دخل و خرج شهرداری با نیاز واقعی پایتخت هماهنگ می‌شود؟
بودجه «عملیاتی» در راه تهران
شهرداری تهران از بدو تاسیس جهت اجرای برنامه‌های خود از روش بودجه‌ریزی «سنتی» استفاده کرده است. روشی که به مدد استفاده از آن در سال‌های گذشته کارکرد حداقل نیمی از بودجه چند هزار میلیارد تومانی شهرداری نامشخص و محل سوال نمایندگان مردم در پارلمان محلی قرار گرفته است. سهل‌الوصول بودن دستیابی به منابع و درآمدها در این روش یکی از دلایلی است که سبب شده شهرداری انگیزه‌ای برای تغییر مسیر بودجه‌ریزی از یک روش سنتی به بودجه‌ریزی «مدرن» یا همان «عملیاتی» نداشته باشد. در روش بودجه‌ریزی عملیاتی تمامی عملیات مالی شهرداری شفاف خواهد شد، به‌گونه‌ای که مشخص می‌شود اعتبارات مناطق ۲۲ گانه شهر برای چه اهدافی، در چه بخشی و چگونه هزینه می‌شود.
شهرداری تهران از بدو تاسیس جهت اجرای برنامه‌های خود از روش بودجه‌ریزی «سنتی» استفاده کرده است. روشی که به مدد استفاده از آن در سال‌های گذشته کارکرد حداقل نیمی از بودجه چند هزار میلیارد تومانی شهرداری نامشخص و محل سوال نمایندگان مردم در پارلمان محلی قرار گرفته است. سهل‌الوصول بودن دستیابی به منابع و درآمدها در این روش یکی از دلایلی است که سبب شده شهرداری انگیزه‌ای برای تغییر مسیر بودجه‌ریزی از یک روش سنتی به بودجه‌ریزی «مدرن» یا همان «عملیاتی» نداشته باشد. در روش بودجه‌ریزی عملیاتی تمامی عملیات مالی شهرداری شفاف خواهد شد، به‌گونه‌ای که مشخص می‌شود اعتبارات مناطق 22 گانه شهر برای چه اهدافی، در چه بخشی و چگونه هزینه می‌شود. به عبارت دیگر در روش مدرن و عملیاتی به نتیجه اجرای پروژه‌ها توجه می‌شود. روشی که تاکنون انگیزه لازم برای اجرای آن در میان مدیران شهری وجود نداشته است و جزئیات نامفهوم بودجه کنونی شهرداری گواه این موضوع است. نگاهی به صفحه 37 بودجه سال‌جاری شهرداری تهران نشان می‌دهد: منابع و درآمدهای سال 93 شهرداری به دو بخش نقد و غیرنقد تقسیم‌بندی شده است. در این بودجه منابع و درآمدهای شهرداری تهران 15 هزار و
845 میلیارد تومان ذکر شده که از این رقم 51 درصد به منابع غیرنقد و 49 درصد به درآمدهای نقدی تعلق دارد، اما آنچه در کتابچه بودجه سال 93 پیش روی ما است ناظر بر عملکرد منابع نقدی شهرداری است. یعنی تمام کدپروژه‌ها و فصول مختلف صرفا ناظر بر عملیات نقدی شهرداری معادل 49 درصد بودجه است؛ درحالی‌که برای 51 درصد بودجه که به شکل غیرنقد تعریف شده است قانون و شاخص تعریف شده مشخصی در بودجه وجود ندارد. سایر فصول بودجه شهرداری تهران نیز فضای عملیات مالی شهرداری را
