در گفتوگوی «دنیای اقتصاد» با فعالان عرصه مشاغل خانگی مطرح شد؛
بازاریابی و فروش؛ معضل مشاغل خانگی
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اگر شما هم در زمره افراد جویای کار هستید، شاید بد نباشد به مشاغل خانگی به عنوان یکی از گزینههای روی میز فکر کنید؛ مشاغل خانگی با توجه به گستره وسیعی که دارند، از مشاورههای حقوقی و کارهای پژوهشی و آموزشی گرفته تا مونتاژ، صنایع دستی، کارهای هنری، تولید پوشاک و مواد غذایی، نویسندگی و . . . میتواننـد انتخـاب مناسبی بـرای آغـاز یـک حـرفه و شـغل جدید باشند. شاید برخی افراد، مشاغل خانگی را تنها برای خانمها مناسب بدانند؛ این تصور از این جهت که مشاغل خانگی در منزل قابل انجام است و قابلیت ایجاد تعادل بین کار و زندگی را دارد.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اگر شما هم در زمره افراد جویای کار هستید، شاید بد نباشد به مشاغل خانگی به عنوان یکی از گزینههای روی میز فکر کنید؛ مشاغل خانگی با توجه به گستره وسیعی که دارند، از مشاورههای حقوقی و کارهای پژوهشی و آموزشی گرفته تا مونتاژ، صنایع دستی، کارهای هنری، تولید پوشاک و مواد غذایی، نویسندگی و ... میتواننـد انتخـاب مناسبی بـرای آغـاز یـک حـرفه و شـغل جدید باشند. شاید برخی افراد، مشاغل خانگی را تنها برای خانمها مناسب بدانند؛ این تصور از این جهت که مشاغل خانگی در منزل قابل انجام است و قابلیت ایجاد تعادل بین کار و زندگی را دارد. لزوم حمایت مسئولان
مهدی یزدانشناس از حدود ۱۲ سال پیش در عرصه تولید زیورآلات سنتی فعالیت میکند؛ او به گفته خودش کار را به صورت تجربی فراگرفته و بعد از طی مراحل آموزشی و با توجه به سابقه کاری که داشته موفق به اخذ مدرک از سازمان صنایع دستی شده و در زمره فعالان مشاغل خانگی قرار گرفته است.
یزدانشناس در خصوص آغاز فعالیت خود به «دنیای اقتصاد» میگوید: در ابتدا فعالیت خود را در منزل و با سرمایه اندک آغاز کردم؛ در آن زمان دستگاههای ساده و پیش پاافتادهای داشتم و بعد از گذشت چند سال، کار را گسترش دادم اما از حدود پنج سال قبل و از زمانی که بازارها کساد شد، فعالیت ما هم محدود شد. وی ادامه میدهد: با این حال از حدود یک سال قبل با حمایتهایی که از طرف دولت انجام شد، بار دیگر فعالیت خود را به صورت صنعتی گسترش دادم.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی اظهار میکند: تا قبل از رکود بازار تعداد افرادی که زیرمجموعه ما فعالیت میکردند، به هشت نفر میرسید اما با افت بازار تعداد شاگردان ما کاهش یافت و فعالیت ما محدود و حتی حدود دو سال تعطیل شد اما به دلیل علاقه‌ای که داشتم از حدود سه سال پیش دوباره کارگاه را فعال کردم؛ در حال حاضر چهار نفر زیرمجموعه کارگاه مشغول به فعالیت هستند که کار را در منزل خود انجام می‌دهند.
یزدانشناس معتقد است راهاندازی مشاغل خانگی از چند جهت مقرون به صرفه است و میافزاید: برای راهاندازی این مشاغل سرمایه کمتری نسبت به صنایع بزرگ نیاز است زیرا مکان اشتغال در منزل است و نیاز به اجاره مکان خاصی نیست؛ از طرف دیگر این مشاغل بازدهی بیشتری در مدت زمان کمتری دارد.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی در خصوص مشکلات این حرفه خاطرنشان میکند: مسألهای که دست و پاگیر حرفه ماست، قاچاق زیورآلات است و این امر دست و پای تولیدکنندگان را بسته است. وی ورود محصولات چینی را معضل حرفه خود برمیشمارد و تصریح میکند: این امر باعث شده تعداد کارگاههایی که به سمت تعطیلی میروند افزایش یابد.
یزدانشناس با بیان اینکه مردم جنس جدید و تنوع در اجناس را می‌پسندند، عنوان میکند: اما زمانی که ما به عنوان تولیدکننده از سوی دولت حمایت نمیشویم، قادر به رقابت با محصولات وارداتی نخواهیم بود.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی با اشاره به اینکه تمام سرمایه خود را برای توسعه اقتصادی در این راه گذاشته‌ام، اظهار میکند: در مقابل انتظار داریم مسئولان حمایت کنند. وی ادامه میدهد: یکی از مهم‌ترین اقدامات حمایتی که میتواند صورت گیرد، جلوگیری از ورود کالای قاچاق است.
یزدانشناس عنوان میکند: در صورتی که دولت بتواند کمبود امکانات و سرمایه ما را با اعطای وام و تسهیلات جبران کند، میتوانیم تجهیزات خود را بهروز کنیم و نیروی کار را افرایش دهیم و در نتیجه قطعا کیفیت کار ما افزایش خواهد یافت. وی تصریح میکند: زمانی که میبینیم سرمایههای کلان در مسیرهایی هزینه میشود که بازدهی ندارد اما در مقابل به مشاغل خانگی که تأثیر بسیاری بر اقتصاد خانواده دارد، توجهی نمیشود، این امر دلسردی ما را به همراه دارد و انتظار داریم حداقل بخشی از این سرمایهها در مشاغل خانگی هزینه شود.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی برگزاری نمایشگاه را از دیگر مطالبات عنوان میکند و میگوید: پیگیری مسئولان در این زمینه کمرنگ و صرفا برای پر کردن لیست است که این امر باعث دلسردی ما میشود و باید برنامهریزی منسجمی در این زمینه صورت گیرد.
ضرورت ایجاد مشاغل خانگی هدفمند
فاطمه حمیدی از دیگر فعالان عرصه مشاغل خانگی است که از حدود دو سال و شش ماه قبل در زمینه پرورش قارچ مشغول به فعالیت است. او که کار خود را در یک سالن، با امکانات محدود و با حضور و همکاری خانواده آغاز کرده است، در حال حاضر به صورت نیمه صنعتی به پرورش قارچ اشتغال دارد.
حمیدی در خصوص دلیل انتخاب این شغل به «دنیای اقتصاد» میگوید: رشته تخصصی من کشاورزی است و در این زمینه به عنوان پیمانکار و مشاور هم فعالیت میکنم و به همین دلیل به صورت مستقیم وارد عرصه تولید شدم.
این پرورشدهنده قارچ در خصوص مزایای پرورش قارچ به عنوان یکی از مشاغل خانگی اظهار میکند: پرورش قارچ اشتغالزایی بالایی دارد زیرا بیشتر کارها باید توسط کارگران انجام شود و به این طریق ایجاد اشتغال میکند. وی با بیان اینکه پرورش قارچ در هر 1000 مترمربع برای حدود 20 نفر به صورت مستقیم و برای 30 نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی میکند، میافزاید: از دیگر مزایای پرورش قارچ این است که بازدهی سرمایه کوتاه مدت است و حاصل کار ظرف دو ماه مشخص میشود.
حمیدی با اشاره به اینکه سرمایه اولیه وی برای پرورش قارچ ۱۵ میلیون تومان بوده است، تصریح میکند: در حال حاضر برای ۱۰ نفر اشتغال ایجاد کردهام. وی معتقد است انجام مشاغل خانگی برای خانمهای خانهدار خوب است زیرا می‌توانند در منزل و در کنار خانواده اشتغال هم داشته باشند، وی تصریح میکند: اما باید کنترل بازار صورت گیرد؛ به عبارت دیگر زمانی که عرضه یک محصول زیاد باشد، این عرضه زیاد بر بازار تأثیر میگذارد زیرا قیمت تمام شده محصول در کارخانجات بالاتر است و در صورتی که کنترلی بر بازار نباشد، این عرضه زیاد بر قیمتها تأثیر منفی خواهد داشت.
