آنان که به هر بهانه‌ای خارج از خانه هستند، زمان اذان و نیایش به مساجد می‌روند. از این رو بر آن شدیم در این شماره گردشگری مروری بر قدیمی‌ترین و شاید معروف‌ترین مساجد تهران داشته باشیم .
مسجد جامع دماوند
مسجد جامع دماوند همانند مسجد تاریخانه دامغان، به سبک بناهای ساسانی با ستون‌های آجری و سنگی ساخته شده است. تاریخچه این مسجد به زمان شاه اسماعیل اول صفوی بازمی‌گردد و در آن نام مصطفی بن جمال الدین به عنوان بانی آمده است. در این مسجد آثاری به جا مانده از دوران صفوی دیده می‌شد که با نوسازی، از بین رفته است. مناره‌های مسجد جامع دماوند از دوران مغول به جای مانده است؛ بنابراین اگر قصد دارید همزمان از یک بنای تاریخی و مذهبی بازدید کنید، می‌توانید سری به مسجد جامع دماوند بزنید تا معماری پرشکوه ایران در دوره صفوی و پیش از آن ایلخانی را یکجا ببینید.pic۱
مسجد جامع ورامین
ورامین یکی از مناطق تاریخی تهران است. در این شهر بنایی از دوران ایلخانی به جای مانده که امروزه مسجد جامع ورامین نامیده می‌شود. ساخت این مسجد به دوره سلطان محمد اولجایتو (خدابنده) بازمی‌گردد و در دوره شاهرخ تیموری نیز مرمت آن انجام شده است. آنچه موجب تمایز مسجد جامع ورامین شده، سردرخارجی آن است که با طرح‌های اسلیمی، رنگ‌های آبی فیروزه‌ای و لاجوردی و گره چینی کاشی‌کاری شده است. کارشناسان نقوش به کار گرفته شده در مسجد جامع ورامین را با مسجد جامع مظفری کرمان و مسجد جامع نطنز مشابه دانسته‌اند.
مسجد جامع تهران (جامع عتیق)
در محله بازار و در نزدیک مسجد امام، بنایی قرار دارد که به آن مسجد جامع تهران می‌گویند و فاصله میان آن دو را نیز بین‌الحرمین می‌خوانند. درباره زمان احداث این مسجد، اطلاع دقیقی در دست نیست، اما گویا ساخت بخشی از آن به دوره شاه عباس دوم صفوی بازمی‌گردد و سازنده آن نیز فردی به نام رضی‌الدین بوده است. پس از پایتخت شدن تهران در دوره قاجاریه، بنای این مسجد هم مرمت شد و توسعه یافت. معماری مسجد جامع به سبک ابتدای دوره اسلامی است. برای رفتن به این مسجد می‌توانید از مسیرچارسوق بزرگ بهره بگیرید.pic۲
مسجد سیدعزیزالله
«نوشید جام آب و بگویید به صد نوا، لعن خدا به قاتل مظلوم کربلا. سنه ۱۳۲۷ یا ابا عبدا‌...الحسین علیه السلام». این عبارت بر دالان مسجد عزیزالله نصب شده است. اگر همچنان در بازار بزرگ و محله پانزده خرداد هستید، می‌توانید سری هم به مسجد سید عزیزالله بزنید. بر کاشی‌های مسجد نام سلطان صاحبقران، فتحعلی شاه حک شده است که نشان از زمان ساخت این مسجد دارد. کاشی‌های معرق در صحن و شبستان از دیگر ویژگی‌های مسجد سید عزیزالله است. این مسجد ۱۵۰۰ متری با دو باب حجره کناری آن از موقوفات حاج سیدpic۳ عزیزالله است.
مسجد جامع رجب علی
از دیگر مساجد دوره قاجاریه تهران مسجد جامع رجب علی است که در خیابان بوذرجمهری و در محله درخونگاه قرار گرفته است. صحن وسیع و شبستان تابستانی و زمستانی و کاشی‌کاری‌های خوش طرح در تاق نماهای ایوان و صحن مسجد از خصوصیات این مسجد تاریخی است. اگر گذارتان به این مسجد افتاد، به کتیبه‌ای که بر ایوان مسجد و بر متن کاشی‌کارهای لاجوردی نصب شده نیز نگاهی بیندازید. شبستانpic۴ مسجد نیز از نظر کاشی‌کاری دوره قاجار و هنر معماری حائز اهمیت است. بدون شک عبادت در چنین فضایی بسیار آرامش‌بخش خواهد بود.
