تاریخچه و بررسی محتوای قانون جرایم رایانه‌ای
فضاهای مجازی، جرم‌های حقیقی
سمانه سوادی کارشناس ارشد حقوق بعد از گذشت بیش از یک دهه رواج استفاده از اینترنت در ایران بالاخره در سال ۱۳۸۸، قانون جرایم رایانه‌ای برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در ابتدای دهه ۸۰ بحث جرایم رایانه‌ای مطرح شده بود و در آن زمان بیشتر حوزه جعل اسناد را در بر می‌گرفت. در همان زمان با وجود اینکه قوانین مشخصی در خصوص جرایم رایانه‌ای تدوین نشده بود، بسیاری از وبلاگ‌نویسان و کاربران فضاهای مجازی به دلایلی مثل توهین به اشخاص یا مقدسات، نشر اکاذیب، افشای اسرار، ترویج فحشا و .
سمانه سوادی کارشناس ارشد حقوق بعد از گذشت بیش از یک دهه رواج استفاده از اینترنت در ایران بالاخره در سال 1388، قانون جرایم رایانه‌ای برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در ابتدای دهه 80 بحث جرایم رایانه‌ای مطرح شده بود و در آن زمان بیشتر حوزه جعل اسناد را در بر می‌گرفت. در همان زمان با وجود اینکه قوانین مشخصی در خصوص جرایم رایانه‌ای تدوین نشده بود، بسیاری از وبلاگ‌نویسان و کاربران فضاهای مجازی به دلایلی مثل توهین به اشخاص یا مقدسات، نشر اکاذیب، افشای اسرار، ترویج فحشا و ... بازداشت می‌شدند و قضات با استناد به دیگر قوانین حکم موضوع را صادر می‌کردند. با گسترش وسایل ارتباطی و استفاده روز افزون از فضاهای مجازی کمیته‌ای با حضور وزارتخانه‌های اطلاعات، ارشاد، آموزش و پرورش، صدا و سیما، ارتباطات و سازمان تبلیغات اسلامی تشکیل شد. وظیفه این کمیته بحث در خصوص فیلترینگ سایت‌ها بود، اما در همان زمان کمیته متوجه تغییرات در استفاده از اینترنت شد و نیاز مبرم به تدوین قوانین جرایم رایانه‌ای را احساس کرد. رفتارهای مجرمانه در فضاهای مجازی: بسیاری از جرم‌های
رایانه‌ای در دیگر قوانین نیز جرم شناخته شده است، به‌عنوان مثال سرقت و کلاهبرداری در قوانین دیگر نیز جرم انگاری شده، ولی شرایط آنها با آنچه در فضای مجازی رخ می‌دهد متفاوت است و همین تفاوت نیاز به تدوین قوانین خاص را ایجاد می‌کرد. در قانون جرایم رایانه‌ای موارد زیر جرم‌انگاری شده است: 1- دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی 2- شنود غیرمجاز 3- جعل داده‌های قابل استناد یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده‌ها و تغییر داده‌ها یا علایم موجود در کارت‌های حافظه یا قابل پردازش در سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا تراشه‌ها یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده‌ها یا علایم به آنها 4- تخریب و اخلال در داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی دیگر 5- سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه 6- تولید، ارسال، انتشار، توزیع یا معامله داده‌های محتویات مستهجن (تصویر، صوت یا متن واقعی یا غیرواقعی که بیانگر برهنگی کامل انسان است.) 7- تحریک، ترغیب، تهدید، دعوت، فریب یا آموزش ارتکاب جرائم منافی عفت استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت‌آمیز 8- هتک حیثیت و نشر اکاذیب، شامل تغییر
یا تحریف و انتشار فیلم یا صوت یا تصویر دیگری، انتشار صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی و خانوادگی دیگری بدون رضایت او و انتشار مطالب دروغ به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی 9- تولید یا انتشار یا توزیع یا معامله داده‌ها یا نرم‌افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی که صرفاً به منظور ارتکاب جرائم رایانه‌ای به کار می‌روند. 10- فروش یا انتشار یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر داده‌ای که امکان دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی متعلق به دیگری را فراهم می‌کند 11- آموزش نحوه ارتکاب جرایم دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای و تخریب و اخلال در داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی 12- جاسوسی رایانه‌ای مصادیق محتوای مجرمانه: کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بر اساس ماده 22 قانون جرائم رایانه‌ای تشکیل و مسوولیت نظارت بر فضای مجازی و پالایش تارنماهای حاوی محتوای مجرمانه و رسیدگی به شکایات مردمی را به عهده دارد. در 9 بخش مصادیق محتوای مجرمانه را مشخص نموده و این 9 بخش عبارتند از: 1- محتوا علیه عفت و اخلاق عمومی 2- محتوا علیه مقدسات اسلامی 3- محتوا علیه امنیت و آسایش
عمومی 4- محتوا علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی 5- محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای به کار می‌رود. (محتوا مرتبط با جرایم رایانه‌ای) 6- محتوایی که تحریک، ترغیب، یا دعوت به ارتکاب جرم می‌کند. (محتوای مرتبط با دیگر جرایم) 7- محتوای مجرمانه مربوط به امور سمعی و بصری و مالکیت معنوی 8- محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات مجلس شورای اسلامی 9- محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری پلیس فتا: توسعه خدمات الکترونیک در کشور نظیر دولت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک لزوم ایجاد پلیسی تخصصی را در مجموعه نیروی انتظامی برای تامین امنیت و مقابله با جرایمی که در این فضا به وقوع می‌پیوندند باعث شد. از سوی دیگر، رشد جرایم در حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور (فتا) مثل کلاهبرداری‌های اینترنتی، جعل داده‌ها و عناوین، سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه‌ها، هک و نفوذ به سامانه‌های رایانه‌ای و اینترنتی، هرزه‌نگاری و جرایم اخلاقی و برخی جرایم سازمان‌یافته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاب می‌کرد که پلیس تخصصی که توان رسیدگی به جرایم را داشته باشد، به وجود آید. از سوی دیگر با
توجه به تصویب قانون جرایم رایانه‌ای در مجلس شورای اسلامی و لزوم تعیین ضابط قضایی برای این قانون و نیز مصوبات کمیسیون افتای دولت مبنی بر تشکیل پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، این پلیس در بهمن‌ماه سال 1389 به دستور فرماندهی نیروی انتظامی تشکیل شد. پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور با نام اختصاری فتا در سال 1389 تشکیل شد. در همین راستا دادسرای جرایم رایانه‌ای برای رسیدگی به شکایات واصله نیز تشکیل گردید. با اقدامات فوق تا حدودی حفاظت و صیانت از فضاهای مجازی محقق شده، هرچند که بر اساس قوانین، محدودیت‌هایی نیز برای کابران اینترنتی ایجاد گردیده که به نظر می‌رسد هدف آن حفظ امنیت عمومی بوده است، اما برخی از حقوقدانان برخی از مواد این قانون را مغایر با حق آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات می‌دانند. * (در یادداشت‌های بعدی شایع‌ترین جرایم رایانه‌ای را مورد بررسی قرار خواهیم داد.)
ارسال نظر