این کارشناس کشاورزی با تأکید بر اینکه باید نهادهای نظارتی بر محصولاتی که از طریق مشاغل خانگی تولید میشود، نظارت داشته باشند و از این طریق بازار را کنترل کنند، اظهار میکند: همچنین تولیدکنندگان مشاغل خانگی می‌توانند تحت پوشش کارخانجات بزرگ قرار بگیرند تا عرضه محصولات با قیمتهای پراکنده انجام نشود.
حمیدی عمدهترین مشکل مشاغل خانگی را بحث ثبات بازار میداند و عنوان میکند: گاهی قیمت تمام شده محصولات ما به دلیل نبود حمایت‌های درست، از قیمتهای فروش بیشتر است و به دلیل اینکه محصول ما فاسدشدنی است، مجبور میشویم محصول خود را با قیمت پایینتر عرضه کنیم. وی ادامه میدهد: انجمن حمایت از تولیدکنندگان و مصرفکنندگان و سازمان جهاد کشاورزی باید از تولیدکنندگان حمایت کنند تا محصولی که تولید میشود، با قیمت واقعی عرضه شود.
این پرورشدهنده قارچ تأکید میکند: ایجاد مشاغل خانگی باید هدفمند باشد و نباید بازار در یک حوزه خاص اشباع شود اما در سایر حوزهها محصولی وجود نداشته باشد.
لزوم تقویت بازارهای داخلی و خارجی
مهدی ناظر کارشناس فرش و هنرمندی است که از ۱۲ سال پیش در زمینه بافت فرش فعالیت میکند. او که ساکن قوچان است، در خصوص فعالیت خود با بیان اینکه به صورت غیرمتمرکز فعالیت میکنم، میگوید: نحوه کار به این صورت است که سفارشهای کار را از مشتریان خارجی میگیریم و در اینجا تولید میکنیم. وی تصریح میکند: منظور از مشتریان خارجی افرادی است که محصول ما را در خارج از کشور میفروشند؛ این افراد طرح و مواد اولیه را در اختیار ما قرار می‌دهند و ما فرش را برای آن‌ها تولید میکنیم؛ این بخشی از کار ماست و در بخش دیگر بر اساس نیاز بازار اقدام به تولید و بافت فرش میکنیم.
ناظر که تا چند سال گذشته صاحب کارگاهی بوده و به صورت متمرکز در زمینه بافت فرش فعالیت میکرده است، خاطرنشان میکند: به دلیل کسادی بازار کارگاه را جمع کردم و در حال حاضر به صورت غیرمتمرکز فعالیت میکنم؛ کار ما بیشتر غیرمتمرکز است؛ در روستاها دار قالی میزنیم و نخ و مواد اولیه را در اختیار بافندهها قرار میدهیم و بعد کار را از آن‌ها تحویل میگیریم.
این فعال عرصه مشاغل خانگی تأمین سرمایه را از مشکلات این کار عنوان و اظهار میکند: کار ما بسیار سرمایه‌بر است و در سه بخش تهیه مواد اولیه، پرداخت به بافندهها و پشتوانه به سرمایه در گردش نیاز دارد.
ناظر با بیان اینکه تولید فرش ارزش افزوده بالایی دارد، تصریح میکند: علاوه بر این فرد میتواند کار را در منزل انجام دهد و این یک مزیت محسوب میشود.
این هنرمند فرشباف با تأکید بر اینکه باید بازار داخلی و خارجی در راستای حمایت از تولیدکننده تقویت شود، از حضور دلالان در بازار انتقاد میکند و میگوید: باید دست دلالان از بازار فرش کوتاه شود؛ فرشی که با قیمت یک میلیون تومان تولید میشود، با چندین برابر قیمت وارد بازار میشود و اما این سود به دست تولیدکننده نمیرسد و وارد جیب دلالان میشود.
درآمد اندک
رضا شمشیری از دیگر فعالان در زمینه مشاغل خانگی است که از سه سال پیش در زمینه پرورش قارچ خوراکی فعالیت میکند.
وی کاهش هزینههای رفت و آمد و صرفهجویی در زمان را از مزایای مشاغل خانگی میداند و اظهار میکند: افزایش هزینههای مصرفی از قبیل هزینه آب، برق، گاز و ...، سر و صدای ناشی از انجام کار در منزل و ... از معایب مشاغل خانگی است.
شمشیری که به گفته خودش رضایت چندانی از این حرفه ندارد، خاطرنشان میکند: به دلیل علاقه‌ای که داشتم وارد کار پرورش قارچ شدم و سرمایهای که در آغاز به این کار اختصاص دادم، حدود پنج میلیون تومان بود. وی که به کمک اعضای خانواده خود به پرورش قارچ مشغول است، تصریح میکند: رشته اصلی من برق است و پرورش قارچ را به عنوان فعالیت جانبی انجام میدهم زیرا این کار درآمد چندانی ندارد اما به دلیل سرمایهای که در ابتدا اختصاص دادم، این کار را ادامه میدهم.
این پرورشدهنده قارچ با اشاره به اینکه اوایل سال جاری برای دریافت تسهیلات در سایت سازمان جهاد کشاورزی ثبتنام کرده است، میگوید: اما تاکنون تسهیلات را دریافت نکردهایم و مسئولان اعلام میکنند که بودجهای برای پرداخت تسهیلات ندارند. وی به پیگیریها برای بیمه خود نیز اشاره میکند و میافزاید: برای بیمه هم اقدام کردم اما میگویند بودجه نداریم و از اول امسال بیمه نمیکنند.
مشاغل خانگی اینترنتی و مشکلات اینترنت
در سالهای اخیر به دلیل تحولات عظیم در بخش فناوری اطلاعات در جهان و ایجاد مشاغل جدید، امکان اشتغال خانگی در فضای مجازی و از طریق اینترنت نیز فراهم شده است.
پای صحبتهای مدیرعامل شرکت توسعه تجارت پارسیان هم نشسته‌ایم و از او درباره نحوه فعالیت این شرکت پرسیدهایم.
حسین علایی کاخکی درباره کار این شرکت میگوید: زمینه کاری ما تجارت الکترونیک است و درگاه تبلیغات و فروش ایران را داریم. وی با بیان اینکه درگاه فروش شرکت به فروشندههای کالا و خدمات امکان فروش از طریق اینترنت را ارائه میدهد، اظهار میکند: حدود 70 درصد افرادی که از این سرویس‌ها استفاده میکنند، افرادی هستند که در منزل کار خود را انجام می‌دهند.
مدیرعامل شرکت توسعه تجارت پارسیان با اشاره به اینکه در محل شرکت حدود ۱۰ نفر فعالیت میکنند، خاطرنشان میکند: حدود ۲۲۰۰ فروشنده هم داریم که کالاهای خود را در سیستم وارد کردند؛ همچنین حدود ۶۷ هزار نفر بازاریاب هم با ما همکاری میکنند و بیشتر این افراد فعالیت خود را در منزل انجام می‌دهند.
علایی مهم‌ترین مزیت کار خود را سرعت ایجاد میداند و میافزاید: به عبارت دیگر اگر فردی بخواهد در منزل کاری را ایجاد کند از طریق سیستم ما ظرف یک هفته میتواند این کار را انجام دهد. وی ادامه میدهد: مزیت دیگر سرمایه‌بر نبودن آن است و فرد با در اختیار داشتن یک رایانه و چاپگر میتواند کار را شروع کند؛ از طرف دیگر فرد برای انجام این کار لازم نیست زمان خاصی را اختصاص دهد و در شبانه روز هر ساعتی که اراده کند و پای سیستم بنشیند، میتواند کار را انجام دهد.
