چراغ سبز ترافیکی به خودروهای هیبریدی
نوراحسینی از آذر ماه سال 84 تا به امروز که خودروها بر اساس آخرین شماره پلاکشان امکان تردد در بخش‌هایی از شهر را دارند، مدیران شهری به دنبال راه چاره‌ای بودند تا تردد در محدوده‌های آلاینده و پرترافیک شهر را با روش‌هایی علمی ساماندهی کنند. راه‌حل تازه‌ای که کارشناسان و مسوولان شهری به آن رسیده‌اند، اجرای طرحی با عنوان «مناطق کم‌انتشار آلودگی هوا»؛ (LEZ) است که براساس آن به جای تقسیم بر 2 کردن همه خودروها بر مبنای شماره پلاک؛ خودروها با توجه به انتشار آلایندگی؛ رعایت کردن استانداردها و معاینه فنی حق ورود به محدوده زوج و فرد، خیابان‌های مرکزی و پرترافیک را پیدا خواهند کرد.
با توجه به این طرح، خودروها به ۴ گروه آبی، سبز، زرد و قرمز تقسیم می‌شوند که گروه اول و دوم که خودروهای برقی و هیبریدی هم جزو آنها هستند، بدون محدودیت می‌توانند در محدوده زوج و فرد تردد کند و گروه سوم و چهارم یعنی خودروهای زرد و قرمز که بیشترین شدت آلودگی را تولید می‌کنند در صورتی که نتوانند شرایط لازم را احراز کنند، حق ورود به محدوده مرکزی شهر را نخواهند داشت. این در حالی است که خودروهای کاربراتوری با فرسودگی بالا و بدون معاینه فنی در شرایط اضطرار حتی نمی‌توانند از در پارکینگ خارج شوند. محمد باقر قالیباف، شهردار تهران هم از موافقت دولت با این پیشنهاد شهرداری خبر می‌دهد و می‌گوید: ایجاد محدودیت‌هایی مانند زوج و فرد از درب خانه‌ها، حقوق شهروندان را نادیده گرفته می‌شود و باید نگاهمان را به محدوده طرح ترافیک تغییر دهیم و به جای نگاه ترافیکی، نگاه زیست محیطی داشته و خودروهایی که آلودگی هوا ندارند؛ مانند خودروهای برقی و هیدریدی را اجازه دهیم در این محدوده تردد کنند. خوشبختانه وزارت کشور، استانداری و نیروی انتظامی نیز با ما هم‌نگاه هستند. پلیس هم از موافقان این طرح جدید است. سردار تیمور حسینی با بیان اینکه محدوده طرح زوج و فرد در اوایل به‌عنوان یک طرح زیست‌محیطی و ترافیکی به صورت موقت و در مواقع اضطرار آلودگی هوا به اجرا در می‌آمد، می‌گوید: با توجه به ایجاد شوراهای اسلامی شهر به‌عنوان پارلمان شهری این شوراها می‌توانند تصمیماتی برای اداره و مدیریت شهر بگیرند، یکی از این تصمیمات در شهر تهران دائمی شدن طرح زوج و فرد بود یعنی اجرای این طرح دیگر منوط به اعلام روزهای آلوده نباشد و به صورت دائمی به اجرا گذاشته شود. حتی بعدا یک مرحله پا را فراتر گذاشتیم و در ۶ ماه دوم سال که بحث وارونگی هوا را داریم بعضا طرح زوج و فرد از در منزل به اجرا گذاشته می‌شود؛ البته امسال چنین اتفاقی رخ نداد.
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ با اشاره به مزیت‌های طرح محدوده کم‌آلاینده (LEZ) می‌گوید: مناسب‌تر است که با سیاست‌های طرح (LEZ) خودروها را به چهار دسته آبی، سبز، زرد و قرمز تقسیم کنیم و محدودیت را برای خودروهای دسته زرد و قرمز ایجاد کنیم.
