دکتر امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس
خودسر‌ها، خود را محق هر کاری می‌دانند
فاطمه سادات نجفیان «از دید افراد خودسر خانم‌ها ارزش‌ها و هنجارها و معیار‌های اجتماعی را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. این گروه با رفتاری که انجام می‌دهند ترس و دلهره در جامعه ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند زنان و دختران جامعه ترس و وحشت داشته باشند. یکی از این کارها اسیدپاشی است. » این بخشی از صحبت‌های دکتر امان‌الله قرائی مقدم، استاد بازنشسته دانشگاه و جامعه‌شناس است. قرائی مقدم معتقد است این موضوع پدیده‌ای کاملا اجتماعی است و بازتاب خانواده و جامعه است که شاهد این گونه رفتارها در جامعه هستیم.
فاطمه سادات نجفیان «از دید افراد خودسر خانم‌ها ارزش‌ها و هنجارها و معیار‌های اجتماعی را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. این گروه با رفتاری که انجام می‌دهند ترس و دلهره در جامعه ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند زنان و دختران جامعه ترس و وحشت داشته باشند. یکی از این کارها اسیدپاشی است.» این بخشی از صحبت‌های دکتر امان‌الله قرائی مقدم، استاد بازنشسته دانشگاه و جامعه‌شناس است. قرائی مقدم معتقد است این موضوع پدیده‌ای کاملا اجتماعی است و بازتاب خانواده و جامعه است که شاهد این گونه رفتارها در جامعه هستیم. در ادامه گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با این جامعه‌شناس را می‌خوانید.
وقتی نگاهی به جرایمی که در سال‌های اخیر به قوع پیوسته است می‌اندازیم، به خفاش شب، قاتل عنکبوتی و کرکس‌های تهران می‌رسیم که جرایم ارتکابی‌شان بیشتر به قشر خاصی از جامعه یا بهتر بگویم زنان جامعه برمی‌گردد، از منظر شما بستر وقوع جرایمی که قربانیان آن جنسیت خاصی دارند، چگونه رقم می‌خورد؟
در جامعه افرادی هستند که خودسرانه عمل می‌کنند و زمانی که می‌بینند در جامعه با موضوعی که از منظر آنها ارزش محسوب می‌شود برخورد قاطعی انجام نشده، کاملا خودسرانه به « لینک کردن» افراد می‌پردازند.« لینک»(لینچ) به معنای گروهی است که خودسرانه می‌خواهند به اصطلاح خودشان اعمال قانون کنند و بدون در نظر گرفتن قانون و مقررات می‌خواهند افرادی را که از منظر آنها موازین قانونی، ارزش‌ها و هنجارها را زیر پا گذاشته‌اند، مجازات کنند. برای نمونه در آمریکا گروهی هستند که سیاه‌پوستان را لینک می‌کنند، در صورتی که سیاه‌پوستان گناهی مرتکب نشده‌اند یا کاری منافی قانون انجام نداده‌اند، اما این گروه، خودسرانه آنها را آتش می‌زنند یا می‌کشند. این درحالی است که قانون این اجازه را به آنها نمی‌دهد. حال علت اینکه در ایران این اتفاقات بیشتر برای قشر خاصی در جامعه ما یا همان خانم‌ها می‌افتد این است که از منظر این گروه، خانم‌ها هستند که ارزش‌ها و هنجارها را زیر پا می‌گذارند. از دید آنها خانم‌ها ارزش‌ها و هنجارها و معیار‌های اجتماعی را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. این گروه با رفتاری که انجام می‌دهند ایجاد ترس و دلهره در جامعه می‌کنند و باعث می‌شوند زنان و دختران جامعه ترس و وحشت داشته باشند. یکی از این کارها اسیدپاشی است. از منظر آنها گروهی که لینک می‌شوند، خطا کار هستند و قانون در مورد آنها مماشات کرده است و زمانی که پلیس و قوه قضاییه و ... نتوانسته است جلوی این زنان و دختران را بگیرد، پس ما این کار را انجام می‌دهیم.