مدیرعامل شرکت توسعه تجارت پارسیان نوسانات اینترنت را از مشکلات کار خود برمیشمارد و عنوان میکند: در کار ما فرهنگ استفاده از اینترنت هم باید وجود داشته باشد فروشندهای که وارد سیستم میشود باید کالای مجاز و باکیفیت ارائه کند تا مشتریان بتوانند راحتتر اعتماد کنند. وی با تأکید بر اینکه مهم‌ترین معضل فروش اینترنتی نبود اعتماد مشتریان است که این امر به سوءاستفادههای صورت گرفته در گذشته برمیگردد، خاطرنشان میکند: کنترل و نظارت در این سیستم بسیار دشوار است؛ باید یک سیستم مرکزی برای کنترل این فروشندگان باشد؛ در خارج از ایران بانکها متصدی اعتبارسنجی فروشندههای اینترنتی هستند اما در ایران چنین چیزی نیست.
رفع نابرابری در دستیابی
به فرصتهای شغلی برای زنان
سراغی هم از مدیرکل فنی و حرفهای خراسان رضوی گرفتهایم و نظر وی را درباره تأثیر مشاغل خانگی بر ایجاد اشتغال و اقتصاد جویا شدهایم.
افشین رحیمی در این باره اظهار میکند: مشاغل خانگی آن دسته از فعالیتهایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار، بدون مزاحمت و ایجاد اختلال در آرامش سایر واحدهای مسکونی شکل میگیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی میشود. وی با اشاره به اینکه قوانین حمایتی لازم برای مشاغل خانگی تدوین و تصویب شده است، خاطرنشان میکند: این قوانین فرصت و ظرفیت خوبی برای بهبود اقتصاد خانواده ایجاد کرده است که در صورت علاقمندی متقاضیان این فرصت به صورت مستقیم به افزایش درآمد و بهبود معیشت خانواده کمک خواهد کرد.
مدیرکل فنی و حرفهای استان همگرایی و همکاری گروهی بین اعضای خانواده، پایین بودن هزینههای راهاندازی، سودرسانی سریع در کوتاهمدت و میانمدت، پایین بودن میزان ریسک و در نتیجه احتمال موفقیت بیشتر، ایجاد تعادل و موازنه بیشتر بین کار و زندگی و ساعت کاری انعطافپذیر و در نهایت کمک به رفع نابرابری در دستیابی به فرصتهای شغلی برای زنان را از مزایای مشاغل خانوادگی عنوان میکند.
رحیمی در خصوص مشکلات عمده در حوزه مشاغل خانگی تصریح میکند: قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی که مصوب مجلس شورای اسلامی است و با هدف ایجاد اشتغال تصویب شده اما اجرای این قانون و نتایج آن مطابق برنامههای پیشبینی شده محقق نشده است.
مدیرکل فنی و حرفهای استان ادامه میدهد: علاوه بر این عدم اتخاذ سیاستهای حمایتی مناسب در بازاریابی، معافیتهای مالیاتی و تسهیلات اولیه در شروع به کار، عدم استفاده از تجربیات داخلی و خارجی، عدم ساز وکار مناسب برای حفظ ارتباط بیشتر بین افراد تحت پوشش و پشتیبان مشاغل خانگی برای ادامه همکاری آن‌ها، مبهم بودن آییننامه اجرایی در خصوص نحوه بازرسی در حوزه نظارت بر مشاغل خانگی و عدم شفافیت در خصوص نحوه نظارت بر تولید برخی از محصولات مشاغل پیشبینی شده در آییننامه اجرائی از مهم‌ترین مشکلات حوزه مشاغل خانگی است.
رحیمی با اشاره به اینکه در صورت حمایت همه جانبه از مشاغل خانگی امکان شناسایی، آموزش و حمایت‌های تکمیلی پس از آن برای افرادی که در اینگونه مشاغل فعالیت میکنند، وجود خواهد داشت، عنوان میکند: تأمین اعتبار لازم برای به خدمت گرفتن نیروی انسانی متخصص در حوزه ارزیابی و نظارت برای جلوگیری از انحرافات احتمالی و شناسایی بازارهای هدف برای فروش محصولات تولیدی (ایجاد شبکه بازاریابی و فروش) با حمایت دستگاههای متولی و محوریت بخش خصوصی از راهکارهای توسعه مشاغل خانگی است. وی ارائه تسهیلات ارزان قیمت و عدم سختگیری در پرداخت تسهیلات از سوی بانکهای عامل را از دیگر راهکارهای توسعه مشاغل خانگی برمیشمارد.
مشکلات بعد از تولید مشاغل خانگی
سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم از جمله سازمانهایی است که در زمینه حمایت از مشاغل خانگی و توسعه آن‌ها فعالیتهایی را انجام میدهد از این رو سراغی از رئیس این سازمان گرفتهایم.
مجتبی مزروعی در خصوص تأثیر مشاغل خانگی بر اقتصاد و ایجاد اشتغال میگوید: یکی از شیوههای کسب و کار که امروزه در تمام دنیا از اقبال زیادی برخوردار است و روزبهروز بر تعداد آن‌ها افزوده میشود، کار در منزل است؛ اشتغال خانگی به عنوان یک اشتغال مکمل برای افزایش تولید و درآمد در درون فضای مسکونی و با شرکت اعضای خانواده قابل انجام است و قطعا اگر این مشاغل با اصول و روشهایی که در دستورالعملها و ضوابط آمده است، انجام شود، تأثیر بسزایی بر اقتصاد خانواده و جامعه خواهد داشت و یکی از راه‌های سریع و آسان ایجاد اشتغال و کاهش تعداد بیکاران است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان ادامه میدهد: اگر شرایط اخذ مجوز به ویژه در محدوده مشاغل سبد جهاد کشاورزی که نیاز به صدور شناسه بهداشتی دارد و همچنین شرایط اخذ تسهیلات به ویژه در مناطق روستایی که با مشکلات تأمین ضامن همراه است، تسهیل شود، تأثیر مستقیمی در مراجعه و استقبال متقاضیان خواهد داشت.
مزروعی با بیان اینکه تا پایان خرداد ماه سال جاری تعداد 90 مجوز برای مشاغل خانگی در حوزه سازمان جهاد کشاورزی صادر شده است، در خصوص اعتبارات تخصیص یافته به مشاغل خانگی استان در حوزه این سازمان عنوان میکند: در سال 94 تاکنون اعتبار مشخصی برای این امر ابلاغ نشده است؛ همچنین تا پایان خرداد ماه امسال تعداد 107 طرح برای اخذ تسهیلات به بانکهای عامل استان ارسال شده که از این تعداد 10 طرح موفق به اخذ تسهیلات شده است.
مزروعی با بیان اینکه اگر مشکلات مشاغل خانگی را به دو بخش قبل از تولید (اخذ مجوز تسهیلات) و بعد از تولید (انبارداری و فروش) تقسیمبندی کنیم، مشکلات بعد از تولید از اهمیت ویژهای برخوردار است، خاطرنشان میکند: گاهی اوقات مشکلات بعد از تولید منجر به از دست رفتن سرمایه و ناپایداری و در نهایت انحلال شغل ایجاد شده میشود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اضافه میکند: توجه به سه اصل هدایت، حمایت و نظارت در مشاغل خانگی باید به صورت کامل در دستور کار دستگاههای اجرایی قرار گیرد که در این زمینه مباحث حمایتی فقط به صورت ارائه تسهیلات بانکی انجام میشود و در زمینه هدایت متقاضیان و نظارت بر انجام کار، ابعاد مختلف در حال تدوین برنامه کشوری و استانی است که متعاقبا اعلام خواهد شد.
نبود اعتماد کافی به تولیدات خانگی
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص تأثیر مشاغل خانگی بر ایجاد اشتغال و اقتصاد اظهار میکند: با توجه به اینکه در مشاغل خانگی هزینه راهاندازی یک شغل کم است، میتوان با صرف هزینه پایین یک شغل خانگی ایجاد کرد که باعث کاهش نرخ بیکاری، افزایش تولید ملی و افزایش رشد اقتصادی شود.