اما او انتقادهایی هم به این طرح دارد. سردار حسینی معتقد است: هنوز بستر و زمینه این تقسیم‌بندی فراهم نیست و اگر بخواهیم طرح (LEZ) را پیاده کنیم تعداد افرادی که ناراضی خواهند بود خیلی بیشتر از اجرای طرح زوج و فرد می‌شود؛ چراکه غالب خودروهایی که امروز در شهر تهران تردد می‌کنند در دسته زرد و قرمز دسته‌بندی می‌شوند. برهمین اساس در شرایط فعلی طرح زوج و فرد با همین کیفیت و با نصب دوربین‌ها به نحو شایسته کنترل می‌شود تا بتوانیم در آینده نزدیک زمینه اجرای طرح محدوده کم‌آلاینده (LEZ) را فراهم کنیم. مهدی یدی همدانی، دبیر شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور از موافقان ایجاد محدودیت بر اساس آلایندگی خودرو است. او می‌گوید: باید محدودیت‌ها براساس آلایندگی خودروها اعمال شود؛ مانند طرح محدوده کم‌آلاینده یا (LEZ) که در کشورهای مختلف اجرا می‌شود.
اویادآوری می‌کند: طرح زوج و فرد در شرایطی به طرح دائمی تبدیل شد که مبانی قانونی و حقوقی این موضوع بهبود شرایط ترافیکی نبود، بلکه شرایط بهبود محیط‌زیست مدنظر بوده است. در بسیاری از کشورها برای بهبود کیفیت هوا برای خودروهای آلوده‌کننده معمولا در روزهایی که هوا آلوده است محدودیت‌هایی قائل می‌شوند و می‌توان تنها از پکن به‌عنوان یک استثنا نام برد که در مواقع آلودگی هوا از طرح زوج و فرد استفاده می‌کند، بلکه عمده کشورهای جهان محدودیت‌ها را برای خودروهای آلوده‌کننده و خودروهایی که کیفیت پایین و آلایندگی بیشتر دارند، قائل می‌شوند. او با اشاره به جزئیات جلسه شهرداری و شورای عالی ترافیک در خصوص اجرایی شدن این طرح می‌گوید: در راستای همین تفکر جلسات مختلفی بین دبیرخانه شورای عالی ترافیک و شهرداری تهران برگزار شد و در جلسه شورای حمل‌و‌نقل و ترافیک شهر تهران نیز مقرر شد که شهرداری تهران اقداماتی انجام دهد که طرح زوج و فرد از وضعیت فعلی خارج شود و ملاک ورود به محدوده پلاک خودرو نباشد، بلکه محدودیت‌ها براساس وضعیت آلایندگی خودروها در نظر گرفته شود؛ مشابه طرحی که در جهان با عنوان (LEZ) یعنی محدوده کم‌آلاینده از آن یاد می‌شود.
همدانی با تاکید بر نداشتن جایگاه قانونی اجرای دائمی طرح زوج و فرد اضافه می‌کند اجرای دائمی طرح زوج و فرد با قوانین موجود کشور انطباق ندارد و براساس مصوبه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور، اجرای محدودیت‌های دائمی که برای بهبود ترافیک شهر است به هیچ وجه نباید از پنج درصد مساحت شهر بیشتر باشد؛ در حالی که طرح زوج و فرد در مقیاس فعلی تقریبا در بیش از ۱۰ درصد سطح شهر تهران در حال اجرا است؛ اما براساس مصوبه شورای عالی ترافیک اجرای طرح‌هایی تحت عنوان (LEZ) می‌تواند حتی تا صد درصد سطح شهر را نیز پوشش دهد؛ به‌طوری که در آینده ممکن است تردد خودروهایی که کیفیت زیست‌‌محیطی آنها از یک حدی پایین‌تر باشد در کل شهر تهران یا محدوده‌های بزرگی ممنوع باشد. وی با تاکید بر اینکه وزارت کشور از تمامی طرح‌هایی که شهرداری تهران برای بهبود وضعیت محیط زیست شهر ارائه کند به صورت کامل حمایت می‌کند، ادامه می دهد: طرح (LEZ) نیز توسط شهرداری تهران کارهای مطالعاتی‌اش انجام شده و به عنوان طرحی که شهرداری در جهت بهبود محیط زیست و بهبود کیفیت هوا ارائه کرده است مورد حمایت وزارت کشور است.
نمایندگان مردم تهران در شورای شهر هم با این طرح جدید موافق هستند. محمد حقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران هم در رابطه با نگاه جدید به محدوده زوج و فرد می‌گوید: من به‌عنوان نماینده مردم باید موافق این امر باشم؛ چراکه اجرای چنین طرح‌هایی در راستای نادیده گرفتن حقوق شهروندی است. به اعتقاد من ما باید به دنبال زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل عمومی و استفاده از سوخت‌های غیرفسیلی باشیم.