بی‌مهری به هنر صنعت فرش

برداشته شدن تحریم‌ها برای صنعت فرش ایران نویددهنده روزهای بهتر برای بازپس‌گیری بازارهای از دست رفته است، اما به اعتقاد عضو هیات نمایندگان اتاق تبریز این هنر و صنعت با وجود ارزآوری بالایی که می‌تواند داشته باشد، راه پرپیچ‌ و خمی را پیش رو دارد. بی‌برنامگی در تولید، عدم مدیریت عالمانه و تخصصی فرش و عدم شناخت کافی از رقبای فرش ایرانی باعث شده که برداشته شدن تحریم‌ها نیز نتواند به تنهایی برای رشد صادرات فرش ایرانی کافی باشد. دکتر اسماعیل چمنی معتقد است: در حال حاضر فرش ایران به یک خانه تکانی اساسی و اقدام موثر نیاز دارد. این گفت‌وگو را می‌خوانید:

بازار فرش دستباف را چگونه ارزیابی می‌کنید و مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات پیش روی این صنعت چیست؟

همان‌طور که می دانید، از سال ۸۵ تولید، عرضه و صادرات فرش سیر نزولی خود را آغاز کرده و اکنون به بی‌سابقه‌ترین حالت رکود رسیده است. در این راستا عدم مدیریت عالمانه و تخصصی مقوله فرش مزید بر علت شده و بسیاری از زیرساخت‌های آن را به ویرانه تبدیل کرده است. در این میان اگر بازار داخلی نبود، دیگر از فرش گفتن خطا بود. تقویت مراجع ذی‌صلاح برای هدایت تولید فرش یکی از مهمترین چالش‌های این صنعت است که نیاز به مرجعی توانمند و دارای قدرت تصمیم گیری و اجرایی بالا دارد که با نگاه تخصصی و خرد جمعی از افراد دلسوز و وارد به کار در این حوزه استفاده کند تا به اهداف موردنظر برسد.

چند تاجر در این حوزه فعالیت دارند و گردش مالی و ارزآوری این صنعت در صورت حضور موثر در بازارهای بین‌المللی چه میزان می‌تواند باشد؟

به صراحت بگویم که ۸۰ درصد از تجار و بازرگانان حوزه فرش در اثر این رکود آسیب دیده و از دور فعالیت خارج شده‌‌اند. با این حال، نقش و تاثیر فرش دستباف در تجارت بین‌المللی برکسی پوشیده نیست و یکی از ارزآورترین کالاهای غیر نفتی ایران از گذشته تاکنون بوده است. چنانکه در تجارب تاریخی شاهد هستیم، هر گاه دولت‌ها از نفت ناامید شده‌اند به ارزآوری فرش روی آورده‌اند و می‌توان فرش را یکی از صادرات استراتژیک دولت‌ها به شمار آورد، هرچند که اخیرا شاهد بی‌مهری‌های بسیار به فرش بوده‌ایم.

فرش دستباف ایران در حال حاضر چه موانعی برای حضور در بازارهای بین‌المللی پیش رو دارد؟

بزرگترین مشکل امروز فرش ایران، بی‌برنامگی تولید، عدم مدیریت عالمانه و تخصصی فرش و عدم شناخت کافی از رقبا در کشورهایی مثل هند، پاکستان و افغانستان است. با عدم حضور فرش ایران در دوران تحریم، این کشورها توانستند از این خلاء بزرگ بهترین استفاده را بکنند. سلیقه‌یابی چشمگیر کشورهای رقیب، ریسک‌پذیری در تولید، برنامه‌ ریزی مدون، نیروی کار ارزان، مواد اولیه و سایر رکن‌های تاثیرگذار توانسته بر روند رشد صنعت فرش در این کشورها اثرگذار باشد. در چنین شرایطی ما به کار کارشناسی، ساماندهی نیروی کار و بافت و تولید در بستری توانمند نیاز داریم تا بتوانیم حرکت رو به جلو را آغاز کنیم.

مهم‌ترین بازارهای صادراتی فرش تبریز کدام کشورها هستند ؟

فرش ایران یکی از برندهای شناخته شده جهان به شمار می‌رود که تقریبا در تمام کشورها دارای سابقه فروش و مصرف بوده است. امروز هم می‌توانیم با مطالعه نیاز بازار، نسبت به تولید و صادرات فرش‌هایی با تناسب قیمت، رنگ، طرح و رجش برای همه کشورهای جهان اقدام کنیم، چرا که ایران پتانسیل بافت هر گونه فرش را به نسبت نیاز کشورها دارد.

صنعت فرش چه سهمی از اشتغال و درآمدزایی آذربایجان شرقی را به خود اختصاص داده است؟

آذربایجان شرقی یکی از قطب‌های اصلی تولید فرش در جهان است و از قدیم یکی از برندهای این استان به شمار می‌رود. به علت بومی ‌بودن این هنر - صنعت در آذربایجان شرقی، اشتغال در این حرفه نیز بسیار سهل و آسان است، بنابراین می‌توان با اتکا به حمایت‌های دولت و تقویت مدیریت‌ فرش در ایران به اشتغال‌زایی پایدار این حرفه امیدوار شد. از این لحاظ می‌توان سهم بسزایی در ایجاد اشتغال از طریق فرش دستباف قائل شد و با ایجاد رفاه و تامین امنیت شغلی کارگران، اقدامات عاجل در مدیریت استانی انجام داد که امیدوار کننده است.

اتاق تبریز برای معرفی فرش تبریز به بازارهای جهانی چه اقداماتی انجام داده است؟

اتاق به عنوان یک پل ارتباطی و عالی ترین ارگان، در معرفی فرش دستباف به تجار بین‌المللی نقش کلیدی دارد. تجار حاضر در اتاق می‌توانند تجارب و خواسته‌های مشتریان را به داخل کشور منتقل کرده و در جهت تامین نیازهای بین‌المللی رکن اساسی باشند. اتاق به عنوان قانونی‌ترین مرجع در برقراری و معرفی ارتباط می‌تواند بسیار مثبت باشد و لازم است از همه توان اتاق برای پیشبرد اهداف اقتصادی فرش استفاده بهینه صورت گیرد.

جایگاه فرش تبریز را در این صنعت چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به نظر می‌رسد در حال حاضر فرش ایران به یک خانه تکانی اساسی نیاز دارد. در این راستا باید با دعوت از خبرگان و افراد توانمند و دارای تجربه در مراجع نسبت به بازخوانی اساسنامه فرش ایران اقدام موثری صورت گیرد. در غیر این‌صورت در دور تسلسلی باطل گرفتار خواهیم شد. پرهیز از موازی‌کاری تشکل‌های قالیبافی و عمل به وظایف، عدم تداخل در اجرای امور و تبیین فرهنگ تعامل برای رشد و تعالی ارگان‌هایی که در تولید فرش فعال هستند، ضروری است. برای تحقق این امر پایبندی به قانون، عمل به مصوبات دولت و اجرای مشوق‌های وامی و بیمه‌ای ضروری است. این در حالی است که برخی حرکت‌های خودسرانه چوب لای چرخ تولید گذاشته، قالیبافان را دچار سردرگمی کرده ، موجب دلسردی شغلی آنها شده و حقوقشان را پایمال کرده است.