محمود احمدی کمهزینه بودن تولیدات را از دیگر مزایای مشاغل خانگی عنوان و خاطرنشان میکند: با توجه به اینکه در مشاغل خانگی هزینه سربار برای تولید یک واحد محصول به حداقل میرسد، این امر زمینه افزایش مزیت رقابتی جهت اینگونه تولیدات را فراهم میکند که این مسأله به نوبه خود باعث افزایش تولید ملی میشود. وی با بیان اینکه مشاغل خانگی زمینه بیشتری برای اشتغال بانوان و همچنین اشتغال افرادی که به هر دلیل توانایی خروج از منزل را ندارند، فراهم میکند، میگوید: این امر نیز موجب افزایش نرخ مشارکت اقتصادی میشود که خود در بهبود رشد اقتصادی موثر خواهد بود.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با بیان اینکه در مجموع استقبال از مشاغل خانگی در خراسان رضوی قابل قبول بوده است، از ثبتنام حدود 200 هزار نفر متقاضی و صدور بیش از 130 هزار مجوز جهت متقاضیان خبر میدهد و میافزاید: اما اینکه چه تعداد از این مجوزها منجر به اشتغال شده، امری است که دستگاههای اجرایی صادرکننده در دست پیگیری دارند.
احمدی عدم استقبال عمده مردم، مراکز تجاری و فروشگاههای عرضهکننده محصولات از تولیدات خانگی را از عمدهترین مشکلات پیش روی مشاغل خانگی برمیشمارد و تصریح میکند: این امر به دلایلی از قبیل نداشتن مجوز صنعتی و در مقیاس وسیع نبود اعتماد کافی به نوع و فرآیند تولید است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با بیان اینکه در یک نگاه کلی مشکل عمده مشاغل خانگی بازاریابی و فروش است، عنوان میکند: این مسأله ممکن است پایداری اینگونه مشاغل را به پایینترین سطح برساند و افراد شاغل در این بخش از ادامه کار منصرف و در صورت ادامه از رفاه اقتصادی خوبی برخوردار نباشند که اجرای تمام حمایت‌های لازم و پیشبینی شده در قانون مربوطه ممکن است در جهت رفع این مشکل مؤثر باشد.
آمار دقیقی نداریم
احمدی به سؤال «دنیای اقتصاد» در خصوص آمار افراد شاغل در حوزه مشاغل خانگی در سطح استان اینطور پاسخ میدهد: در حال حاضر آمار دقیقی از افراد شاغل در حوزه مشاغل خانگی در استان در دسترس نیست اما بر اساس اطلاعات ثبتی از ابتدای سال ۹۰ تاکنون بیش از ۱۳۰ هزار مجوز مشاغل خانگی صادر شده است که حدود ۷۰ درصد زن و ۳۰ درصد مرد را شامل میشوند؛ همچنین به ۵۰ هزار نفر متقاضی، تسهیلات مشاغل خانگی پرداخت شده که حدود ۷۰ درصد این افراد زن و مابقی مرد هستند.
اعطای تسهیلات غیر قرض الحسنه
برای مشاغل خانگی
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در خصوص منابع تخصیص یافته برای اعطای تسهیلات به متقاضیان مشاغل خانگی میگوید: در سال ۹۳ مبلغ ۳۱ میلیارد تومان منابع غیرقرضالحسنه جهت مشاغل خانگی به استان ابلاغ شد که از این مبلغ حدود ۲۶ میلیارد تومان از سوی بانکهای عامل به شعب جهت پرداخت تسهیلات تخصیص یافت. وی با بیان اینکه در سال جاری تاکنون منابعی جهت مشاغل خانگی ابلاغ نشده است، یادآور میشود: ابلاغ منابع مشاغل خانگی در هر سال با کمی تأخیر صورت میگیرد.
احمدی در خصوص شکل و نحوه پرداخت تسهیلات به متقاضیان مشاغل خانگی اظهار میکند: در حال حاضر تسهیلات به دو صورت و در قالب مشاغل خانگی مستقل و پشتیبان قابل پرداخت است؛ در بخش مستقل بعد از تأیید درخواست مجوز در دستگاه اجرایی و صدور مجوز، طرح متقاضی با مبلغ میانگین پنج میلیون تومان برای هر طرح، به بانک عامل معرفی میشود که نرخ تسهیلات بانکهای عامل حدود 21 درصد است. مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با اشاره به اینکه قالب دوم اعطای تسهیلات به مشاغل خانگی، پشتیبان است، خاطرنشان میکند: در این شیوه هم به همان روش مستقل، مضاف بر تأیید کارگروه تخصصی اشتغال استان جهت صدور مجوز و تأیید تسهیلات، صورت میپذیرد و طرح جهت دریافت تسهیلات به صندوق کارآفرینی امید که دارای تسهیلات قرضالحسنه است، معرفی میشود؛ سرانه تسهیلات ایجاد اشتغال در بخش پشتیبان حدود هر نفر پنج میلیون تومان است.
احمدی اضافه میکند: در بخش مستقل با توجه به اینکه نرخ تسهیلات ۲۱ درصد است، متقاضی در نوبت تسهیلات وجود ندارد و تمام درخواستها قابل پاسخگویی است؛ در بخش پشتیبان نیز با توجه به نداشتن شرایط لازم توسط تمام متقاضیان و خاص بودن شغل پشتیبان خانگی، متقاضیان در نوبت وجود ندارد و در حال حاضر تمام تقاضاها در صورت داشتن شرایط قابل پاسخگویی است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در خصوص راه‌های ترویج و توسعه مشاغل خانگی تصریح میکند: حمایت‌های پیشبینی شده در قانون ساماندهی مشاغل خانگی از قبیل تسهیلات قرضالحسنه یا یارانهای، تخفیف بیمه، تخفیف مالیات، تخفیف هزینه حامل‌های انرژی و ایجاد بازار روز شهرداری از راه‌های توسعه مشاغل خانگی است.
احمدی ادامه میدهد: پشتیبانی فروش الکترونیکی، نمایشگاه فصلی، حمایت‌های صادراتی، آموزشهای مورد نیاز صاحبان کسب و کار خانگی، فرهنگسازی از طریق رسانههای جمعی، شناسایی الگوهای موفق مشاغل خانگی و معرفی آن‌ها به جامعه هدف و استفاده از تجربیات آن‌ها و... به ترویج این نوع کسب و کار کمک خواهد کرد مشروط بر اینکه مزیتها، توانها، محدودیتها و نیازهای هر منطقه اعم از استان، شهرستان، شهر یا حتی محله شناسایی شود و جهت توسعه منطقه با توجه به اطلاعات به دست آمده برنامهریزی لازم در قالب بستههای حمایتی مورد نیاز صورت گیرد و نیز ساز و کار نظارتی دقیق در این خصوص پیشبینی و اجرا شود.
با توجه به اینکه ایجاد مشاغل خانگی هدفمند میتواند نقش پررنگی در ایجاد اشتغال و کاهش معضل بیکاری داشته باشد، انتظار میرود مسئولان مربوطه در راستای حمایت از این مشاغل و توسعه و ترویج آن‌ها بیش از پیش گام بردارند.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اگر شما هم در زمره افراد جویای کار هستید، شاید بد نباشد به مشاغل خانگی به عنوان یکی از گزینههای روی میز فکر کنید؛ مشاغل خانگی با توجه به گستره وسیعی که دارند، از مشاورههای حقوقی و کارهای پژوهشی و آموزشی گرفته تا مونتاژ، صنایع دستی، کارهای هنری، تولید پوشاک و مواد غذایی، نویسندگی و ... می‌توانند انتخاب مناسبی برای آغاز یک حرفه و شغل جدید باشند.
