تهدید پروژه‌های نیمه‌تمام برای پایتخت

کارشناسان شهری معتقدند عقب ماندگی نیمی از ۲ هزار و ۱۷۳ پروژه عمرانی و نگهداشت پایتخت و نیاز به تامین اعتبار حداقل ۲۲ هزار میلیارد تومانی برای تکمیل این پروژه ها، به اولین چالش مدیریت آینده شهر تهران بدل شده است. رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه طی دوره مدیریت شهری اخیر تهران بخش عمده منابع و درآمدها صرف ایجاد شبکه معابر و بزرگراهی شده است، گفت: نیمه‌تمام ماندن نیمی از پروژه‌های عمرانی و نگهداشت شهر در پایان دوره مدیریت شهری و انتقال آن به دوره بعدی، می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدات و چالش‌های مدیریت آینده شهر تهران محسوب شود. محمدسالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران در گفت و‌گو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای را برای اداره شهر تهران طی سال‌های آتی متصور هستیم، عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل وجود چنین دیدگاهی این است که شهرداری تهران با توجه به اینکه طی دهه گذشته به راحتی توانسته درآمدهای قابل توجه اما ناپایداری را از حوزه بارگذاری ساختمانی در مناطق مختلف شهرتهران کسب کند؛ هیچگاه دغدغه‌ای درخصوص نحوه تامین درآمد در سطوح مختلف مدیریتی شهرداری تهران اعم از مدیران ارشد تا معاونت‌ها وجود نداشته است. در مقابل تنها دغدغه تمامی مدیران شهری صرفا در حوزه نحوه هزینه‌کرد بوده است. نبود دغدغه برای چگونگی تامین درآمد سبب شده تا رویه و فرهنگ ایجاد پروژه‌های جدید شهری اعم از پروژه‌های عمرانی یا نگهداشت که غالبا پروژه‌های غیربهینه و غیر اولویت‌دار و بعضا موازی هستند در بین مدیران شهری نهادینه شود.

او ادامه داد: شکل‌گیری چنین فرهنگی سبب شده بود اساسا یک شهردار منطقه یا شهردار ناحیه و حتی یک معاونت شهرداری تهران گمان می‌کرد اگر پروژه‌های قابل توجهی را در حال اجرا داشته باشد مدیر موفقی است. به عبارت دیگر با شکل‌گیری چنین فرهنگی تعریف یک مدیر موفق شهرداری از یک مدیر با بهره‌وری بالا و توانمند در کسب درآمدهای پایدار به مدیری با امکان تعریف پروژه‌های غیربهینه تغییر کرد. این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه چنین روندی منجر به راه‌اندازی مجموعه‌ای از پروژه‌های مختلف شهری در دوره اخیر مدیریت شهری شد، اظهار کرد: این روند باعث شده است که طی دوره مدیریت شهری اخیر شاهد احداث و راه‌اندازی مجموعه‌ای از پروژه‌های مختلف در شهر تهران باشیم. البته دوره پروژه‌های بزرگ مقیاس مثل پل صدر سپری شده است چراکه اساسا مدیریت شهری می‌داند که با وضعیتی که شهرداری دچار آن است و زمان کمی که تا پایان دوره باقی مانده است دیگر تعریف پروژه‌های آنچنانی در این دوره جواب نمی‌دهد.

او اضافه کرد: بنابراین از یک سو پروژه‌های نیمه‌تمام بدهی بیش از ۲۲ هزار میلیارد تومانی بر دوش مدیریت شهری گذاشته است و از سوی دیگر طرح تفصیلی نمی‌تواند همچون گذشته برای مدیریت شهری تهران درآمدزایی داشته باشد. چرا که سقف بارگذاری ساختمانی در بسیاری از مناطق شهری تهران براساس طرح تفصیلی به سمت اشباع شدن می‌رود. به ویژه آنکه بارگذاری در کاربری‌های درآمدزای تجاری-اداری و خدماتی همچون مگامال‌ها و مجتمع‌های تجاری در مناطقی که دارای ارزش افزوده بالا هستند به سمت اشباع شدن می‌رود. همچنین میزان بدهی‌های شهرداری به بانک‌ها و پیمانکاران بابت پروژه‌های بزرگ مقیاسی که در سال‌های گذشته اجرایی شده افزایش پیدا کرده است. طبق گزارش اخیر کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در حال حاضر مجموعه بدهی شهرداری تهران به بانک‌ها و پیمانکاران به رقمی بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.