در مورد گروه کرکس‌های تهران یا خفاش شب و نظایر آن، زنان چه ارزشی را زیر پا گذاشته‌اند که این گروه‌ها آنها را مستحق مجازات می‌داند؟
از آنجایی که فرد یا گروه مورد بحث خودسر و خودکامه هستند، خودشان را محق به انجام هر کاری می‌دانند. موضوع دیگر خانواده‌های این افراد هستند. اگر نگاهی به همین چند موردی که ذکر شد بیندازید، متوجه خواهید شد که این افراد از خانواده‌هایی نابسامان بی‌سرپرست یا بدسرپرست یا بعضا فاسد و معتاد هستند که دست به چنین اعمالی می‌زنند. شاید بتوان ریشه این‌گونه اعمال را در درست اجرا نشدن قانون و مقررات در کشور پیدا کرد. بنابراین هر کس می‌خواهد قانون را ازمنظر خودش اجرا کند که به مسائلی چون خفاش شب یا کرکس‌ها ختم می‌شود که ریشه آن پدیده‌ای اجتماعی است. هر گاه جامعه احساس کند که اجرای قانون و مقررات با مشکل روبه‌رو شده است، افراد خودسر در آن جامعه به این قبیل کارها رو می‌آورند و این نشان می‌دهد که این گروه خودسر یا خودکامه از نظر خودکنترل و نظارت در جامعه را کم می‌بینند که خود را مجری آن می‌دانند. از طرفی وقتی می‌بینند با این گروه‌های خودسر که باعث تنش و هراس اجتماعی شده‌اند، برخوردی درجامعه صورت نگرفته، به کارخودشان ادامه می‌دهند.
اگر کسی بخواهد مانع از عمل مجرمانه‌ای شود یا از انجام یک ضدارزش در جامعه جلوگیری کند باید روانشناس خوبی باشد تا حرف و عملش موثر واقع شود، اما این قبیل کارها نشان خشونت است، چه چیزی در جامعه، فرد را تا بروز این حد از خشونت پیش می‌برد؟
اگر بخواهیم بحث خشونت را داشته باشیم باید بگویم خشونت از دوران بارداری مادر تا شیردهی و بعد زندگی اجتماعی فرد در جامعه شکل می‌گیرد. برای مثال لب شکری بودن کودک مربوط به استرس‌های مادر در دوران بارداری است. در جامعه هم که از برخوردهای داخل خیابان گرفته تا سریال‌ها و برنامه‌هایی که در جامعه مطرح است، عواملی هستند که در خشونت و وقوع جرم می‌توانند موثر باشند. این عوامل باعث می‌شود برخی گروه‌ها جنگجو شوند یا برخی دیگر اصلا دعوا نکنند. در جامعه ما به دلیل شرایط و جو اجتماعی، افراد مستعد پرخاشگری هستند. البته هیچ انسانی طبق آیه قرآن بد متولد نمی‌شود و این موضوع را نمی‌توان ذاتی عنوان کرد. اگر فردی پرخاشگر شده، شرایط خانواده و جامعه مسبب آن شده است و زمانی که پرخاشگری شکل گرفت، به تناسب آن موارد دیگری هم شکل می‌گیرد. اگر با این نوع رفتارها برخورد جدی نشود، این روند در جامعه ادامه پیدا می‌کند. این‌گونه افراد باید قصاص شوند.
اصفهان هنوز ماجرای خمینی‌شهر که در سال 1390 اتفاق افتاد را فراموش نکرده است، آیا بین موقعیت جغرافیایی و بروز چنین خشونت‌هایی می‌تواند ارتباطی وجود داشته باشد؟
اقلیم موثر است، اما اصفهان از نظر آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی در شرایط خوبی قرار دارد و این نمی‌تواند دلیلی برای این نوع رفتارها باشد و بخواهیم این گونه جرایم را به اقلیم آب و هوایی یا جغرافیایی ربط دهیم. این یک پدیده کاملا اجتماعی است.