شاید برخی افراد مشاغل خانگی را تنها برای خانمها مناسب بدانند؛ این تصور از این جهت که مشاغل خانگی در منزل قابل انجام است و قابلیت ایجاد تعادل بین کار و زندگی را دارد، درست است اما دیگر مزایای این قبیل مشاغل از جمله پایین بودن هزینه راهاندازی، بازدهی سریع، پایین بودن میزان ریسک و در نتیجه احتمال موفقیت بیشتر و ... از جمله مواردی است که باعث میشود مشاغل خانگی برای آقایان هم انتخاب مناسبی باشد، میتوان گفت در مشاغل خانگی که تفکیک جنسیتی وجود ندارد زنان و مردان می‌توانند با توجه به توان مهارتی، نه تنها برای خود بلکه برای سایر اعضای خانواده شغل ایجاد کنند.البته انجام هر کاری دشواریها و مشکلات خاص خود را هم دارد و از عمده مشکلات مشاغل خانگی میتوان به استقبال اندک از محصولات و مشکلات بازاریابی و فروش تولیدات اشاره کرد؛ با این حال قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی مجلس شورای اسلامی با وجود کاستیها و نواقص برای حمایت از این مشاغل به تصویب رسیده و در حال اجراست.
از برخی فعالان عرصه مشاغل خانگی در خراسان رضوی سراغی گرفتهایم و با آن‌ها درباره مشکلات، خواستهها و انتظاراتشان به گفتوگو نشسته‌ایم.
مهدی یزدانشناس از حدود ۱۲ سال پیش در عرصه تولید زیورآلات سنتی فعالیت میکند؛ او به گفته خودش کار را به صورت تجربی فراگرفته و بعد از طی مراحل آموزشی و با توجه به سابقه کاری که داشته موفق به اخذ مدرک از سازمان صنایع دستی شده و در زمره فعالان مشاغل خانگی قرار گرفته است.
یزدانشناس در خصوص آغاز فعالیت خود به «دنیای اقتصاد» میگوید: در ابتدا فعالیت خود را در منزل و با سرمایه اندک آغاز کردم؛ در آن زمان دستگاههای ساده و پیش پاافتادهای داشتم و بعد از گذشت چند سال، کار را گسترش دادم اما از حدود پنج سال قبل و از زمانی که بازارها کساد شد، فعالیت ما هم محدود شد. وی ادامه میدهد: با این حال از حدود یک سال قبل با حمایتهایی که از طرف دولت انجام شد، بار دیگر فعالیت خود را به صورت صنعتی گسترش دادم.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی اظهار میکند: تا قبل از رکود بازار تعداد افرادی که زیرمجموعه ما فعالیت میکردند، به هشت نفر میرسید اما با افت بازار تعداد شاگردان ما کاهش یافت و فعالیت ما محدود و حتی حدود دو سال تعطیل شد اما به دلیل علاقه‌ای که داشتم از حدود سه سال پیش دوباره کارگاه را فعال کردم؛ در حال حاضر چهار نفر زیرمجموعه کارگاه مشغول به فعالیت هستند که کار را در منزل خود انجام می‌دهند.
یزدانشناس معتقد است راهاندازی مشاغل خانگی از چند جهت مقرون به صرفه است و میافزاید: برای راهاندازی این مشاغل سرمایه کمتری نسبت به صنایع بزرگ نیاز است زیرا مکان اشتغال در منزل است و نیاز به اجاره مکان خاصی نیست؛ از طرف دیگر این مشاغل بازدهی بیشتری در مدت زمان کمتری دارد.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی در خصوص مشکلات این حرفه خاطرنشان میکند: مسألهای که دست و پاگیر حرفه ماست، قاچاق زیورآلات است و این امر دست و پای تولیدکنندگان را بسته است. وی ورود محصولات چینی را معضل حرفه خود برمیشمارد و تصریح میکند: این امر باعث شده تعداد کارگاههایی که به سمت تعطیلی میروند افزایش یابد.
یزدانشناس با بیان اینکه مردم جنس جدید و تنوع در اجناس را می‌پسندند، عنوان میکند: اما زمانی که ما به عنوان تولیدکننده از سوی دولت حمایت نمیشویم، قادر به رقابت با محصولات وارداتی نخواهیم بود.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی با اشاره به اینکه تمام سرمایه خود را برای توسعه اقتصادی در این راه گذاشته‌ام، اظهار میکند: در مقابل انتظار داریم مسئولان حمایت کنند. وی ادامه میدهد: یکی از مهم‌ترین اقدامات حمایتی که میتواند صورت گیرد، جلوگیری از ورود کالای قاچاق است.
یزدانشناس عنوان میکند: در صورتی که دولت بتواند کمبود امکانات و سرمایه ما را با اعطای وام و تسهیلات جبران کند، میتوانیم تجهیزات خود را بهروز کنیم و نیروی کار را افرایش دهیم و در نتیجه قطعا کیفیت کار ما افزایش خواهد یافت. وی تصریح میکند: زمانی که میبینیم سرمایههای کلان در مسیرهایی هزینه میشود که بازدهی ندارد اما در مقابل به مشاغل خانگی که تأثیر بسیاری بر اقتصاد خانواده دارد، توجهی نمیشود، این امر دلسردی ما را به همراه دارد و انتظار داریم حداقل بخشی از این سرمایهها در مشاغل خانگی هزینه شود.
این فعال عرصه تولید زیورآلات سنتی برگزاری نمایشگاه را از دیگر مطالبات عنوان میکند و میگوید: پیگیری مسئولان در این زمینه کمرنگ و صرفا برای پر کردن لیست است که این امر باعث دلسردی ما میشود و باید برنامهریزی منسجمی در این زمینه صورت گیرد.
ضرورت ایجاد مشاغل خانگی هدفمند
فاطمه حمیدی از دیگر فعالان عرصه مشاغل خانگی است که از حدود دو سال و شش ماه قبل در زمینه پرورش قارچ مشغول به فعالیت است. او که کار خود را در یک سالن، با امکانات محدود و با حضور و همکاری خانواده آغاز کرده است، در حال حاضر به صورت نیمه صنعتی به پرورش قارچ اشتغال دارد.
حمیدی در خصوص دلیل انتخاب این شغل به «دنیای اقتصاد» میگوید: رشته تخصصی من کشاورزی است و در این زمینه به عنوان پیمانکار و مشاور هم فعالیت میکنم و به همین دلیل به صورت مستقیم وارد عرصه تولید شدم.
این پرورشدهنده قارچ در خصوص مزایای پرورش قارچ به عنوان یکی از مشاغل خانگی اظهار میکند: پرورش قارچ اشتغالزایی بالایی دارد زیرا بیشتر کارها باید توسط کارگران انجام شود و به این طریق ایجاد اشتغال میکند. وی با بیان اینکه پرورش قارچ در هر 1000 مترمربع برای حدود 20 نفر به صورت مستقیم و برای 30 نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی میکند، میافزاید: از دیگر مزایای پرورش قارچ این است که بازدهی سرمایه کوتاه مدت است و حاصل کار ظرف دو ماه مشخص میشود.
حمیدی با اشاره به اینکه سرمایه اولیه وی برای پرورش قارچ ۱۵ میلیون تومان بوده است، تصریح میکند: در حال حاضر برای ۱۰ نفر اشتغال ایجاد کردهام. وی معتقد است انجام مشاغل خانگی برای خانمهای خانهدار خوب است زیرا می‌توانند در منزل و در کنار خانواده اشتغال هم داشته باشند، وی تصریح میکند: اما باید کنترل بازار صورت گیرد؛ به عبارت دیگر زمانی که عرضه یک محصول زیاد باشد، این عرضه زیاد بر بازار تأثیر میگذارد زیرا قیمت تمام شده محصول در کارخانجات بالاتر است و در صورتی که کنترلی بر بازار نباشد، این عرضه زیاد بر قیمتها تأثیر منفی خواهد داشت.
این کارشناس کشاورزی با تأکید بر اینکه باید نهادهای نظارتی بر محصولاتی که از طریق مشاغل خانگی تولید میشود، نظارت داشته باشند و از این طریق بازار را کنترل کنند، اظهار میکند: همچنین تولیدکنندگان مشاغل خانگی می‌توانند تحت پوشش کارخانجات بزرگ قرار بگیرند تا عرضه محصولات با قیمتهای پراکنده انجام نشود.
