سوگندهای از یاد رفته برخی پزشکان
توهین مورد ادعای پزشکان، فاقد وصف مجرمانه است
مجید کریمی حقوقدان، کارشناس ارشد حقوق مهران مدیری از معدود هنرمندانی است که آثارش همواره مورد استقبال مردمی و گاه مورد نقد و اعتراض قرار گرفته است. او اساسا مضامین و سوژه‌های خود را از بطن جامعه انتخاب کرده و با پرداختی ظریف و لحنی طنازانه، نقد اجتماعی مورد نظرش را در لایه‌های مضامین نهفته و تلاش می‌کند در عین افتراح و مزاح تاثیر خود را داشته باشد. او در سریال اخیرش، پزشکان را «در حاشیه‌ای» پررنگ‌تر از متن قرار داده و به زیرتیغ نقد می‌برد. آن هم پزشکانی که سوگند به عدم تضییع حقوق بیماران و تلاش برای بهبود و ترجیح سلامتی آنها بر منافع مادی و امیال نفسانی یاد کرده‌اند.
مجید کریمی حقوقدان، کارشناس ارشد حقوق مهران مدیری از معدود هنرمندانی است که آثارش همواره مورد استقبال مردمی و گاه مورد نقد و اعتراض قرار گرفته است. او اساسا مضامین و سوژه‌های خود را از بطن جامعه انتخاب کرده و با پرداختی ظریف و لحنی طنازانه، نقد اجتماعی مورد نظرش را در لایه‌های مضامین نهفته و تلاش می‌کند در عین افتراح و مزاح تاثیر خود را داشته باشد. او در سریال اخیرش، پزشکان را «در حاشیه‌ای» پررنگ‌تر از متن قرار داده و به زیرتیغ نقد می‌برد. آن هم پزشکانی که سوگند به عدم تضییع حقوق بیماران و تلاش برای بهبود و ترجیح سلامتی آنها بر منافع مادی و امیال نفسانی یاد کرده‌اند. برشِ عرضی در حاشیه، مهران مدیری را این بار نه با توده و اصناف عمومی که با بخشی از متخصصان و به نوعی فرهیختگان جامعه روبه‌رو کرده است. متخصصانی که به لطف شرایط سخت روزگار و فقدان سلامت در شقوقی همچون: تغذیه، روح و روان، جسم، افکار، روابط و... به یکی از پرمراجعه‌ترین نهادهای صنفی در این ایام بدل شده‌اند. با پخش این سریال همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد سازمان نظام پزشکی در مقام صیانت از اعتبار صنفی و حرفه‌ای جامعه پزشکان، اقدام به اعتراض کرده و اثر
نمایشی مورد بحث را سراسر افترا، تهمت و توهین به جامعه پزشکان تلقی کرده و خواستار تجدیدنظر در این اثربه گفته آن ها لوده و کم‌ارزش شده است. بنابراین از همین رو ضروری است به جهت تنویر و تفسیر حقوقی و اجتماعی اعتراض مذکور به نکاتی مهم در این مقاله اشاره شود.
اولا: صرف‌نظر از اینکه در این سریال افراد خاطی اساسا پزشک نبوده و عده‌ای متقلب هستند، می‌توان سریال را ناظر بر پزشکانی دانست که بر خلاف قانون، شرع، اخلاق طبابت و سوگند نامه عمل کرده و با چشم‌پوشی بر تعهد و شرافت و حرمت طبابت این حرفه را به محلی برای استحصال منافع فردی و امیال نفسانی قرار داده‌اند و بنیانا اطلاق اینکه سریال ناظر بر جامعه پزشکی به معنای ید واحده است، ادعایی باطل و فاقد وجاهت است.