سالاری با اشاره به اینکه مجموعه این عوامل می‌تواند تهدید جدی برای مدیریت شهری آینده پایتخت به حساب آید، گفت: این چالش وقتی جدی‌تر می‌شود که طی سال‌های گذشته در عرصه مدیریت شهری پایتخت بیشتر به حوزه‌های سخت‌افزاری توجه شده است و نسبت به کار کردن در حوزه‌های نرم‌افزاری غفلت شده است. در صورتی که مطالعات و تجربیات جهانی و کشوری نشان از آن دارد که در ارتقای کیفیت زندگی سهم حوزه‌های نرم‌افزاری بسیار بیشتر از سخت‌افزاری است. به‌عنوان مثال تجربیات جهانی نشان می‌دهد که ایجاد مراکز بزرگراهی در کلان شهری مثل تهران نه تنها مشکل ترافیک را حل نمی‌کند بلکه به عمق آن مشکلات نیز می‌افزاید. او با اشاره به حجم بالای بدهی‌های شهرداری و اعتبارات لازم برای پروژه‌های نیمه‌تمام پیشنهاد کرد: برای کاهش چالش‌های مدیریت شهری پایتخت در دوره آتی، برنامه پنج ساله شهرداری اصلاح شود. به گفته وی بدهی‌های شهرداری تهران و پروژه‌های نیمه‌تمام مانعی برای تحقق برنامه پنج ساله هستند.

او با بیان اینکه طبق گزارش کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در حدود ۵۰ درصد مشکل پروژه‌های نیمه‌تمام شهرداری به علت مشکلات مربوط به تامین نقدینگی بوده است، گفت: برای انجام این پروژه‌ها به نرخ امسال معادل ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است. از سوی دیگر برای پرداخت مجموع بدهی شهرداری تهران به افراد حقیقی و حقوقی به اعتباری بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان نیاز است. جمع این اعداد نشان می‌دهد که شهرداری بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای تسویه این دیون و تکمیل پروژه‌های شهری نیاز دارد. او افزود: این در حالی است که شورای شهر تهران در زمان تدوین برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران در جریان چنین موضوعاتی نبود و از این رو ضروری است برای بازنگری و اصلاح برنامه پنج ساله با نگاهی به این موضوعات جلسات فشرده‌ای برگزار شود.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران تصریح کرد: در زمان تدوین برنامه پنجم با یک روند انبساطی بودجه شهرداری را سال به سال اضافه کرده و بر اساس آن بودجه‌ها، ماموریت تعیین کردیم اما حالا حجم بدهی‌ها و اعتبار لازم برای اتمام پروژه‌ها بالا است و باید تجدید نظری در این موضوع داشته باشیم.او تاکید کرد: در کنار مشکل رکود، در بخش ساخت و ساز که در واقع تامین‌کننده بخش عمده‌ای از درآمدهای شهرداری تهران است به نحوه تخصیص منابع نقد بین پروژه های اولویت دار نیز توجه نشده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد از بودجه ۱۷ هزار و ۸۸۰ میلیارد تومانی سال جاری شهرداری تهران، حداقل نیمی از منابع به کسب درآمد از محل انواع عوارض ساخت‌وساز متکی است اما از آنجا که همچنان بخش ساختمانی در رکود به سر می‌برد طبیعی است که تنگنای مالی شهرداری در فرآیند تزریق پول به پیمانکاران خود را نشان دهد. به همین دلیل به نظر می‌رسد همانطور که گزارش دو سال ابتدایی برنامه پنج ساله دوم شهرداری نشان می‌دهد در تحقق اهداف برنامه پنج ساله با مشکلات جدی مواجه باشیم.