر است. همه باید برای نجات کشور از بحران کم‌آبی تلاش کنند در غیر اینصورت آینده بسیار تیره است. امروز هیچ کشوری در اطراف ما امنیت لازم را ندارد و حالا ارزش هشت سال دفاع مقدس را متوجه می‌شویم و برای نجات کشور از بحران آب هم مانند دوران دفاع مقدس باید همت کنیم.
آب، ارزشمندتر از طلا
یکی دیگر از کارشناسان حوزه آب می‌گوید: اینکه همزمان با افزایش دما و گرمای هوا، مصرف آب شرب و کشاورزی هم افزایش می‌یابد امری طبیعی است و میزان مصرف متناسب با افزایش دماست به خصوص در شرایطی که دمای هوا به بیش از ۳۸ درجه می‌رسد میزان مصرف آب هم تشدید می‌شود.
محمدیوسف شهابی‌پور می‌افزاید: یکی از راهکارهای جلوگیری از افزایش مصرف آب در هنگام گرمای هوا تغییر سیستم کولرهای آبی به گازی است زیرا کولرهای آبی آب زیادی مصرف می‌کنند و اکثر سرماسازها در هتل‌ها و برج‌ها و منازل با آب کار می‌کنند، البته برای استفاده از کولرهای گازی وجود انرژی ارزان قیمت ضروری است و اگر توجیه اقتصادی داشته باشد می‌توان این کار را انجام داد.
عضو کانون بازنشستگان شرکت آب و فاضلاب مشهد خاطرنشان می‌کند: با وجود اینکه آب و هوای مشهد به تهران نزدیک است و نیز حضور مسافران در ایام پیک و فصل گرما در این شهر، باز هم سرانه مصرف این شهر بسیار پایین‌تر از تهران است.
شهابی‌پور درباره راهکار انتقال آب از تاجیکستان و دریای عمان برای حل بحران کم‌آبی، اظهار می‌کند: همه چیز به شرایط بستگی دارد و نیز درصد ریسکی که برای انتقال آب وجود دارد. اینکه تا چه حد اجبار باشد برای تامین آب، در انجام این امر بسیار اثرگذار است.
این کارشناس حوزه آب تاکید می‌کند: همانطور که هزینه پیشگیری کمتر از درمان است، اگر از قبل به فکر مصرف صحیح منابع تجدیدناپذیر بودیم، امروز دیگر به ناچار به دنبال تامین آب از دشت‌های دیگر و یا خلیج فارس و دریای عمان نبودیم. انتقال آب هزینه انرژی به دنبال دارد و انرژی هم ارزان به دست نمی‌آید البته اگر به انرژی هسته‌ای دست یابیم می‌توان با هزینه کمتری به انتقال آب پرداخت.pic۳
شهابی‌پور می‌گوید: باید با نگاهی ارزشمندتر از طلا به آب نگاه کنیم و قدر آن را تا دیرتر از این نشده بدانیم، منابع آبی رو به پایان است و همه باید نگران این موضوع باشند. وی ادامه می‌دهد: به ویژه در بخش کشاورزی باید مدیریت لازم صورت بگیرد و از روش‌های آبیاری غرقابی در شرق، شمال شرق و بخش‌های مرکزی جلوگیری کرد و آبیاری مکانیزه و قطره‌ای راه‌اندازی شود.
عضو کانون بازنشستگان شرکت آب و فاضلاب مشهد می‌گوید: اینکه یک متر مکعب آب برای تولید یک قوطی رب گوجه فرنگی استفاده شود و آن محصول به قیمت ۴۵۰۰ تومان به دیگر کشورها صادر شود اصلا به صرفه نیست و لازم است در این زمینه کارشناسی‌هایی صورت بگیرد.
آب بهای روستاها افزایش یابد
یک کارشناس رسانه در حوزه آب می‌گوید: در حوزه روستایی مصرف آب به طور قطع با حوزه شهری متفاوت است، در روستاها مصرف آب شرب چندان زیاد نیست و بیشترین میزان مصرف مربوط به بخش‌های دامداری و کشاورزی است و برای اصلاح مصرف باید اطلاع رسانی و فرهنگسازی صورت بگیرد.
رضا قربانی می‌افزاید: در سال‌های گذشته از طریق ائمه جماعات، روحانیان، گروه‌های مرجع و اعضای شورای اسلامی روستا جلساتی توجیهی در مساجد برگزار می‌شد و مردم از سختی و هزینه بالای تامین آب مطلع می‌شدند و تاکید می‌شد که آب شرب تنها در حوزه شرب و نهایتا بهداشت مصرف شود. در برخی روستاهای شهرستان‌های بجستان و خواف نیز که مشکل شور شدن چاه آب شرب را داشتیم، با دو شبکه‌ای کردن آب‌ها، به مردم تاکید شد که از چاه آب شور برای شستشو و از چاه آب شیرین برای آشامیدن استفاده شود.