حمیدی عمدهترین مشکل مشاغل خانگی را بحث ثبات بازار میداند و عنوان میکند: گاهی قیمت تمام شده محصولات ما به دلیل نبود حمایت‌های درست، از قیمتهای فروش بیشتر است و به دلیل اینکه محصول ما فاسدشدنی است، مجبور میشویم محصول خود را با قیمت پایینتر عرضه کنیم. وی ادامه میدهد: انجمن حمایت از تولیدکنندگان و مصرفکنندگان و سازمان جهاد کشاورزی باید از تولیدکنندگان حمایت کنند تا محصولی که تولید میشود، با قیمت واقعی عرضه شود.
این پرورشدهنده قارچ تأکید میکند: ایجاد مشاغل خانگی باید هدفمند باشد و نباید بازار در یک حوزه خاص اشباع شود اما در سایر حوزهها محصولی وجود نداشته باشد.
لزوم تقویت بازارهای داخلی و خارجی
مهدی ناظر کارشناس فرش و هنرمندی است که از ۱۲ سال پیش در زمینه بافت فرش فعالیت میکند. او که ساکن قوچان است، در خصوص فعالیت خود با بیان اینکه به صورت غیرمتمرکز فعالیت میکنم، میگوید: نحوه کار به این صورت است که سفارشهای کار را از مشتریان خارجی میگیریم و در اینجا تولید میکنیم. وی تصریح میکند: منظور از مشتریان خارجی افرادی است که محصول ما را در خارج از کشور میفروشند؛ این افراد طرح و مواد اولیه را در اختیار ما قرار می‌دهند و ما فرش را برای آن‌ها تولید میکنیم؛ این بخشی از کار ماست و در بخش دیگر بر اساس نیاز بازار اقدام به تولید و بافت فرش میکنیم.
ناظر که تا چند سال گذشته صاحب کارگاهی بوده و به صورت متمرکز در زمینه بافت فرش فعالیت میکرده است، خاطرنشان میکند: به دلیل کسادی بازار کارگاه را جمع کردم و در حال حاضر به صورت غیرمتمرکز فعالیت میکنم؛ کار ما بیشتر غیرمتمرکز است؛ در روستاها دار قالی میزنیم و نخ و مواد اولیه را در اختیار بافندهها قرار میدهیم و بعد کار را از آن‌ها تحویل میگیریم.
این فعال عرصه مشاغل خانگی تأمین سرمایه را از مشکلات این کار عنوان و اظهار میکند: کار ما بسیار سرمایه‌بر است و در سه بخش تهیه مواد اولیه، پرداخت به بافندهها و پشتوانه به سرمایه در گردش نیاز دارد.
ناظر با بیان اینکه تولید فرش ارزش افزوده بالایی دارد، تصریح میکند: علاوه بر این فرد میتواند کار را در منزل انجام دهد و این یک مزیت محسوب میشود.
این هنرمند فرشباف با تأکید بر اینکه باید بازار داخلی و خارجی در راستای حمایت از تولیدکننده تقویت شود، از حضور دلالان در بازار انتقاد میکند و میگوید: باید دست دلالان از بازار فرش کوتاه شود؛ فرشی که با قیمت یک میلیون تومان تولید میشود، با چندین برابر قیمت وارد بازار میشود و اما این سود به دست تولیدکننده نمیرسد و وارد جیب دلالان میشود.
درآمد اندک
رضا شمشیری از دیگر فعالان در زمینه مشاغل خانگی است که از سه سال پیش در زمینه پرورش قارچ خوراکی فعالیت میکند.
وی کاهش هزینههای رفت و آمد و صرفهجویی در زمان را از مزایای مشاغل خانگی میداند و اظهار میکند: افزایش هزینههای مصرفی از قبیل هزینه آب، برق، گاز و ...، سر و صدای ناشی از انجام کار در منزل و ... از معایب مشاغل خانگی است.
شمشیری که به گفته خودش رضایت چندانی از این حرفه ندارد، خاطرنشان میکند: به دلیل علاقه‌ای که داشتم وارد کار پرورش قارچ شدم و سرمایهای که در آغاز به این کار اختصاص دادم، حدود پنج میلیون تومان بود. وی که به کمک اعضای خانواده خود به پرورش قارچ مشغول است، تصریح میکند: رشته اصلی من برق است و پرورش قارچ را به عنوان فعالیت جانبی انجام میدهم زیرا این کار درآمد چندانی ندارد اما به دلیل سرمایهای که در ابتدا اختصاص دادم، این کار را ادامه میدهم.
این پرورشدهنده قارچ با اشاره به اینکه اوایل سال جاری برای دریافت تسهیلات در سایت سازمان جهاد کشاورزی ثبتنام کرده است، میگوید: اما تاکنون تسهیلات را دریافت نکردهایم و مسئولان اعلام میکنند که بودجهای برای پرداخت تسهیلات ندارند. وی به پیگیریها برای بیمه خود نیز اشاره میکند و میافزاید: برای بیمه هم اقدام کردم اما میگویند بودجه نداریم و از اول امسال بیمه نمیکنند.
مشاغل خانگی اینترنتی و مشکلات اینترنت
در سالهای اخیر به دلیل تحولات عظیم در بخش فناوری اطلاعات در جهان و ایجاد مشاغل جدید، امکان اشتغال خانگی در فضای مجازی و از طریق اینترنت نیز فراهم شده است.
پای صحبتهای مدیرعامل شرکت توسعه تجارت پارسیان هم نشسته‌ایم و از او درباره نحوه فعالیت این شرکت پرسیدهایم.
حسین علایی کاخکی درباره کار این شرکت میگوید: زمینه کاری ما تجارت الکترونیک است و درگاه تبلیغات و فروش ایران را داریم. وی با بیان اینکه درگاه فروش شرکت به فروشندههای کالا و خدمات امکان فروش از طریق اینترنت را ارائه میدهد، اظهار میکند: حدود 70 درصد افرادی که از این سرویس‌ها استفاده میکنند، افرادی هستند که در منزل کار خود را انجام می‌دهند.
مدیرعامل شرکت توسعه تجارت پارسیان با اشاره به اینکه در محل شرکت حدود ۱۰ نفر فعالیت میکنند، خاطرنشان میکند: حدود ۲۲۰۰ فروشنده هم داریم که کالاهای خود را در سیستم وارد کردند؛ همچنین حدود ۶۷ هزار نفر بازاریاب هم با ما همکاری میکنند و بیشتر این افراد فعالیت خود را در منزل انجام می‌دهند.
علایی مهم‌ترین مزیت کار خود را سرعت ایجاد میداند و میافزاید: به عبارت دیگر اگر فردی بخواهد در منزل کاری را ایجاد کند از طریق سیستم ما ظرف یک هفته میتواند این کار را انجام دهد. وی ادامه میدهد: مزیت دیگر سرمایه‌بر نبودن آن است و فرد با در اختیار داشتن یک رایانه و چاپگر میتواند کار را شروع کند؛ از طرف دیگر فرد برای انجام این کار لازم نیست زمان خاصی را اختصاص دهد و در شبانه روز هر ساعتی که اراده کند و پای سیستم بنشیند، میتواند کار را انجام دهد.
مدیرعامل شرکت توسعه تجارت پارسیان نوسانات اینترنت را از مشکلات کار خود برمیشمارد و عنوان میکند: در کار ما فرهنگ استفاده از اینترنت هم باید وجود داشته باشد فروشندهای که وارد سیستم میشود باید کالای مجاز و باکیفیت ارائه کند تا مشتریان بتوانند راحتتر اعتماد کنند. وی با تأکید بر اینکه مهم‌ترین معضل فروش اینترنتی نبود اعتماد مشتریان است که این امر به سوءاستفادههای صورت گرفته در گذشته برمیگردد، خاطرنشان میکند: کنترل و نظارت در این سیستم بسیار دشوار است؛ باید یک سیستم مرکزی برای کنترل این فروشندگان باشد؛ در خارج از ایران بانکها متصدی اعتبارسنجی فروشندههای اینترنتی هستند اما در ایران چنین چیزی نیست.
رفع نابرابری در دستیابی
به فرصتهای شغلی برای زنان
سراغی هم از مدیرکل فنی و حرفهای خراسان رضوی گرفتهایم و نظر وی را درباره تأثیر مشاغل خانگی بر ایجاد اشتغال و اقتصاد جویا شدهایم.