موضوع دیگر لذت بردن از شوخی اسیدپاشی است که الان شنیده می‌شود آب می‌ریزند تا به ترس خانم‌ها بخندند، این موضوع که از ترس دیگران لذت ببرند از کجا نشات می‌گیرد؟
این موضوع نیز نشات گرفته از تربیت خانوادگی و همچنین کم‌رنگ دیدن کنترل و نظارت در جامعه است. از طرفی نبود مجازات برای این گونه رفتارهای شوخی‌گرایانه منجر به این نوع رفتارها درجامعه می‌شود. اگر در مواردی چون اسیدپاشی قصاص و مجازات انجام شود، دیگر شاهد این گونه رفتارها نخواهیم بود. اگر آمنه که چند وقت پیش مورد اسیدپاشی قرار گرفته بود، گذشت نمی‌کرد، شاید امروز شاهد چنین اتفاقی نبودیم. این موارد به نظارت اجتماعی، کنترل و اجرای مقررات مربوط می‌شود. البته ناگفته نماند که این موضوع تنها مربوط به کشور ما نیست و حتی در کشورهای توسعه یافته این گونه رفتارها دیده می‌شود. فشار‌های اجتماعی باعث حس انتقام‌گیری در این افراد می‌شود. گاهی آنها جامعه را مقصر زندگی خود می‌دانند و می‌خواهند با این‌گونه رفتارها از جامعه انتقام بگیرند.
وقتی نگاهی به جرایمی که در سال‌های اخیر به قوع پیوسته است می‌اندازیم، به خفاش شب، قاتل عنکبوتی و کرکس‌های تهران می‌رسیم که جرایم ارتکابی‌شان بیشتر به قشر خاصی از جامعه یا بهتر بگویم زنان جامعه برمی‌گردد، از منظر شما بستر وقوع جرایمی که قربانیان آن جنسیت خاصی دارند، چگونه رقم می‌خورد؟
در جامعه افرادی هستند که خودسرانه عمل می‌کنند و زمانی که می‌بینند در جامعه با موضوعی که از منظر آنها ارزش محسوب می‌شود برخورد قاطعی انجام نشده، کاملا خودسرانه به « لینک کردن» افراد می‌پردازند.« لینک»(لینچ) به معنای گروهی است که خودسرانه می‌خواهند به اصطلاح خودشان اعمال قانون کنند و بدون در نظر گرفتن قانون و مقررات می‌خواهند افرادی را که از منظر آنها موازین قانونی، ارزش‌ها و هنجارها را زیر پا گذاشته‌اند، مجازات کنند. برای نمونه در آمریکا گروهی هستند که سیاه‌پوستان را لینک می‌کنند، در صورتی که سیاه‌پوستان گناهی مرتکب نشده‌اند یا کاری منافی قانون انجام نداده‌اند، اما این گروه، خودسرانه آنها را آتش می‌زنند یا می‌کشند. این درحالی است که قانون این اجازه را به آنها نمی‌دهد. حال علت اینکه در ایران این اتفاقات بیشتر برای قشر خاصی در جامعه ما یا همان خانم‌ها می‌افتد این است که از منظر این گروه، خانم‌ها هستند که ارزش‌ها و هنجارها را زیر پا می‌گذارند. از دید آنها خانم‌ها ارزش‌ها و هنجارها و معیار‌های اجتماعی را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. این گروه با رفتاری که انجام می‌دهند ایجاد ترس و دلهره در جامعه می‌کنند و باعث می‌شوند زنان و دختران جامعه ترس و وحشت داشته باشند. یکی از این کارها اسیدپاشی است. از منظر آنها گروهی که لینک می‌شوند، خطا کار هستند و قانون در مورد آنها مماشات کرده است و زمانی که پلیس و قوه قضاییه و ... نتوانسته است جلوی این زنان و دختران را بگیرد، پس ما این کار را انجام می‌دهیم.
در مورد گروه کرکس‌های تهران یا خفاش شب و نظایر آن، زنان چه ارزشی را زیر پا گذاشته‌اند که این گروه‌ها آنها را مستحق مجازات می‌داند؟
از آنجایی که فرد یا گروه مورد بحث خودسر و خودکامه هستند، خودشان را محق به انجام هر کاری می‌دانند. موضوع دیگر خانواده‌های این افراد هستند. اگر نگاهی به همین چند موردی که ذکر شد بیندازید، متوجه خواهید شد که این افراد از خانواده‌هایی نابسامان بی‌سرپرست یا بدسرپرست یا بعضا فاسد و معتاد هستند که دست به چنین اعمالی می‌زنند. شاید بتوان ریشه این‌گونه اعمال را در درست اجرا نشدن قانون و مقررات در کشور پیدا کرد. بنابراین هر کس می‌خواهد قانون را ازمنظر خودش اجرا کند که به مسائلی چون خفاش شب یا کرکس‌ها ختم می‌شود که ریشه آن پدیده‌ای اجتماعی است. هر گاه جامعه احساس کند که اجرای قانون و مقررات با مشکل روبه‌رو شده است، افراد خودسر در آن جامعه به این قبیل کارها رو می‌آورند و این نشان می‌دهد که این گروه خودسر یا خودکامه از نظر خودکنترل و نظارت در جامعه را کم می‌بینند که خود را مجری آن می‌دانند. از طرفی وقتی می‌بینند با این گروه‌های خودسر که باعث تنش و هراس اجتماعی شده‌اند، برخوردی درجامعه صورت نگرفته، به کارخودشان ادامه می‌دهند.