مه آلود توصیف می‌کند. به عنوان مثال در قالب تبصره ۱۰ بودجه به تعامل بین شهرداری، بانک‌ها و کارگزاری‌ها (که در بودجه غیرنقد قرار دارد) اشاره شده است، اما به گفته کارشناسان بودجه‌ریزی، بودجه غیرنقد فقط تعامل با بانک‌ها و املاک نیست. ردیف‌های متعدد دیگری هم درون آن می‌گنجد که در حال حاضر اشرافی روی آنها نیست و کاملا رها شده‌اند. بنابراین مدیریت شهری به هر نحوی که ایجاب کند می‌تواند در حوزه آنها مانور دهد بدون اینکه نظارت یا حتی هدایتی روی آن باشد. از این رو هنوز مشخص نیست که پروژه‌های عمرانی و فرهنگی شهرداری با چه بودجه‌ای اجرایی شده‌اند یا در حال اجرا هستند. مشخص نیست بابت بزرگراه صدر چه مقدار هزینه شد؟ یا آنکه مطالبات پیمانکاران چه مبلغی است؟ این در حالی است که شهرداری تهران باید پاسخ دهد که پرداخت مورد نظر چقدر است و اینکه چرا در گذشته انجام نشده است و منابع آن به جای پرداخت به پیمانکاران به کدام سمت هدایت شده است؟ اگر منابع پرداخت شده ولی بازهم مانده بدهی است و پیمانکاران مطالباتی دارند شهرداری باید پاسخ دهد چرا مازاد بر منابعی که در اختیار داشته تعهد ایجاد کرده است، البته مدیریت شهری مدعی است در قالب بودجه سال ۹۳ شهرداری تهران اولین گام برای حرکت به سمت بودجه‌ریزی عملیاتی برداشته شده است. اعضای شورای شهر تهران در قالب تبصره ۳۷ بودجه سال جاری شهرداری تهران را مکلف کرده است که بودجه سال ۹۴ را صرفا به شکل عملیاتی ارائه دهد، البته به گفته برخی کارشناسان بودجه‌ریزی و مدیران شهرداری اجرای این پروسه به‌طور کامل در طول یکسال امکان‌پذیر نیست.
فرآیند بودجه‌ریزی عملیاتی
کارشناسان بودجه‌ریزی اولین گام در فرآیند بودجه‌ریزی عملیاتی تدوین اهداف را با پنج ویژگی توصیف می‌کنند. براین اساس اهداف باید مشخص، قابل سنجش، قابل دستیابی، قابل ردیابی و مرتبط باشد. در این روش که تمامی کدهای بودجه‌ای شهرداری تغییر می‌یابد شهرداری‌های مناطق برای اجرای پروژه‌های عمرانی جدید و اختصاص بودجه باید نحوه اجرای پروژه، آدرس دقیق و مدت زمان اجرا، فصول سرمایه‌گذاری پروژه را توضیح دهند تا به این ترتیب کنترل بر هزینه بودجه کاملا امکان‌پذیر شود. یکی از کارشناسان بودجه‌ریزی در مجموعه شهرداری تهران در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تغییرات اساسی در نحوه بودجه‌ریزی سال ۹۴ آغاز شده است به این صورت که طبقه‌بندی قالب بودجه تغییر می‌کند و طبقه‌بندی اقتصادی در چهار فصل و ۲۰ ماده ارائه می‌شود. تفاوت دیگری که به گفته کارشناسان بودجه‌ریزی عملیاتی در بودجه سال آینده شهرداری رخ خواهد داد بودجه‌ریزی آتی کاملا «برنامه محور» انجام می‌شود و علاوه‌بر بودجه عمومی شهرداری، بودجه سازمان‌های زیرمجموعه شهرداری که تاکنون شفاف نبوده‌اند در قالب بودجه ارائه می‌شوند.
ضمن آنکه تاکنون درآمدهای مناطق مختلف شهرداری از طریق اداره کل وصول درآمدهای شهرداری تهیه و ارائه می‌شد سپس معادل رقم درآمدی مصارف بودجه برای آن در نظر گرفته می‌شد، اما در روش مدرن تمامی درآمدها به تفکیک واحدهای اجرایی در مناطق 22گانه شهرداری تهران تعیین و تکمیل می‌شود.
اراده‌ای وجود ندارد
در این میان برخی از اعضای شورای شهر تهران معتقدند آنچه در تدوین بودجه شهرداری تهران به روش بودجه‌ریزی عملیاتی موثر خواهد بود این است که لایحه پیشنهادی بودجه 94 شهرداری در چه فضایی به شورای شهر ارائه شود.