قربانی درباره مشکلات انتقال آب به روستاها اظهار می‌کند: در سال‌های گذشته برای هر متر مکعب آب، بیش از 1500 تومان هزینه می‌شد و آب با سختی و گرانی به روستاها می‌رسید، در برخی از روستاهای دورافتاده بالغ بر 50 تا 60 کیلومتر فاصله تا منبع آب شناسایی شده و تعداد دستگاه‌های پمپاژ، آب زیاد شده است، برای برخی روستاها که در ارتفاع قرار دارد ممکن است از حوزه آبریز، با پمپاژ آب کلریزه و بهداشتی را به مردم رسانده باشیم و به همین دلیل یکی از سخت‌ترین کارها انتقال آب شرب به روستاهاست.
pic۴
ضرورت تغییر آب بهای مصرفی روستاها
کارشناس مسائل آب یادآور می‌شود: این درحالیست که ۳۰ درصد هزینه آب شهری از مردم روستاها گرفته می‌شود و آب بهای مصرفی روستاها براساس تعرفه شهری ۳۰ درصد است و حتی ضریبی که برای مشترکان پرمصرف و تجاری‌های روستا اعمال می‌شود نیز نسبت به شهر ناچیز است. این یعنی هزینه بسیار زیادی برای تامین آب شرب مردم روستاها می‌شود و در مقابل بهای کمی از آن‌ها دریافت می‌شود و به نظر من لازم است تغییراتی در بهای مصرف آب روستاها اعمال شود تا مردم مصرف خود را کنترل کنند.
قربانی با اشاره به مصرف غیرمجاز آب در روستاها، می‌گوید: لوله کشی‌های غیرمجاز و بدون کنتور آب در روستاها بدون درآمد است، امروز حدود 30 درصد هدر رفت آب در روستا و شهر وجود دارد، برداشت آب‌ها به صورت غیرمجاز توسط تعداد اندکی از افراد کم‌مسئولیت که فقط به منفعت شخصی خود فکر می‌کنند و مصرف بسیار بالایی دارند، انجام می‌شود.
این کارشناس مسائل آب ادامه می‌دهد: متاسفانه برخی‌ها آب را به طور غیرمجاز به باغ‌ها، زمین‌های کشاورزی و خانه باغ‌های اطراف شهرهای بزرگ منتقل می‌کنند و برخی نیز به طور غیرمجاز لوله‌کشی آب انجام داده و بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای در حال مصرف هستند.
قربانی از مصرف آب شرب برای دام‌ها به عنوان یکی از معضلات نام برده و اضافه می‌کند: اقتصاد برخی از مردم روستاها وابسته به دام است و به همین دلیل اهمیت زیادی به دام‌های خود می‌دهند. تعداد دام برخی از روستاها بسیار زیاد است و آب زیادی برای گاوداری‌های کنار خانه‌ها مورد نیاز است و متاسفانه از آب شرب برای دام‌ها استفاده می‌شود و به همین دلیل ممکن است در یک ماه چهار برابر مصرف آب خانواده توسط دام‌ها استفاده شود و این از موضوعات چالشی امروز ماست.
این فعال حوزه آب اظهار می‌کند: لازم است با فرهنگسازی و رعایت اصول مصرف، آب شرب برای نوشیدن و آب کشاورزی برای زراعت و دام استفاده شود و در این زمینه باید همه دستگاه‌های متولی و رسانه‌ها برای فرهنگسازی درست مصرف کردن در بین مردم تلاش کنند، اگر همه بدانند آب روزی تمام می‌شود و جایگزینی برای آن نیست، در مصرف خود دقت بیشتری خواهند داشت.
قربانی خاطرنشان می‌کند: در برخی از مناطق استان مانند خواف، ششتمد سبزوار، بخش‌هایی از گناباد، بردسکن، بجستان و صالح‌آباد تربت جام با مشکل کم‌آبی و یا تغییر کیفیت و شور شدن آب‌های زیرزمینی مواجه شده‌ایم و چون روش دیگری وجود ندارد، از دستگاه‌های آب شیرین‌کن در برخی از این نقاط استفاده می‌شود و به برخی روستاها نیز با تانکر آبرسانی می‌شود.
این کارشناس رسانه در حوزه آب بر لزوم برخورد و جریمه متخلفان مصرف غیرمجاز آب تاکید و اظهار می‌کند: متاسفانه هماهنگی کافی بین دستگاه‌های خدمات‌رسان وجود ندارد و این خلأ اگر توسط متولیان امر پر شود، می‌توان برای آینده بهتر تدبیر کرد تا اصلاح الگوی مصرف آب به خوبی انجام گیرد.
ارسال نظر