از دور هم نشینی تا حضور درفضای مجازی
قدرت خرید پایین، دوری خانواده‌ها از هم به دلیل تغییر شیوه زندگی، گرانی، میل به تنهایی، خرافی دانستن برخی آیین‌ها و. . . . این‌ها همه بهانه‌هایی است که خیلی از افراد برای آن که شب یلدا دور هم جمع نشوند می‌آورند.
با این حال خیلی دیگر از ایرانی‌هاترجیح می‌دهند این شب را در کنار بزرگ‌ترهای فامیل خانواده مانند مادربزرگ و پدربزرگ‌هایشان بگذرانند. عده‌ای دیگر هم سعی می‌کنند هر طور که شده هر چند هم کوچک و. مختصر چله نشینی این شب را برگزار کنند و با پهن کردن یک سفره کوچک و مختصری تنقلات آیین برگزاری شب یلد را به نوعی پاس بدارند. کودکان در کنار ریش سفیدان و بزرگ‌ترها همیشه از بانیان اصلی برگزاری شب یلدا در خانوده‌ها هستند؛ اما والدین و جوان‌ترها گاه به خاطر مشغله و گاه به دلیل بی‌حوصلی ممکن است بخواهند به نوعی از زیر بار برگزاری این شب شانه خالی کنند و این شب را هم مانند شب‌های دیگر سپری کنند.
از گذشته‌های دور تا کنون، ایرانی‌ها در بلند‌ترین شب سال، حضور در جمع خانواده را به مسائل دیگر ترجیح می‌دادند و با شب‌نشینی، انجام آیین‌های خاص و تدارک دیدن خوراکی‌های مناسب برای این شب‌نشینی به استقبال زمستان می‌رفتند.
این شب‌نشینی‌ها در سال‌های سال، رنگ و بوی گوناگونی داشته است؛ از خواندن شاهنامه و فال حافظ گرفته تا این روز‌ها که شبکه‌های اجتماعی به محلی برای ایده‌ پردازی برای این شب بدل شده‌اند؛ از گذشته‌ها که حضور در کنار پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها از واجبات بجا آوردنی این شب بوده تا این روز‌ها که جمع خانواده‌ها کوچک‌تر شده است؛ از انار و هندوانه‌ای که نماد خوردنی‌های این شب است تا پرتقال و نارنگی که گویا قرار است، در این یکی دو سال به دلیل گرانی‌ها، جایگزین اولی‌ها بشوند.
مریم ۲۵ ساله که دانشجو است در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: مدام می‌گویند که قیمت‌ها کاهش پیدا کرده اما من که دیروزبه بازار رفته بودم هیچ خبری از شب یلدا و فروش و این حرف‌ها نبود. مردم زیاد برای خرید نیامده بودند؛ البته شاید هنوز کمی برای خرید شب یلدا زود باشد؛ اما بالاخره باید یک رونق و جنب و جوشی وجود داشته باشد.
گرچه بسیاری تصور می‌کنند بازار برگزاری طولانی‌ترین شب سال به دلیلی مسائل اقتصادی کمی کساد است عده‌ای دیگر معتقدند به دلیلی همزمانی شب یلدا با ایام محرم و صفر خیلی‌ها از خرید آجیل و تخمه خودداری می‌کنند.
سعید در همین باره می‌گوید: ایام مهم ماه‌های شمسی در خانواده ما تحت تاثیر ایام‌الله قمری مثل ماه محرم و صفر و شعبان و غدیر است. به حرمت ایام‌الله خوشبختانه ما نگرانی برخی را نداریم و بهترین ایام ما مثل عید مبعث است. در مورد ایام نوروز و سایر جشن های ملی هم
در حد متعارف برگزار می‌کنیم؛ ولی الان که ماه صفراست به احترام عزای ائمه دو ماه از خرید آجیل جشن
خودداری می‌کنیم.
خیلی‌ها هم به دلایل دیگری ترجیح می‌دهند که این شب را سر ساعت به رختخواب رفته و به جای تا صبح بیدار ماندن استراحت کنند. مثلا بهزاد ۳۲ ساله در همین باره به خبرنگار ما می‌گوید: من اعتقادی به این شب‌ها و سنت‌هایش ندارم و ترجیح می‌دهم در خانه تنها بمانم کارهای شخصی‌ام را انجام دهم یا استراحت کنم تا صبح به موقع سر کار حاضر شوم.
