لرستان به گِل می نشیند
سارا فدایی آغاز محرم در هر گوشه ایران با آیین‌ها و مراسم‌های خاص خود همراه است؛ گروهی نخل را به‌عنوان نشانه‌ای از تشییع پاک امام حسین (ع) بر دوش می‌کشند؛ گروه دیگر کاه بر سر می‌ریزند و دسته‌ای نیز آیینی به نام خه‌ره‌مالی را اجرا می‌کنند. این آیین به ویژه در استان لرستان مرسوم است که در آن جامه سیاه عزاداران با گل متبرک روز عاشورا مزین می‌شود. « خه‌ره‌مالی» اما نیاز به مقدمات ویژه‌ای دارد، یکی از آنها جمع‌آوری هیزم به ویژه در ایام سرد سال است. از هفتم محرم به بعد برخی عزاداران برای در امان ماندن عزادارانی که آیین خه‌ره‌مالی را اجرا می‌کنند برای در امان ماندن از سرما دست به جمع‌آوری هیزم می‌زنند. گروهی در همین باب در محله‌ها دوره افتاده و از خانه‌ها تقاضای هیزم می‌کنند؛ مردم نیز این دعوت را به گرمی استجابت کرده و حتی گروهی نذر هیزم برای محرم دارند. روز تاسوعا عزاداران برای روز عاشورا خاک نرمی به نام گل باغچاله یا گل رس را مهیا می‌کنند و آن را در میدان‌های بزرگ و کوچک شهر که در آن خیمه‌ها و تکیه‌ها برپا است می‌ریزند تا در روز عاشورا آن را با گلاب مخلوط کرده تا گل روز عاشورا برای عزاداران آماده شود. در غروب این روز حوضچه‌های گل رس در گوشه گوشه شهر برپا است و هیزم‌ها نیز در کنار این حوضچه‌ها قرار گرفته‌اند تا عزاداران را از گزند سرما مصون بدارند. روز عاشورا در این استان با نوای «چمریونه» آغاز می‌شود. چمریونه به صدای ساز و دهلی گفته می‌شود که سوزناک بوده و عزاداران را به عزاداری در دسته‌ها و هیات‌ها دعوت می‌کند. عمدتا چمریونه را با سرنا و دهل می‌نوازند و در استان لرستان رسم است که در سوگ بزرگان آن را بنوازند. بنابراین هر‌گاه که نوای این ساز به گوش می‌رسد همه درخواهند یافت که بزرگی وفات یافته و به دیار باقی شتافته است. در هنگامه صبح عزاداران حسینی در تکایای محل خود حاضر شده و پس از گل‌مالی کردن خود در کنار آتش می‌مانند تا از سرمای پاییز و زمستان مصون مانده و سینه‌زنی و عزاداری را آغاز می‌کنند.از آنجا که در این شهر ماندن در خانه ناثواب است، گروه‌های مختلف مردم از خانه بیرون می‌زنند. گروهی خیمه‌گاه بر سر و شانه نهاده و همراه با دسته‌های عزادار به سمت مرکز شهر حرکت می‌کنند و گروه دیگر نیز همراه آنان در این مسیر هستند؛‌ هر زمان که دسته‌ها به تکیه‌ای می‌رسند در آنجا توقفی کوتاه داشته و پس از عزاداری همراه با مداح آن تکیه به تکیه دیگر می‌روند. محله‌های پشت بازار و درب دلاکان از قدیمی‌ترین محله‌های خرم‌اباد هستند و چنانچه شما قصد رفتن به این شهر را دارید حتما به این محله‌ها سری بزنید؛ صبح این روز پرچم سیاه بر فراز همه مغازه‌ها برافراشته شده؛ گروهی منتظرند تا میاندار سرتا پایشان را با گل معطر عاشورا آذین ببندد؛ گروه دیگر منتظرند تا گل بر لباس‌هایشان خشک شوند و دسته دیگر به عزاداری مشغول شده‌اند. روش سینه زدن در خرم آباد نیز آیین خاص خود را دارد. در این شیوه ابتدا افراد نشسته و با یک دست سینه می‌زنند، زمانی که نوحه خوان فریاد می‌زند «ای وای شهیدان به دشت کربلا»،دسته سینه‌زن ایستاده و در کنار پاسخ دادن به نوحه‌خوان در مقابل یکدیگر ایستاده و با دو دست سینه می‌زنند؛ آنها سپس به عزاخانه دیگر می‌روند. نکته جالب اینجا است که با وجود گذر سالیان دراز همچنان شیوه عزاداری در این شهر تغییری نکرده و سنت قدیم خود را حفظ کرده است. روز عاشورا در خرم‌آباد با مراسم «طوق اشگس» خاتمه می‌یابد. این طوق نمادی از علم حضرت ابوالفضل است که پارچه مخملی دور حلقه‌های آن بسته شده است. این علم در این روز توسط حاجتمندان حمل می‌شود و با پایان این روز به نشانه افتادن علم حضرت عباس(ع) بخش‌های آن از هم جدا می‌شود.
شب عاشورا نیز در لرستان قیامتی برپاست، مردان دستار سیاهی به نام کت را دور سر و گردن و شانه‌های خود می‌پیچند و شمعی را در این شب روشن می‌کنند. این شمع نشانه‌ای از داغ زینب‌(س) و نشانه‌ای است از اینکه لرستان از این داغ تا به صبح خواب ندارد.
از آیین‌های دیگر این شهر می‌توان به برپایی سقاخانه، چهل منبری، تعزیه‌خوانی و عزاداری در خانه آیت‌الله بروجردی موسوم به خانه «آقا» اشاره کرد که همه ساله در این شهر برگزار می‌شوند.