چالش‏های انرژی‌های تجدیدپذیر

به‏طور کلی مبحث انرژی‏های تجدید‏پذیر در سیستم اقتصادی بیان‏گر مجموعه‏ای از تکنولوژی‏هایی است که با به‌کارگیری منابع تمام‏نشدنی نظیر انرژی خورشید، باد، جریان‏های دریایی و گرمایش زمین به ایجاد و تامین انرژی مورد نیاز مصرف‏کنندگان و بنگاه‏ها می‏پردازد. در حال حاضر اکثر کشورها و اقتصادهای دنیا به‌شدت به سوخت‏های فسیلی و مشتقات آن وابسته‏اند. وابستگی به این منابع از میزان قدرت درونی اقتصاد، در کنترل و توضیح سیاست‌های اتخاذ شده می‏کاهد و می‏تواند سیستم اقتصادی را دست‏خوش نوسانات قیمتی این مواد کند. این همان مساله اساسی است که موجب شده اکثر کشورهای وابسته به این منابع به سمت ایجاد تکنولوژی‏های لازم برای جایگزینی این عامل وابستگی خارجی بروند تا بتوانند در تصمیم‏سازی‏های اقتصادی خود فاکتور ثبات را تا حد زیادی تثبیت کنند.

حرکت کشورهای وابسته به منابع سوخت فسیلی به سمت منابع تجدیدپذیر خبر خوبی برای کشورهای صادرکننده این منابع نخواهد بود. همان‏طور که پیش‏تر بیان شد اغلب اقتصادهای نفتی دچار فقر صنعتی و تکنولوژیک هستند و کاهش تقاضا برای یگانه محصول صادراتی آنها تا مرز فروپاشی اقتصاد آنها پیش خواهد رفت. لذا درخور توجه است تصمیم‏سازان کشوری نیز در سیاست‌های اقتصادی بلندمدت خود این نکته را در نظر داشته باشند. حتی درحالی‌که کارشناسان از عمر ۷۰ ساله این منابع صحبت می‏کنند، اما بالاخره این منابع تمام شدنی هستند و باید در نظر داشت که ثروت حاصل از این منابع باید صرف ایجاد زیرساخت و افزایش تولید سایر محصولات نیز در کشور شود، همچنین بخشی از این منابع مربوط به نسل‏های بعدی ما نیز می‏باشد.

پربیراه نیست اگر بگوییم اکنون که اکثر کشورهای در حال توسعه در حال حرکت به سمت انرژی‏های تجدیدپذیر هستند وقت مناسبی است تا ما نیز بر موج شکل‏گیری این تکنولوژی سوار شویم. اما مزایای اصلی استفاده از انرژی‏های تجدیدپذیر کدامند؟ سالانه روزهای زیادی در پایتخت شاهد آلودگی شدید هوا هستیم که اثرات مخرب جسمی و زیست‏محیطی فراوانی به همراه دارد. اگر در کشور ما نیز همچون نروژ تا سال ۲۰۲۰، هفتاد درصد خودروهای موجود به خودروهای برقی تبدیل شوند دیگر شاهد چنین روزهایی نخواهیم بود. علاوه‌بر نامحدود بودن و پاک بودن این گونه منابع انرژی، استفاده از این منابع از بعد اقتصادی نیز موجب کاهش هزینه‏های عملیاتی بنگاه‏های دولتی و خصوصی می‏شود. در ساده‏ترین فرم با توجه به طبیعی بودن منبع این انرژی‏ها هزینه‏های مربوط به انتقال و ذخیره آنها تا حد بسیار زیادی کاهش می‏یابد، همچنین این منابع فاقد هرگونه ضایعات هستند. مجموعه این عوامل هزینه‏های تولید را تا حد بسیار زیادی کاهش می‏دهد و بهره‏وری کلی در اقتصاد را بالا می‏برد.

بخش زیادی از کشور ما شامل مناطق کویری با تابش مستمر آفتاب در طول سال است. ورود تکنولوژی استفاده از این منبع تابشی علاوه‌بر تامین منابع انرژی، تاثیر مهم دیگری بر سیستم اقتصادی کشور خواهد داشت و آن ایجاد بازار کار جدید در مناطق محروم خواهد بود. نیروی کار جدید و ایجاد پروژه‏های جدید موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی این مناطق و حتی گسترش صنعت توریسم خواهد شد. تکنولوژی استفاده از منابع تجدید‏پذیر در مراحل اولیه و البته تکاملی خود به‌سر می‏برد. با توجه به ویژگی‏های منحصربه‌فرد این منابع خصوصا نامحدود بودن آن‏ها، به‏نظر می‏رسد نقطه عطف بعدی تاریخ اقتصادی بشر در شکوفایی این منابع انرژی و جایگزینی آنها با سوخت‏های فسیلی رقم خواهد خورد. در حال حاضر از جمله مشکلات این صنایع قابلیت تولید آنها در مقایسه با سوخت‏های فسیلی است. برای مثال حجم برق تولیدی توسط این صنایع در مقایسه با ژنراتورهای قدیمی با سوخت فسیلی بسیار ناچیز است. سیاست کشورها در گام اول حرکت به سمت توازن بین این دو گونه انرژی است تا در مراحل بعدی بتوان به سمت جایگزینی و گذار از استفاده سوخت‏های فسیلی به سمت منابع تجدیدپذیر حرکت کرد.

یکی از چالش‏های اساسی پیش‌رو در اجرای سیاست‌های استفاده از منابع تجدید‏پذیر دگرگونی‏های آب‏و‏هوایی است. اما این مشکل نیز با تکیه بر آمار هواشناسی و اطلاعات جغرافیایی به‏خوبی قابل ارزیابی است. برای مثال می‏توان بررسی کرد در طول سال چه ماه‏هایی از سال آسمان کویر لوت برای جذب انرژی خورشیدی مناسب است سپس با مکان‏‏یابی مناسب، متناسب با انرژی قابل دریافت از این منطقه اقدام به سرمایه‏گذاری نمود. یا با شناسایی مناطق بادخیز یا جریان‏های دریایی مستمر می‏توان پتانسیل تولید انرژی در کشور را تا حد زیادی بالا برد. امروزه بحث در مورد انرژی‏های تجدیدپذیر، با توجه به رشد جمعیت در دنیا و افزایش تقاضا برای انرژی در آینده، به یک موضوع داغ در اقتصاد کشورها تبدیل شده است. با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و تکیه بیش از حد به صادرات نفت به‏نظر ضروری می‏رسد که تصمیم‏سازان کشور با نگاهی آینده‏نگر به تصمیم‏سازی اصولی در این زمینه بپردازند.