ثانیا: کاراکترهای اصلی این سریال، گروهی در قالب پزشکانی صالح و امین و دلسوز بیمار بوده و گروهی متشکل از افراد معلوم‌الحالی است که با توسل به تقلب در پوشش طبیب ظاهر شده‌اند؛ اساسا کاراکترهای مورد اشاره با ارتکاب اعمالی متقلبانه و مجرمانه و با استفاده از روش‌هایی همچون تدلیس و تبانی، مبادرت به جعل عنوان کرده و به ظاهر یک پزشک در آمده‌اند.
سازمان نظام پزشکی بر این ادعاست که از گذر این سریال، جامعه پزشکی مورد هتک حرمت، ایراد توهین و تمسخر قرار گرفته و روابط طبیب و بیمار مخدوش شده است. این در حالی است که قانون‌گذار در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنان‌که موجب حد قذف نباشد را جرم دانسته و مجازاتی نیز بر آن مترتب داشته است. از طرفی دیگر شرایط و احوالی ملزوم است بر تحقق جرم مانحن فیه تا رفتار مرتکب، توهین کیفری محسوب شود. یکی از شرایط هفتگانه مذکور، موهن بودن رفتار مرتکب است که ملاک و مناط تشخیص آن عرف جامعه است. وجود مخاطب معین و حقیقی بودن مخاطب از دیگر شرایط اثبات تحقق جرم مذکور است و باتوجه به اینکه ماده ۶۰۸ مذکور ناظر بر اشخاص حقیقی بوده و از طرفی در سریال از فرد یا شخص خاصی نام برده نمی‌شود؛ بنابراین عمل ارتکابی فاقد عنصر مادی جرم بوده فلذا وصف مجرمانه ندارد. به نوعی آنچه از سریال مستفاد می‌شود شخصیت و اعتبار معینی مورد قصد مشارالیهم (سازندگان سریال) واقع نشده است. به اعتقاد نگارنده نمی‌توان کسی را به ارتکاب توهین علیه یک اداره دولتی یک شرکت خصوصی یا سازمان و نظایرآن تحت تعقیب قرار داد، چرا که ماده صدر الاشاره و شرایط تحقق جرم مربوطه ناظر بر افراد حقیقی بوده. به تعبیری دیگر توهین به یک گروه کلی بدون تعیین مصادیق نیز جرم محسوب نمی‌شود.
بر پایه همین استدلال اگر کسی همه دانشجویان را به تنبلی، همه استادان دانشگاه را به بی سوادی و همه کارکنان دولت را به کم‌کاری متهم کند، مرتکب جرم توهین مستوجب کیفر نشده است. البته نظریه مخالفی نیز از ناحیه برخی حقوقدانان طرح شده که اشخاص حقوقی را نیز مشمول ماده فوق دانسته و تخدیش حیثیت آنها را مجاز ندانسته است؛ البته نگارنده این موضع و تفسیر را خلاف اصل لزوم تفسیر نصوص جزایی می‌داند. (نکته: توهین به رهبری نظام مقامات رسمی، مراجع عظام و بنیان گذار انقلاب اسلامی مشمول این تفسیر و ماده نشده و هتک حرمت و توهین به نام‌بردگان جرم تلقی می‌شود). از سویی دیگر ذکر این مهم خالی از لطف نیست که مضمون و محتوای سریال اساسا ناظر بر جامعه پزشکان نبوده و ناظر و نظیر بر افراد متقلبی است که با روش‌های متقلبانه از عدم آگاهی افراد سوءاستفاده کرده و مبادرت به کلاهبرداری می‌کنند. این افراد حتی بر فرض داشتن پروانه طبابت، به‌دلیل سوء استفاده از موقعیت و ظرفیت شغلی و حسن نیت بیماران، دارای سوء نیت بوده و مرتکب اعمال مجرمانه شده‌اند. (شاهد مثال نیز انبوه پرونده‌های قضایی قطعی شده‌ای است که مجرمان به ابطال پروانه طبابت یا به‌دلیل فقد پروانه به حبس و سایر مجازات‌های تعیینی محکوم شده‌اند) فلذا از همین رو سازمان نظام پزشکی شایسته بود ابتدا ضمن تقبیح و رد رفتار خلاف قانون و شرع و اخلاق برخی پزشکان، اعتراض خود را نسبت به سریال در حاشیه ایراد می‌نمود. در پایان باید خاطرنشان کرد: اقدام به تجمع و راهپیمایی حتی در قالب وعده و اعلامیه، نه تنها گرهی از تصور خیالی برخی پزشکان باز نکرده که می‌تواند مصداق بارز نقض آزادی بیان سازمان صداسیما تلقی شود که خلاف صریح اصل یکصد و هفتاد و پنج قانون اساسی بوده و حق پیگرد قانونی متخلفان محفوظ است. از طرفی از باب خسارت معنوی نیز عمل مرتکبه در سریال مترتب بر شخص حقیقی نبوده و فاقد محمل دادخواهی است.