رحمت‌الله حافظی عضو شورای شهر تهران در این باره می‌گوید: یکی از عواملی که در تغییر روند بودجه‌ریزی شهرداری موثر خواهد بود این است که لایحه پیشنهادی شهرداری که به شورا ارائه می‌شود در چه فضایی باشد و شهرداری تا چه حدی بتواند ارتباط بگیرد تا بتواند از لایحه پیشنهادی دفاع کند و رای بیاورد، اما اگر به سمت عملیاتی شدن برویم و به‌دنبال برنامه‌ریزی عملیاتی و بعد از آن بودجه‌ریزی عملیاتی باشیم تمام منابع در چارچوب مشخص تخصیص داده می‌شود و انحرافی وجود نخواهد داشت.
به گفته وی، شناسایی و حذف کارهای موازی، تعیین تکلیف قوانین مغفول مانده و پیش‌بینی بودجه مشخص برای آنها و مکلف‌کردن مدیران اجرایی به شفاف‌سازی ازجمله مزایای اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی است.
او در این مورد توضیح داد: در این شکل که برای اجرایی شدن آن بین ۶ تا ۹ ماه در کمیسیون برنامه و بودجه شورا زمان نیاز است، در هر زمانی از سال هر عضو شورا می‌تواند به‌صورت سیستماتیک هر موضوعی را دنبال کند و مشخص شود که چه میزان بودجه به آن اختصاص داده شده، در هر مرحله چقدر هزینه شده و تا زمان بررسی چند درصد کار پیشرفت کرده است و نهایتا اینکه این میزان پیشرفت فیزیکی طبق برنامه هست یا نه، اما اگر خارج از برنامه پیش‌بینی شده باشد سیستم هشدار می‌دهد و فرد می‌تواند در این مورد از مسوولان توضیح بخواهد.
مه آلود توصیف می‌کند. به عنوان مثال در قالب تبصره ۱۰ بودجه به تعامل بین شهرداری، بانک‌ها و کارگزاری‌ها (که در بودجه غیرنقد قرار دارد) اشاره شده است، اما به گفته کارشناسان بودجه‌ریزی، بودجه غیرنقد فقط تعامل با بانک‌ها و املاک نیست. ردیف‌های متعدد دیگری هم درون آن می‌گنجد که در حال حاضر اشرافی روی آنها نیست و کاملا رها شده‌اند. بنابراین مدیریت شهری به هر نحوی که ایجاب کند می‌تواند در حوزه آنها مانور دهد بدون اینکه نظارت یا حتی هدایتی روی آن باشد. از این رو هنوز مشخص نیست که پروژه‌های عمرانی و فرهنگی شهرداری با چه بودجه‌ای اجرایی شده‌اند یا در حال اجرا هستند. مشخص نیست بابت بزرگراه صدر چه مقدار هزینه شد؟ یا آنکه مطالبات پیمانکاران چه مبلغی است؟ این در حالی است که شهرداری تهران باید پاسخ دهد که پرداخت مورد نظر چقدر است و اینکه چرا در گذشته انجام نشده است و منابع آن به جای پرداخت به پیمانکاران به کدام سمت هدایت شده است؟ اگر منابع پرداخت شده ولی بازهم مانده بدهی است و پیمانکاران مطالباتی دارند شهرداری باید پاسخ دهد چرا مازاد بر منابعی که در اختیار داشته تعهد ایجاد کرده است، البته مدیریت شهری مدعی است در قالب بودجه سال ۹۳ شهرداری تهران اولین گام برای حرکت به سمت بودجه‌ریزی عملیاتی برداشته شده است. اعضای شورای شهر تهران در قالب تبصره ۳۷ بودجه سال جاری شهرداری تهران را مکلف کرده است که بودجه سال ۹۴ را صرفا به شکل عملیاتی ارائه دهد، البته به گفته برخی کارشناسان بودجه‌ریزی و مدیران شهرداری اجرای این پروسه به‌طور کامل در طول یکسال امکان‌پذیر نیست.