اگر کسی بخواهد مانع از عمل مجرمانه‌ای شود یا از انجام یک ضدارزش در جامعه جلوگیری کند باید روانشناس خوبی باشد تا حرف و عملش موثر واقع شود، اما این قبیل کارها نشان خشونت است، چه چیزی در جامعه، فرد را تا بروز این حد از خشونت پیش می‌برد؟
اگر بخواهیم بحث خشونت را داشته باشیم باید بگویم خشونت از دوران بارداری مادر تا شیردهی و بعد زندگی اجتماعی فرد در جامعه شکل می‌گیرد. برای مثال لب شکری بودن کودک مربوط به استرس‌های مادر در دوران بارداری است. در جامعه هم که از برخوردهای داخل خیابان گرفته تا سریال‌ها و برنامه‌هایی که در جامعه مطرح است، عواملی هستند که در خشونت و وقوع جرم می‌توانند موثر باشند. این عوامل باعث می‌شود برخی گروه‌ها جنگجو شوند یا برخی دیگر اصلا دعوا نکنند. در جامعه ما به دلیل شرایط و جو اجتماعی، افراد مستعد پرخاشگری هستند. البته هیچ انسانی طبق آیه قرآن بد متولد نمی‌شود و این موضوع را نمی‌توان ذاتی عنوان کرد. اگر فردی پرخاشگر شده، شرایط خانواده و جامعه مسبب آن شده است و زمانی که پرخاشگری شکل گرفت، به تناسب آن موارد دیگری هم شکل می‌گیرد. اگر با این نوع رفتارها برخورد جدی نشود، این روند در جامعه ادامه پیدا می‌کند. این‌گونه افراد باید قصاص شوند.
اصفهان هنوز ماجرای خمینی‌شهر که در سال 1390 اتفاق افتاد را فراموش نکرده است، آیا بین موقعیت جغرافیایی و بروز چنین خشونت‌هایی می‌تواند ارتباطی وجود داشته باشد؟
اقلیم موثر است، اما اصفهان از نظر آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی در شرایط خوبی قرار دارد و این نمی‌تواند دلیلی برای این نوع رفتارها باشد و بخواهیم این گونه جرایم را به اقلیم آب و هوایی یا جغرافیایی ربط دهیم. این یک پدیده کاملا اجتماعی است.
موضوع دیگر لذت بردن از شوخی اسیدپاشی است که الان شنیده می‌شود آب می‌ریزند تا به ترس خانم‌ها بخندند، این موضوع که از ترس دیگران لذت ببرند از کجا نشات می‌گیرد؟
این موضوع نیز نشات گرفته از تربیت خانوادگی و همچنین کم‌رنگ دیدن کنترل و نظارت در جامعه است. از طرفی نبود مجازات برای این گونه رفتارهای شوخی‌گرایانه منجر به این نوع رفتارها درجامعه می‌شود. اگر در مواردی چون اسیدپاشی قصاص و مجازات انجام شود، دیگر شاهد این گونه رفتارها نخواهیم بود. اگر آمنه که چند وقت پیش مورد اسیدپاشی قرار گرفته بود، گذشت نمی‌کرد، شاید امروز شاهد چنین اتفاقی نبودیم. این موارد به نظارت اجتماعی، کنترل و اجرای مقررات مربوط می‌شود. البته ناگفته نماند که این موضوع تنها مربوط به کشور ما نیست و حتی در کشورهای توسعه یافته این گونه رفتارها دیده می‌شود. فشار‌های اجتماعی باعث حس انتقام‌گیری در این افراد می‌شود. گاهی آنها جامعه را مقصر زندگی خود می‌دانند و می‌خواهند با این‌گونه رفتارها از جامعه انتقام بگیرند.
ارسال نظر