النهایه از باب جمع‌بندی اینکه: اگر مصادیق ابرازی در سریال مذکور عینی و دارای مابه ازاء در میان برخی پزشکان و جامعه بوده که از این باب سریال در نقد آنها و به نوعی افشای مقاصد و روش‌های مجرمانه آنها و تنویر افکار عمومی مطلوب عمل کرده و اگر مصادیق مطروحه در مضمون سریال و کاراکترها، فاقد عین و نظیر باشند، که با این مفروض اعتراض مطروحه فاقد وجاهت بوده و مخاطب صرفا با نمایشی خیالی و انتزاعی روبه‌رو شده است.
و سراخر اینکه: آینه چون نقش تو بنمود راست/ خود شکن آیینه شکستن خطاست.
اولا: صرف‌نظر از اینکه در این سریال افراد خاطی اساسا پزشک نبوده و عده‌ای متقلب هستند، می‌توان سریال را ناظر بر پزشکانی دانست که بر خلاف قانون، شرع، اخلاق طبابت و سوگند نامه عمل کرده و با چشم‌پوشی بر تعهد و شرافت و حرمت طبابت این حرفه را به محلی برای استحصال منافع فردی و امیال نفسانی قرار داده‌اند و بنیانا اطلاق اینکه سریال ناظر بر جامعه پزشکی به معنای ید واحده است، ادعایی باطل و فاقد وجاهت است.
ثانیا: کاراکترهای اصلی این سریال، گروهی در قالب پزشکانی صالح و امین و دلسوز بیمار بوده و گروهی متشکل از افراد معلوم‌الحالی است که با توسل به تقلب در پوشش طبیب ظاهر شده‌اند؛ اساسا کاراکترهای مورد اشاره با ارتکاب اعمالی متقلبانه و مجرمانه و با استفاده از روش‌هایی همچون تدلیس و تبانی، مبادرت به جعل عنوان کرده و به ظاهر یک پزشک در آمده‌اند.
سازمان نظام پزشکی بر این ادعاست که از گذر این سریال، جامعه پزشکی مورد هتک حرمت، ایراد توهین و تمسخر قرار گرفته و روابط طبیب و بیمار مخدوش شده است. این در حالی است که قانون‌گذار در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنان‌که موجب حد قذف نباشد را جرم دانسته و مجازاتی نیز بر آن مترتب داشته است. از طرفی دیگر شرایط و احوالی ملزوم است بر تحقق جرم مانحن فیه تا رفتار مرتکب، توهین کیفری محسوب شود. یکی از شرایط هفتگانه مذکور، موهن بودن رفتار مرتکب است که ملاک و مناط تشخیص آن عرف جامعه است. وجود مخاطب معین و حقیقی بودن مخاطب از دیگر شرایط اثبات تحقق جرم مذکور است و باتوجه به اینکه ماده ۶۰۸ مذکور ناظر بر اشخاص حقیقی بوده و از طرفی در سریال از فرد یا شخص خاصی نام برده نمی‌شود؛ بنابراین عمل ارتکابی فاقد عنصر مادی جرم بوده فلذا وصف مجرمانه ندارد. به نوعی آنچه از سریال مستفاد می‌شود شخصیت و اعتبار معینی مورد قصد مشارالیهم (سازندگان سریال) واقع نشده است. به اعتقاد نگارنده نمی‌توان کسی را به ارتکاب توهین علیه یک اداره دولتی یک شرکت خصوصی یا سازمان و نظایرآن تحت تعقیب قرار داد، چرا که ماده صدر الاشاره و شرایط تحقق جرم مربوطه ناظر بر افراد حقیقی بوده. به تعبیری دیگر توهین به یک گروه کلی بدون تعیین مصادیق نیز جرم محسوب نمی‌شود.
