توصیه‌های تغذیه‌ای در دیابت
عارف مومنی*
بیماری قند یا دیابت نوعی اختلال در سوخت‌وساز مواد غذایی در بدن است که به علل مختلف بروز می‌کند و دارای درجات مختلف کمبود انسولین یا پاسخ ندادن بدن به انسولین است.
طبقه‌بندی دیابت:
۱- دیابت نوع یک: به این نوع دیابت وابسته به انسولین نیز می‌گویند. (IDDM)
۲- دیابت نوع ۲: به این نوع دیابت غیروابسته به انسولین نیز می‌گویند. (NIDDM)
۳- دیگر انواع دیابت بستگی به علت‌هایی مثل نقص ژنتیکی در عملکرد سلول‌های بتا، نقص ژنتیکی روی عمل انسولین، بیماری‌های غده مترشحه پانکراس مثل سیستیک فیبروز، داروها و شاخص‌های شیمیایی مثل ایدز و یا انتقال اندامی دارد.
عارف مومنی*
بیماری قند یا دیابت نوعی اختلال در سوخت‌وساز مواد غذایی در بدن است که به علل مختلف بروز می‌کند و دارای درجات مختلف کمبود انسولین یا پاسخ ندادن بدن به انسولین است.
طبقه‌بندی دیابت:
۱- دیابت نوع یک: به این نوع دیابت وابسته به انسولین نیز می‌گویند. (IDDM)
۲- دیابت نوع ۲: به این نوع دیابت غیروابسته به انسولین نیز می‌گویند. (NIDDM)
۳- دیگر انواع دیابت بستگی به علت‌هایی مثل نقص ژنتیکی در عملکرد سلول‌های بتا، نقص ژنتیکی روی عمل انسولین، بیماری‌های غده مترشحه پانکراس مثل سیستیک فیبروز، داروها و شاخص‌های شیمیایی مثل ایدز و یا انتقال اندامی دارد.
۴- دیابت دوران بارداری
علائم بالینی دیابت:
دیابت در بسیاری از موارد ناشناخته مانده و گاهی به شکل اتفاقی با انجام آزمایش‌ها روتین خون یا ادرار کشف می‌شود ولی برخی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده دیابت عبارتند از:
تشنگی، خشکی دهان، برافروختگی صورت، خواب‌آلودگی فزاینده، تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، سرد و خشک شدن پوست، استشمام بوی اسید در تنفس بیمار و سخت شدن عمل تنفس، سردرد، سرگیجه، درد در پشت پاها و ضعف بیش‌ازحد.
اگر یکی از علائم ظاهر شود وضع بیمار خیلی خطرناک نیست ولی اگر تعدادی از این علائم باهم وجود داشته باشند زنگ خطری برای ابتلا به دیابت محسوب می‌شود.
چگونه می‌توان دیابت خود را کنترل کرد؟
شما می‌توانید با برنامه غذایی درست، فعالیت بدنی منظم و نگهداری وزن در حد ایده‌آل، به کنترل مطلوب قندخون دست‌یابید.
نگهداری وزن در میزان طبیعی به کنترل چربی‌های خون و کاهش فشارخون نیز کمک می‌کند. تعدادی از مبتلایان به دیابت برای کنترل قندخون طبق نظر پزشک به مصرف قرص‌های خوراکی پایین‌آورنده قندخون یا انسولین نیاز دارند.
دو عامل در بروز دیابت نقش مهمی دارد:
۱- وراثت ۲- چاقی
- درخصوص وراثت، تعدادی از موارد ابتلا به دیابت از طریق فامیلی انتقال پیدا می‌کند. این نوع دیابت، دیابت نوع یک نامیده می‌شود و در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود. اگرچه در سن زیر ۳۰ سال بیشتر دیده می‌شود اما در هر سنی می‌تواند رخ دهد و سیر پیشروی آن کندتر از دیابت نوع ۲ است. با پیروی از برنامه غذایی درست (رعایت وعده‌های غذایی و میان‌وعده) و فعالیت بدنی منظم از سال‌های اولیه زندگی می‌توان این بیماری را به تعویق انداخت و کنترل کرد.