افشین رحیمی در این باره اظهار میکند: مشاغل خانگی آن دسته از فعالیتهایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار، بدون مزاحمت و ایجاد اختلال در آرامش سایر واحدهای مسکونی شکل میگیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی میشود. وی با اشاره به اینکه قوانین حمایتی لازم برای مشاغل خانگی تدوین و تصویب شده است، خاطرنشان میکند: این قوانین فرصت و ظرفیت خوبی برای بهبود اقتصاد خانواده ایجاد کرده است که در صورت علاقمندی متقاضیان این فرصت به صورت مستقیم به افزایش درآمد و بهبود معیشت خانواده کمک خواهد کرد.
مدیرکل فنی و حرفهای استان همگرایی و همکاری گروهی بین اعضای خانواده، پایین بودن هزینههای راهاندازی، سودرسانی سریع در کوتاهمدت و میانمدت، پایین بودن میزان ریسک و در نتیجه احتمال موفقیت بیشتر، ایجاد تعادل و موازنه بیشتر بین کار و زندگی و ساعت کاری انعطافپذیر و در نهایت کمک به رفع نابرابری در دستیابی به فرصتهای شغلی برای زنان را از مزایای مشاغل خانوادگی عنوان میکند.
رحیمی در خصوص مشکلات عمده در حوزه مشاغل خانگی تصریح میکند: قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی که مصوب مجلس شورای اسلامی است و با هدف ایجاد اشتغال تصویب شده اما اجرای این قانون و نتایج آن مطابق برنامههای پیشبینی شده محقق نشده است.
مدیرکل فنی و حرفهای استان ادامه میدهد: علاوه بر این عدم اتخاذ سیاستهای حمایتی مناسب در بازاریابی، معافیتهای مالیاتی و تسهیلات اولیه در شروع به کار، عدم استفاده از تجربیات داخلی و خارجی، عدم ساز وکار مناسب برای حفظ ارتباط بیشتر بین افراد تحت پوشش و پشتیبان مشاغل خانگی برای ادامه همکاری آن‌ها، مبهم بودن آییننامه اجرایی در خصوص نحوه بازرسی در حوزه نظارت بر مشاغل خانگی و عدم شفافیت در خصوص نحوه نظارت بر تولید برخی از محصولات مشاغل پیشبینی شده در آییننامه اجرائی از مهم‌ترین مشکلات حوزه مشاغل خانگی است.
رحیمی با اشاره به اینکه در صورت حمایت همه جانبه از مشاغل خانگی امکان شناسایی، آموزش و حمایت‌های تکمیلی پس از آن برای افرادی که در اینگونه مشاغل فعالیت میکنند، وجود خواهد داشت، عنوان میکند: تأمین اعتبار لازم برای به خدمت گرفتن نیروی انسانی متخصص در حوزه ارزیابی و نظارت برای جلوگیری از انحرافات احتمالی و شناسایی بازارهای هدف برای فروش محصولات تولیدی (ایجاد شبکه بازاریابی و فروش) با حمایت دستگاههای متولی و محوریت بخش خصوصی از راهکارهای توسعه مشاغل خانگی است. وی ارائه تسهیلات ارزان قیمت و عدم سختگیری در پرداخت تسهیلات از سوی بانکهای عامل را از دیگر راهکارهای توسعه مشاغل خانگی برمیشمارد.
مشکلات بعد از تولید مشاغل خانگی
سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم از جمله سازمانهایی است که در زمینه حمایت از مشاغل خانگی و توسعه آن‌ها فعالیتهایی را انجام میدهد از این رو سراغی از رئیس این سازمان گرفتهایم.
مجتبی مزروعی در خصوص تأثیر مشاغل خانگی بر اقتصاد و ایجاد اشتغال میگوید: یکی از شیوههای کسب و کار که امروزه در تمام دنیا از اقبال زیادی برخوردار است و روزبهروز بر تعداد آن‌ها افزوده میشود، کار در منزل است؛ اشتغال خانگی به عنوان یک اشتغال مکمل برای افزایش تولید و درآمد در درون فضای مسکونی و با شرکت اعضای خانواده قابل انجام است و قطعا اگر این مشاغل با اصول و روشهایی که در دستورالعملها و ضوابط آمده است، انجام شود، تأثیر بسزایی بر اقتصاد خانواده و جامعه خواهد داشت و یکی از راه‌های سریع و آسان ایجاد اشتغال و کاهش تعداد بیکاران است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان ادامه میدهد: اگر شرایط اخذ مجوز به ویژه در محدوده مشاغل سبد جهاد کشاورزی که نیاز به صدور شناسه بهداشتی دارد و همچنین شرایط اخذ تسهیلات به ویژه در مناطق روستایی که با مشکلات تأمین ضامن همراه است، تسهیل شود، تأثیر مستقیمی در مراجعه و استقبال متقاضیان خواهد داشت.
مزروعی با بیان اینکه تا پایان خرداد ماه سال جاری تعداد 90 مجوز برای مشاغل خانگی در حوزه سازمان جهاد کشاورزی صادر شده است، در خصوص اعتبارات تخصیص یافته به مشاغل خانگی استان در حوزه این سازمان عنوان میکند: در سال 94 تاکنون اعتبار مشخصی برای این امر ابلاغ نشده است؛ همچنین تا پایان خرداد ماه امسال تعداد 107 طرح برای اخذ تسهیلات به بانکهای عامل استان ارسال شده که از این تعداد 10 طرح موفق به اخذ تسهیلات شده است.
مزروعی با بیان اینکه اگر مشکلات مشاغل خانگی را به دو بخش قبل از تولید (اخذ مجوز تسهیلات) و بعد از تولید (انبارداری و فروش) تقسیمبندی کنیم، مشکلات بعد از تولید از اهمیت ویژهای برخوردار است، خاطرنشان میکند: گاهی اوقات مشکلات بعد از تولید منجر به از دست رفتن سرمایه و ناپایداری و در نهایت انحلال شغل ایجاد شده میشود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اضافه میکند: توجه به سه اصل هدایت، حمایت و نظارت در مشاغل خانگی باید به صورت کامل در دستور کار دستگاههای اجرایی قرار گیرد که در این زمینه مباحث حمایتی فقط به صورت ارائه تسهیلات بانکی انجام میشود و در زمینه هدایت متقاضیان و نظارت بر انجام کار، ابعاد مختلف در حال تدوین برنامه کشوری و استانی است که متعاقبا اعلام خواهد شد.
نبود اعتماد کافی به تولیدات خانگی
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص تأثیر مشاغل خانگی بر ایجاد اشتغال و اقتصاد اظهار میکند: با توجه به اینکه در مشاغل خانگی هزینه راهاندازی یک شغل کم است، میتوان با صرف هزینه پایین یک شغل خانگی ایجاد کرد که باعث کاهش نرخ بیکاری، افزایش تولید ملی و افزایش رشد اقتصادی شود.
محمود احمدی کمهزینه بودن تولیدات را از دیگر مزایای مشاغل خانگی عنوان و خاطرنشان میکند: با توجه به اینکه در مشاغل خانگی هزینه سربار برای تولید یک واحد محصول به حداقل میرسد، این امر زمینه افزایش مزیت رقابتی جهت اینگونه تولیدات را فراهم میکند که این مسأله به نوبه خود باعث افزایش تولید ملی میشود. وی با بیان اینکه مشاغل خانگی زمینه بیشتری برای اشتغال بانوان و همچنین اشتغال افرادی که به هر دلیل توانایی خروج از منزل را ندارند، فراهم میکند، میگوید: این امر نیز موجب افزایش نرخ مشارکت اقتصادی میشود که خود در بهبود رشد اقتصادی موثر خواهد بود.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با بیان اینکه در مجموع استقبال از مشاغل خانگی در خراسان رضوی قابل قبول بوده است، از ثبتنام حدود 200 هزار نفر متقاضی و صدور بیش از 130 هزار مجوز جهت متقاضیان خبر میدهد و میافزاید: اما اینکه چه تعداد از این مجوزها منجر به اشتغال شده، امری است که دستگاههای اجرایی صادرکننده در دست پیگیری دارند.