بر پایه همین استدلال اگر کسی همه دانشجویان را به تنبلی، همه استادان دانشگاه را به بی سوادی و همه کارکنان دولت را به کم‌کاری متهم کند، مرتکب جرم توهین مستوجب کیفر نشده است. البته نظریه مخالفی نیز از ناحیه برخی حقوقدانان طرح شده که اشخاص حقوقی را نیز مشمول ماده فوق دانسته و تخدیش حیثیت آنها را مجاز ندانسته است؛ البته نگارنده این موضع و تفسیر را خلاف اصل لزوم تفسیر نصوص جزایی می‌داند. (نکته: توهین به رهبری نظام مقامات رسمی، مراجع عظام و بنیان گذار انقلاب اسلامی مشمول این تفسیر و ماده نشده و هتک حرمت و توهین به نام‌بردگان جرم تلقی می‌شود). از سویی دیگر ذکر این مهم خالی از لطف نیست که مضمون و محتوای سریال اساسا ناظر بر جامعه پزشکان نبوده و ناظر و نظیر بر افراد متقلبی است که با روش‌های متقلبانه از عدم آگاهی افراد سوءاستفاده کرده و مبادرت به کلاهبرداری می‌کنند. این افراد حتی بر فرض داشتن پروانه طبابت، به‌دلیل سوء استفاده از موقعیت و ظرفیت شغلی و حسن نیت بیماران، دارای سوء نیت بوده و مرتکب اعمال مجرمانه شده‌اند. (شاهد مثال نیز انبوه پرونده‌های قضایی قطعی شده‌ای است که مجرمان به ابطال پروانه طبابت یا به‌دلیل فقد پروانه به حبس و سایر مجازات‌های تعیینی محکوم شده‌اند) فلذا از همین رو سازمان نظام پزشکی شایسته بود ابتدا ضمن تقبیح و رد رفتار خلاف قانون و شرع و اخلاق برخی پزشکان، اعتراض خود را نسبت به سریال در حاشیه ایراد می‌نمود. در پایان باید خاطرنشان کرد: اقدام به تجمع و راهپیمایی حتی در قالب وعده و اعلامیه، نه تنها گرهی از تصور خیالی برخی پزشکان باز نکرده که می‌تواند مصداق بارز نقض آزادی بیان سازمان صداسیما تلقی شود که خلاف صریح اصل یکصد و هفتاد و پنج قانون اساسی بوده و حق پیگرد قانونی متخلفان محفوظ است. از طرفی از باب خسارت معنوی نیز عمل مرتکبه در سریال مترتب بر شخص حقیقی نبوده و فاقد محمل دادخواهی است.
النهایه از باب جمع‌بندی اینکه: اگر مصادیق ابرازی در سریال مذکور عینی و دارای مابه ازاء در میان برخی پزشکان و جامعه بوده که از این باب سریال در نقد آنها و به نوعی افشای مقاصد و روش‌های مجرمانه آنها و تنویر افکار عمومی مطلوب عمل کرده و اگر مصادیق مطروحه در مضمون سریال و کاراکترها، فاقد عین و نظیر باشند، که با این مفروض اعتراض مطروحه فاقد وجاهت بوده و مخاطب صرفا با نمایشی خیالی و انتزاعی روبه‌رو شده است.
و سراخر اینکه: آینه چون نقش تو بنمود راست/ خود شکن آیینه شکستن خطاست.
ارسال نظر