تجربه خرید و حق مالکیت
مرتضی کاظمی mortezakazemi2@gmail.com درباره نویسنده: مرتضی کاظمی پس از طی دوره کارشناسی مدیریت در دانشگاه اصفهان به مدت هفت سال در شرکت توزیع برق استان اصفهان مشغول به خدمت بوده است. او چهار سال پیش برای ادامه تحصیل به مالزی رفته و پس از طی دوره کارشناسی ارشد اقتصاد مالی، تحصیلات خود را در دوره دکترای اقتصاد در دانشگاه «پوترا» ادامه داده است.
معمولا در ایران وقتی برای خرید به فروشگاهی مراجعه می‌کنیم، به قیمت ثبت‌شده روی کالا که معمولا توسط تولیدکننده تعیین شده، توجه خاصی داریم، مثلا وقتی قیمت ثبت‌شده روی یک بیسکوییت هزار تومان است، انتظار نداریم فروشنده عددی بالاتر از این مبلغ را پیشنهاد کند. اگر چنین اتفاقی بیفتد؛ یعنی فروشنده قیمت بیشتری مطرح کند، به خود حق اعتراض می‌دهیم، حتی قانونا این حق را برای خود قائل هستیم که با ارگان دولتی متصدی مبارزه با گران‌فروشی تماس بگیریم و از فرد گران‌فروش شکایت کنیم. مامور مبارزه با گران‌فروشی هم قانونا اجازه دارد فروشنده را مجازات کند. ما نسبت به این موضوع مطلع هستیم و اگر حوصله داشته باشیم، حق داریم قانونا موضوع گران‌فروشی را پیگیری کنیم. اگر مامور مبارزه با گران‌فروشی وظیفه خود (یعنی مجازات گران‌فروش متخلف) را به خوبی انجام ندهد، از نظر ما قانونا فسادی رخ داده و مراجع قانونی موظف به مبارزه با این فساد تعریف شده توسط قانون‌گذار هستند. این حق قانونی برای بسیاری از مردم ما اصلی بدیهی و خدشه‌ناپذیر است. بسیاری از ما باور قاطع داریم که دولت موظف به مراقبت از قیمت کالاهای ضروری و نظارت قاطع بر قیمت‌های تعیین شده است. به ندرت خود را با این سوال مواجه می‌کنیم که آیا فروشنده یک کالا در یک فروشگاه همزمان مالک آن کالا نیست؟ مردم ما معمولا تعیین قیمت و تاکید بر نظارت دولت بر تعیین قیمت را مغایر با حق مالکیت نمی‌دانند.
تجربه من از خرید در مالزی این است که تولیدکننده تعیین‌کننده قیمت برای مصرف‌کننده نیست. فروشنده خود تشخیص می‌دهد که کالای خود را به چه مبلغی بفروشد. خریداران هم برای خود حقی برای اعتراض به گرانفروش قائل نیستند. گویا اساسا مفهوم گرانفروش برای مردم آنجا مفهومی تعریف ناشده است.
اگر به مالزی مسافرت کرده باشید و خرید در بازارهای آنجا را تجربه کرده باشید، احتمالا به کرات با نمونه‌هایی از این موضوع مواجه شده‌اید، مثلا یک بطری آب کوچک، در داخل یک «مرکز خرید» (Shopping center)، با قیمت‌هایی با اختلاف فاحش فروخته می‌شود، مثلا در یک مکان موقع خرید یک بطری آب خیلی متوجه تفاوت کیفیت یک بطری نیم‌لیتری آب که از «مک‌دونالد» یا از یک شرکت مالزیایی خریده‌ایم نمی‌شویم، اما می‌بینیم که بطری آب نیم لیتری شرکت مالزیایی، به قیمت کمتر از نصف قیمت همان بطری آب را با مارک «مک‌دونالد» می‌فروشد. مردمانی که در آن مکان احساس تشنگی می‌کنند، هرگز حق اعتراض به مک‌دونالد را در ذهن خود پرورش نمی‌دهند، اما حق انتخاب دارند. با تجربه خرید در مالزی می‌توان دریافت که مردم مالزی پیشنهاد قیمت را حق مالک (فروشنده) می‌دانند نه حق غیرمالک (خریدار). فروشنده، مالک کالا است و مشتری به جای حق اعتراض به مالک آن کالا، حق انتخاب دارد، حق انتخاب فروشنده و در واقع خرید از فروشنده‌ای دیگر.