مسجد سپهسالار
مسجد سپهسالار را برخی به نام مسجد آیت الله مطهری نیز می‌شناسند، این مسجد در بخش دیگری از فضای قدیمی تهران و در جنوب شرقی میدان بهارستان در کنار مجلس شورای ملی آن زمان واقع شده است. بانی ساخت مسجد میرزا حسین‌خان سپهسالار، صدراعظم ناصرالدین شاه بود و از این جهت نام سپهسالار را بر آن نهادند. این مسجد در کنار مدرسه سپهسالار یکی از بناهای باشکوه مذهبی ایران به شمار می‌رود. صحن مسجد سپهسالار تقریبا مربع و ۶۱ در ۶۲ متر است و در آن ساختمانی دو طبقه قرار دارد که جهت سکونت طلابpic۵ ساخته شده است. نزدیک به ۶۰ حجره در این بخش به چشم می‌خورد. کتابخانه مسجد از دیگر نقاط بااهمیت در آن به شمار می‌رود و در آن ۴۲۰۰ نسخه خطی و ۱۰ هزار کتاب چاپ سنگی وجود دارد که بخش عمده آن از خرید چهار هزار نسخه‌ای اعتضادالسلطنه به دست آمده است.
مسجد حضرت سیدالشهداء (مسجد معزالدوله)
در خیابان ایران واقع در سه راه امین حضور مسجد دیگری از دوره قاجار وجود دارد که خیریه «محمد اسماعیل میرزا معزالدوله» نوه عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلی شاه قاجار است، البته بر اساس وقف‌نامه سنگی که در داخل مسجد به چشم می‌خورد، این وقف را خانم فرخ‌لقا،pic۶ همسر میرزا معزالدوله، انجام داده است و از جمله بناهای وقفی زنان در آن دوره به شمار می‌رود. از زیبایی‌های این مسجد یک هشتی زیبا است که بین در ورودی و حیاط مسجد واقع شده است. بنابراین زمانی که از در ورودی اصلی وارد می‌شوید، ابتدا به این هشتی و با یک پیچ به حیاط می‌رسید. سمت چپ این هشتی در گذشته مدرس (محل درس) نامیده می‌شد، اما با گذر زمان کاربری آن تغییر یافت و به کتابخانه تبدیل شد. در این مسجد نیز همانند مسجد سپهسالار حجره‌هایی برای سکونت طلاب وجود دارد. در شرق مسجد نیز یک سقاخانه و پنج مغازه وقفی قرار گرفته است. اگر گذارتان به مسجد معزالدوله افتاد، نگاهی به تزئینات کاشی‌کاری آن بیندازید. بدون شک این فضا، حال و هوایی عارفانه را به شما ارزانی می‌کند. pic۷
مسجد جزایری
محله بازار و پانزده خرداد یکی از محله‌های قدیمی تهران است که در آن مساجد تاریخی نیز به چشم می‌خورد. یکی دیگر از این مساجد، مسجد جزایری است که در انتهای بازار عباس‌آباد واقع شده است. نسب بسیاری از امام جماعت‌های این مسجد به نسل جزایری می‌رسد و از جمله آنها می‌توان به مرحوم آیت‌الله سید نصرا... جزایری، سید محسن جزایری، سید صدرالدین جزایری، سید محمد علی جزایری و .... اشاره کرد. در این مسجد یک آبدارخانه، انبار، بالکن وسیع ۱۰۰ متری به چشم می‌خورد. پیشنهاد ما به شما این است، اگر گذارتان به بازار افتاد و در محله عباس‌آباد بودید، می‌توانید برای عبادت به جای رفتن به مسجد امام یا مسجد جامع، سری به مسجد جزایری بزنید.
مسجد امام خمینی
در ایستگاه مترو پانزده خرداد که پیاده شوید، به سمت در اصلی بازار بیایید، اما همچنان به سمت شرق پیش بروید، نگاهتان اگر به مغازه‌های سمت جنوبی خیابان باشد، لابه‌لای مغازه‌ها چشمتان به منظره بسیار زیبا می‌افتد، همان جا تامل کنید، درست حدس زده‌اید شما به مسجد امام خمینی (سلطانی) رسیده‌اید. این مسجد به دستور فتحعلی شاه در میانه سال‌های ۱۲۱۲ تا ۱۲۵۰ هجری قمری به دست هنرمندان وpic۸ استادان شیرازی ساخته و در طراحی و معماری آن از مسجد وکیل شیراز الهام گرفته شد. فرمان شاهانه در ساخت مسجد نام مسجد شاه را برای این بنا رقم زد. در زمان ناصرالدین شاه تغییراتی در مسجد صورت گرفت و گل دسته‌ها در دو طرف آن قرار گرفتند. در تاریخ یک مهر ۱۳۶۳ این مسجد با شماره ثبت ۱۶۶۷ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسید. مسجد امام دارای چهار ایوان، سه شبستان اصلی در کنار گنبدخانه در ضلع جنوبی و حوض‌های مربعی در مرکز حیاط آن است.