فرآیند بودجه‌ریزی عملیاتی
کارشناسان بودجه‌ریزی اولین گام در فرآیند بودجه‌ریزی عملیاتی تدوین اهداف را با پنج ویژگی توصیف می‌کنند. براین اساس اهداف باید مشخص، قابل سنجش، قابل دستیابی، قابل ردیابی و مرتبط باشد. در این روش که تمامی کدهای بودجه‌ای شهرداری تغییر می‌یابد شهرداری‌های مناطق برای اجرای پروژه‌های عمرانی جدید و اختصاص بودجه باید نحوه اجرای پروژه، آدرس دقیق و مدت زمان اجرا، فصول سرمایه‌گذاری پروژه را توضیح دهند تا به این ترتیب کنترل بر هزینه بودجه کاملا امکان‌پذیر شود. یکی از کارشناسان بودجه‌ریزی در مجموعه شهرداری تهران در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تغییرات اساسی در نحوه بودجه‌ریزی سال ۹۴ آغاز شده است به این صورت که طبقه‌بندی قالب بودجه تغییر می‌کند و طبقه‌بندی اقتصادی در چهار فصل و ۲۰ ماده ارائه می‌شود. تفاوت دیگری که به گفته کارشناسان بودجه‌ریزی عملیاتی در بودجه سال آینده شهرداری رخ خواهد داد بودجه‌ریزی آتی کاملا «برنامه محور» انجام می‌شود و علاوه‌بر بودجه عمومی شهرداری، بودجه سازمان‌های زیرمجموعه شهرداری که تاکنون شفاف نبوده‌اند در قالب بودجه ارائه می‌شوند.
ضمن آنکه تاکنون درآمدهای مناطق مختلف شهرداری از طریق اداره کل وصول درآمدهای شهرداری تهیه و ارائه می‌شد سپس معادل رقم درآمدی مصارف بودجه برای آن در نظر گرفته می‌شد، اما در روش مدرن تمامی درآمدها به تفکیک واحدهای اجرایی در مناطق 22گانه شهرداری تهران تعیین و تکمیل می‌شود.
اراده‌ای وجود ندارد
در این میان برخی از اعضای شورای شهر تهران معتقدند آنچه در تدوین بودجه شهرداری تهران به روش بودجه‌ریزی عملیاتی موثر خواهد بود این است که لایحه پیشنهادی بودجه 94 شهرداری در چه فضایی به شورای شهر ارائه شود.
رحمت‌الله حافظی عضو شورای شهر تهران در این باره می‌گوید: یکی از عواملی که در تغییر روند بودجه‌ریزی شهرداری موثر خواهد بود این است که لایحه پیشنهادی شهرداری که به شورا ارائه می‌شود در چه فضایی باشد و شهرداری تا چه حدی بتواند ارتباط بگیرد تا بتواند از لایحه پیشنهادی دفاع کند و رای بیاورد، اما اگر به سمت عملیاتی شدن برویم و به‌دنبال برنامه‌ریزی عملیاتی و بعد از آن بودجه‌ریزی عملیاتی باشیم تمام منابع در چارچوب مشخص تخصیص داده می‌شود و انحرافی وجود نخواهد داشت.
به گفته وی، شناسایی و حذف کارهای موازی، تعیین تکلیف قوانین مغفول مانده و پیش‌بینی بودجه مشخص برای آنها و مکلف‌کردن مدیران اجرایی به شفاف‌سازی ازجمله مزایای اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی است.
او در این مورد توضیح داد: در این شکل که برای اجرایی شدن آن بین ۶ تا ۹ ماه در کمیسیون برنامه و بودجه شورا زمان نیاز است، در هر زمانی از سال هر عضو شورا می‌تواند به‌صورت سیستماتیک هر موضوعی را دنبال کند و مشخص شود که چه میزان بودجه به آن اختصاص داده شده، در هر مرحله چقدر هزینه شده و تا زمان بررسی چند درصد کار پیشرفت کرده است و نهایتا اینکه این میزان پیشرفت فیزیکی طبق برنامه هست یا نه، اما اگر خارج از برنامه پیش‌بینی شده باشد سیستم هشدار می‌دهد و فرد می‌تواند در این مورد از مسوولان توضیح بخواهد.
ارسال نظر