توسعه اینترنت و گسترش شبکه‌های مجازی هم در کم و کیف برگزاری شب یلدا بی‌تاثیرنبوده است؛ به طوری که برخی می‌گویند که شب یلدا را دوست دارند تا صبح در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و پای اینترنت بگذرانند تا اینکه در جمع‌های خسته کننده حاضر شوند.
با این حال شاید هنوز تعداد کسانی که طرفدار پرو پا قرص این دور هم نشینی شبانه هستند بیشتر از کسانی است که ترجیح می‌دهند به شیوه‌های دیگری آخرین شب پاییز را بگذرانند.
فاطمه ۴۱ ساله که یک زن خانه‌دار است در این باره معتقد است: تمام این سنت‌های ما بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن در این دنیای صنعتی و ترافیکی است وگرنه من هم می‌دانم که هزینه بالاست.
او ادامه می‌دهد: عید، سیزده به در، یلدا و. . . همه و همه فقط بهانه دیدن یکدیگر است. پس قدر بدانید؛ ولی تشریفات را زیاد نکنید سعی کنید سری به دوستان و اقوام بزنید.
گرچه این روزها عامل اقتصادی بزرگ‌ترین مانع برای برگزاری این گونه مراسم‌ از سوی برخی خانواده‌های ایرانی تلقی می‌شود برخی هم ابتکار عمل را در دست گرفته و با تقسیم هزینه‌ها بین یکدیگر سعی می‌کنند هر طور شده کنار هم جمع شوند و از طرف دیگر هم هزینه‌ها بر روی دوش بزرگ‌تر‌ها سنگینی نکند. احمد ۳۷ ساله که متاهل و کارمند است در این باره می‌گوید: سال گذشته من هزینه خرید انار و هندوانه را تقبل کردم که شد ۹۸ هزار تومان. اما فکر می‌کنم اگر هزینه‌ها تقسیم شود خیلی بهتر است؛ چون تعداد اعضای خانواده ما زیاد است و این طوری فشار مالی زیادی به پدر و مادرم وارد می‌شود.
مرتضی هم که در یک شرکت خدماتی کار می‌کند، می‌گوید: به عنوان به ایرانی وظیفه داریم سنت‌هایمان را پاس بداریم. به هر حال ما کارمند هستیم. قطعا نمی‌توانیم خرید چندانی داشته باشیم؛ ولی چاره‌ای نیست با کمی میوه ساده شب‌نشینی می‌کنیم. فقط تلاش می‌کنم از بار شرمندگی جلوی همسر و فرزندم کم کنم. شب یلدا به جز دور همنشینی خوردن تنقلات و میوه رسم و رسوم زیبای دیگری هم دارد که خیلی‌ها سعی می‌کنند به شایستگی آنها را به جا بیاورند. از رسوم این شب گرفتن فال حافظ برای اعضای خانواده است.
معمولا در شب یلدا رسم بر این است که صاحب‌خانه، دیوان حافظ را به بزرگ‌تر فامیل می‌دهد. سپس هر یک از میهمانان نیت کرده و بزرگِ مجلس، این جمله را می‌گوید و تفالی به گنجینه حافظ می‌زند: «ای حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ قسم به قرآن مجیدی که در سینه داری. . . ». این رسم یکی از رسوم پرطرفدار شب یلدا است که امروزه با فناوری روز نیز به‌روز شده است. به طوری که در بعضی خانواده‌ها به جای کتاب حافظ، از فال‌نامه، نرم‌افزار تفال مجازی در رایانه، پایگاه‌های اینترنتی ویژه فال، نرم‌افزارهای ویژه تلفن همراه، سامانه پیام کوتاه یا پیامک و. . . برای انجام این رسم استفاده می‌کنند که سرگرمی ‌خوبی برای خانواده‌ها در این شب بلند سال است.
شب یلدای امسال هم مانند سال‌های گذشته می‌آید و می‌رود؛ اما اگر همین بهانه‌های کوچک و ساده را با چشم و هم چشمی یا اسراف و خرید زیادی برای خود به دردسر تبدیل نکنیم، می‌توانیم از کنار یکدیگر بودن و با هم بودن بیشتر لذت ببریم.