- سعی کنید از انواع غلات سبوس‌دار نظیر نان سنگک، نان جو و ماکارونی سبوس‌دار استفاده کنید.
- از انواع حبوبات مثل لوبیا، عدس، نخود، لپه و ماش به‌عنوان منابع غنی از فیبر که از جذب مواد قندی جلوگیری می‌کند، استفاده کنید.
- مصرف مواد نشاسته‌ای با روغن زیاد مانند سیب‌زمینی سرخ‌شده را به حداقل برسانید.
- در میان‌وعده، از منابع کربوهیدراتی کم‌چربی مثل نان برشته، نان سوخاری و بیسکویت‌های ساده سبوس‌دار استفاده کنید.
- سبزیجات خام یا پخته را هرروز مصرف کنید.
- سبزی‌ها را با مقدار خیلی کم آب بپزید و حتی‌الامکان از سرخ کردن آن‌ها بپرهیزید.
- برای سالادها از سس کمچرب یا بدون چربی و یا روغن‌زیتون به همراه سرکه، آب لیمو یا آب‌غوره کم‌نمک استفاده نمایید.
- به‌جای آبمیوه، میوه تازه را که فیبر بیشتری دارد انتخاب کنید.
- میوه‌ها و یا آبمیوه‌ها را بدون افزودن شکر مصرف کنید.
- از مرکباتی نظیر پرتقال، گریپ‌فروت و نارنگی در رژیم روزانه خود بگنجانید.
- شیر یا ماست کمچرب و یا بدون چربی را انتخاب کنید.
- از ماست میوه‌ای کمچرب یا بدون چربی با شیرین‌کننده‌های کم‌کالری استفاده کنید.
- از ماست کمچرب به‌عنوان خامه در غذاها و یا به‌جای سس مایونز در سالاد استفاده کنید.
- بیشتر از مرغ و ماهی به‌جای گوشت قرمز استفاده کنید.
- پوست مرغ را قبل از پخت جدا کنید.
- چربی‌های گوشت قرمز را قبل از پخت کاملاً جدا کنید.
- روش‌هایی چون بخارپز کردن، کبابی کردن و تفت دادن را به‌جای سرخ کردن و افزودن روغن انتخاب کنید.
- از پنیر کمچرب به‌جای پنیر خامه‌ای استفاده کنید.
- تخم‌مرغ را با روغن خیلی کم درست کنید و حتی‌الامکان آن‌ها را آب‌پز نمایید.
- به‌دلیل خواص مفید سویا از آن در برنامه غذایی خود استفاده کنید.
- مقدار کمی از انواع آجیل بی‌نمک را به‌دلیل چربی‌های مفید آن در رژیم روزانه خود بگنجانید.
- مصرف چربی خود را محدود کنید.
- مصرف چربی اشباع را محدود کنید. این نوع چربی در گوشت قرمز و فرآورده‌های حیوانی نظیر کره، خامه، سرشیر و لبنیات پرچرب یافت می‌شود.
- به‌جای روغن جامد، از روغن‌های مایع استفاده کنید. از بین روغن‌های مایع، روغن‌زیتون از ارزش غذایی ویژه‌ای برخوردار است. سعی کنید هرروز از این روغن در سالاد خود استفاده نمایید.
- از شیرینی‌ها کمتر استفاده کنید چراکه حاوی مقادیر فراوانی روغن و شکر هستند.
- چنانچه عادت به مصرف شیرینی دارید، آن را جزئی از برنامه غذایی روزانه محاسبه کنید، نه اینکه به برنامه غذایی اضافه کنید.
*کارشناس تغذیه
ارسال نظر