احمدی عدم استقبال عمده مردم، مراکز تجاری و فروشگاههای عرضهکننده محصولات از تولیدات خانگی را از عمدهترین مشکلات پیش روی مشاغل خانگی برمیشمارد و تصریح میکند: این امر به دلایلی از قبیل نداشتن مجوز صنعتی و در مقیاس وسیع نبود اعتماد کافی به نوع و فرآیند تولید است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با بیان اینکه در یک نگاه کلی مشکل عمده مشاغل خانگی بازاریابی و فروش است، عنوان میکند: این مسأله ممکن است پایداری اینگونه مشاغل را به پایینترین سطح برساند و افراد شاغل در این بخش از ادامه کار منصرف و در صورت ادامه از رفاه اقتصادی خوبی برخوردار نباشند که اجرای تمام حمایت‌های لازم و پیشبینی شده در قانون مربوطه ممکن است در جهت رفع این مشکل مؤثر باشد.
آمار دقیقی نداریم
احمدی به سؤال «دنیای اقتصاد» در خصوص آمار افراد شاغل در حوزه مشاغل خانگی در سطح استان اینطور پاسخ میدهد: در حال حاضر آمار دقیقی از افراد شاغل در حوزه مشاغل خانگی در استان در دسترس نیست اما بر اساس اطلاعات ثبتی از ابتدای سال ۹۰ تاکنون بیش از ۱۳۰ هزار مجوز مشاغل خانگی صادر شده است که حدود ۷۰ درصد زن و ۳۰ درصد مرد را شامل میشوند؛ همچنین به ۵۰ هزار نفر متقاضی، تسهیلات مشاغل خانگی پرداخت شده که حدود ۷۰ درصد این افراد زن و مابقی مرد هستند.
اعطای تسهیلات غیر قرض الحسنه
برای مشاغل خانگی
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در خصوص منابع تخصیص یافته برای اعطای تسهیلات به متقاضیان مشاغل خانگی میگوید: در سال ۹۳ مبلغ ۳۱ میلیارد تومان منابع غیرقرضالحسنه جهت مشاغل خانگی به استان ابلاغ شد که از این مبلغ حدود ۲۶ میلیارد تومان از سوی بانکهای عامل به شعب جهت پرداخت تسهیلات تخصیص یافت. وی با بیان اینکه در سال جاری تاکنون منابعی جهت مشاغل خانگی ابلاغ نشده است، یادآور میشود: ابلاغ منابع مشاغل خانگی در هر سال با کمی تأخیر صورت میگیرد.
احمدی در خصوص شکل و نحوه پرداخت تسهیلات به متقاضیان مشاغل خانگی اظهار میکند: در حال حاضر تسهیلات به دو صورت و در قالب مشاغل خانگی مستقل و پشتیبان قابل پرداخت است؛ در بخش مستقل بعد از تأیید درخواست مجوز در دستگاه اجرایی و صدور مجوز، طرح متقاضی با مبلغ میانگین پنج میلیون تومان برای هر طرح، به بانک عامل معرفی میشود که نرخ تسهیلات بانکهای عامل حدود 21 درصد است. مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با اشاره به اینکه قالب دوم اعطای تسهیلات به مشاغل خانگی، پشتیبان است، خاطرنشان میکند: در این شیوه هم به همان روش مستقل، مضاف بر تأیید کارگروه تخصصی اشتغال استان جهت صدور مجوز و تأیید تسهیلات، صورت میپذیرد و طرح جهت دریافت تسهیلات به صندوق کارآفرینی امید که دارای تسهیلات قرضالحسنه است، معرفی میشود؛ سرانه تسهیلات ایجاد اشتغال در بخش پشتیبان حدود هر نفر پنج میلیون تومان است.
احمدی اضافه میکند: در بخش مستقل با توجه به اینکه نرخ تسهیلات ۲۱ درصد است، متقاضی در نوبت تسهیلات وجود ندارد و تمام درخواستها قابل پاسخگویی است؛ در بخش پشتیبان نیز با توجه به نداشتن شرایط لازم توسط تمام متقاضیان و خاص بودن شغل پشتیبان خانگی، متقاضیان در نوبت وجود ندارد و در حال حاضر تمام تقاضاها در صورت داشتن شرایط قابل پاسخگویی است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در خصوص راه‌های ترویج و توسعه مشاغل خانگی تصریح میکند: حمایت‌های پیشبینی شده در قانون ساماندهی مشاغل خانگی از قبیل تسهیلات قرضالحسنه یا یارانهای، تخفیف بیمه، تخفیف مالیات، تخفیف هزینه حامل‌های انرژی و ایجاد بازار روز شهرداری از راه‌های توسعه مشاغل خانگی است.
احمدی ادامه میدهد: پشتیبانی فروش الکترونیکی، نمایشگاه فصلی، حمایت‌های صادراتی، آموزشهای مورد نیاز صاحبان کسب و کار خانگی، فرهنگسازی از طریق رسانههای جمعی، شناسایی الگوهای موفق مشاغل خانگی و معرفی آن‌ها به جامعه هدف و استفاده از تجربیات آن‌ها و... به ترویج این نوع کسب و کار کمک خواهد کرد مشروط بر اینکه مزیتها، توانها، محدودیتها و نیازهای هر منطقه اعم از استان، شهرستان، شهر یا حتی محله شناسایی شود و جهت توسعه منطقه با توجه به اطلاعات به دست آمده برنامهریزی لازم در قالب بستههای حمایتی مورد نیاز صورت گیرد و نیز ساز و کار نظارتی دقیق در این خصوص پیشبینی و اجرا شود.
با توجه به اینکه ایجاد مشاغل خانگی هدفمند میتواند نقش پررنگی در ایجاد اشتغال و کاهش معضل بیکاری داشته باشد، انتظار میرود مسئولان مربوطه در راستای حمایت از این مشاغل و توسعه و ترویج آن‌ها بیش از پیش گام بردارند.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اگر شما هم در زمره افراد جویای کار هستید، شاید بد نباشد به مشاغل خانگی به عنوان یکی از گزینههای روی میز فکر کنید؛ مشاغل خانگی با توجه به گستره وسیعی که دارند، از مشاورههای حقوقی و کارهای پژوهشی و آموزشی گرفته تا مونتاژ، صنایع دستی، کارهای هنری، تولید پوشاک و مواد غذایی، نویسندگی و ... می‌توانند انتخاب مناسبی برای آغاز یک حرفه و شغل جدید باشند.
شاید برخی افراد مشاغل خانگی را تنها برای خانمها مناسب بدانند؛ این تصور از این جهت که مشاغل خانگی در منزل قابل انجام است و قابلیت ایجاد تعادل بین کار و زندگی را دارد، درست است اما دیگر مزایای این قبیل مشاغل از جمله پایین بودن هزینه راهاندازی، بازدهی سریع، پایین بودن میزان ریسک و در نتیجه احتمال موفقیت بیشتر و ... از جمله مواردی است که باعث میشود مشاغل خانگی برای آقایان هم انتخاب مناسبی باشد، میتوان گفت در مشاغل خانگی که تفکیک جنسیتی وجود ندارد زنان و مردان می‌توانند با توجه به توان مهارتی، نه تنها برای خود بلکه برای سایر اعضای خانواده شغل ایجاد کنند.البته انجام هر کاری دشواریها و مشکلات خاص خود را هم دارد و از عمده مشکلات مشاغل خانگی میتوان به استقبال اندک از محصولات و مشکلات بازاریابی و فروش تولیدات اشاره کرد؛ با این حال قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی مجلس شورای اسلامی با وجود کاستیها و نواقص برای حمایت از این مشاغل به تصویب رسیده و در حال اجراست.
از برخی فعالان عرصه مشاغل خانگی در خراسان رضوی سراغی گرفتهایم و با آن‌ها درباره مشکلات، خواستهها و انتظاراتشان به گفتوگو نشسته‌ایم.
ارسال نظر