ضرورت توجه به ظرفیت های گردشگری خراسان رضوی
بسیاری از تحلیل‌گران، عصر کنونی را دوران افول اقتصادی می‌دانند. عصری که دولت‌ها در بخش‌های صنعتی، تجاری و بازرگانی و نیز تامین منابع درآمدی با مشکلات جدی دست به گریبان هستند. اما در همین شرایط، در بسیاری از کشورها صنعت گردشگری صنعتی سودآور و درآمدزا به شمار می‌آید.
بر اساس آمار سازمان جهانگردی، درآمدهای حاصل از صنعت گردشگری پس از صادرات سوخت، محصولات پتروشیمی و خودروسازی، سودآورترین صنعت دنیا بوده و بیشترین میزان گردش مالی را در سطح جهان به همراه داشته است. در دوران افول اقتصادی، کشورها روز به روز به این باور می‌رسند که به منظور بهبود اوضاع اقتصادی برای تامین منابع و کسب درآمد باید به راه‌ها و شیوه‌های تازه و متفاوتی دست پیدا کنند.
ادامه از صفحه اول...یکی از اولین و مهمترین این شیوه‌ها که مورد توجه خاص قرار گرفته است، صنعت گردشگری است. رشد اقتصادی زمانی به وجود می‌آید که میزان متغیرهای تزریقی اقتصاد بیش از متغیرهای نشتی باشد از این رو بر نقش محوری سرمایه‌گذاری در رشد اقتصادی تاکید می‌شود. درآمدهای ورودی به اقتصاد کشور از طریق گردشگری به عنوان گونه‌ای از سرمایه‌گذاری به اقتصاد تزریق می‌شود و لذا بر رشد اقتصادی تاثیر به سزایی خواهد داشت. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، صنعت گردشگری گوی سبقت را از سایر صنایع ربوده است و مهمترین منبع درآمد ارزی محسوب می‌شود. با اتکا به این درآمدهای ارزی بسیاری از کشورها توانسته‌اند اوضاع اقتصادی خود را به طور محسوسی ارتقاء داده و بر بسیاری از مشکلات اقتصادی نظیر بیکاری، کمبود درآمدهای ارزی و پایین بودن درآمدهای ملی چیره شوند. گردشگری که از آن به عنوان صادرات نامرئی یاد می‌شود، بر بسیاری از مولفه‌های عمده اقتصادی نظیر درآمد، اشتغال، سطح قیمت‌ها و عرضه و تقاضا در جامعه موثر است و تقویت آن ضامن منافع اقتصادی کشورها خصوصاً کشورهای در حال توسعه است. افزایش درآمدهای ارزی، ایجاد فرصت‌های شغلی، تحرک سرمایه‌های مالی و جذب سرمایه‌های خارجی که ناشی از توسعه صنعت گردشگری هستند، سبب به وجود آمدن حوزه‌ای جدید در اقتصاد تحت عنوان «اقتصاد گردشگری» شده است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی جهان را دارد و یکی از امن‌ترین کشورها برای گردشگران است. مراکز و اماکن مقدس مذهبی از دیرباز یکی از مهمترین قطب‌های گردشگری و مذهب نیز از انگیزه‌های مهم سفر بوده است. امروزه طبق پیش‌بینی سازمان جهانی جهانگردی سالانه حدود ۳۰۰ تا ۳۳۰ میلیون گردشگر از مکان‌های مذهبی بازدید می‌کنند. بیش از ۵۰ درصد درآمدهای حاصل از گردشگری در عربستان مربوط به گردشگری مذهبی دو شهر مکه و مدینه است و از این حیث عربستان مقام اول گردشگری مذهبی جهان را دارا است. ایران در رده‌بندی مقاصد گردشگری پس از عربستان، عراق و سوریه در رده چهارم قرار دارد. مشهد به عنوان دومین کلان‌شهر مذهبی دنیا و پایتخت معنوی جهان تشیع، دارای توانمندی‌های گردشگری با کارکردهای مذهبی و فرهنگی بسیار ارزشمندی است.
وجود بیش از ۲هزار و ۸۰۰ موزه، ابنیه تاریخی و جاذبه گردشگری پتانسیل عظیمی است که خراسان رضوی و مشهد از آن برخوردار است. طبق آخرین آمار مشهد سالانه پذیرای نزدیک به ۳۰ میلیون زائر و بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار گردشگر خارجی است. صحت و سقم این آمار خود معضلی پیش روی تحلیل شرایط گردشگری در مشهد است، چراکه هیچ روش مدون و دقیقی جهت برآورد میزان مسافر ورودی به مشهد وجود ندارد، اما اعتماد به همین آمار نیز می‌تواند دلیل کافی جهت توجه خاص به لزوم بهره‌برداری شایسته از این پتانسیل را فراهم آورد. هزینه‌هایی که گردشگران و زائران جهت اقامت، تامین غذا، حمل و نقل، خرید سوغات، بازدید از اماکن تاریخی و... پرداخت می‌کنند، نقش به سزایی در افزایش سطح درآمدی مشاغل مشهد دارد. متاسفانه به نظر می‌رسد آن چنان که باید به مقوله بهبود سطح خدمت رسانی به زائران و گردشگران مشهد پرداخته نمی‌شود و آنچه باعث می‌گردد سطح مسافرت به مشهد علی‌رغم کاستی‌های بسیار در زیرساخت‌ها، همچنان بالا باشد، ارادت و اشتیاق قلبی شیعیان به زیارت بارگاه منور ثامن الائمه(ع) است. شاید همین موضوع باعث شده است بسیاری از ارگان‌ها از زیر بار مسئولیتی که نسبت به بهبود و توسعه زیرساخت‌های گردشگری و زیارت در مشهد دارند، شانه خالی کنند. جدای از وظیفه معنوی میزبانی از زائران امام رضا(ع) توجه به بعد مادی و کسب درآمد از این محل به منظور رشد و توسعه کمی و کیفی شهر مشهد یکی از ابعاد مهمی است که ساز و کار مناسبی برای آن اندیشیده نشده است. با نگاهی اجمالی می‌توان دریافت با درآمدهای قانونمند کسب شده از محل ورود زائران و گردشگران در مشهد نه تنها می‌توان به ارتقاء سطح کیفیت خدمات ارائه شده به گردشگران کمک کرد، بلکه وضعیت زندگی شهری در مشهد را نیز می‌توان بهبود بخشید.
وجود مراکز پیشرفته درمانی و تنوع ارائه خدمات تخصصی پزشکی با کیفیت بسیار بالا یکی دیگر از ظرفیت‌های جذب گردشگر در مشهد است که از آن به عنوان «گردشگری سلامت» نام برده می‌شود. این مراکز پیشرفته همه روزه نه تنها با مراجعان زیادی از شهرهای مختلف کشور مواجه هستند، بلکه حجم بالایی از بیماران عموماً متمول کشورهای حاشیه خلیج همیشه فارس نیز از مشتریان ثابت این مراکز هستند و مشهد از این رو به عنوان قطب گردشگری سلامت شناخته می‌شود.
نابسامانی در نحوه اسکان زائر، وضعیت ترافیک و سبک نابسامان رانندگی، برخورد سودجویانه و نامناسب برخی فروشندگان، مشکل رفت و آمد به حرم مطهر و سایر مناطق گردشگری، مشکلات مربوط به بهداشت و سلامت خانواده، عدم تدوین برنامه‌های فرهنگی مناسب و کمبود نیروهای راهنمای زائر، از مشکلاتی است که زائران و گردشگران عموماً در مشهد با آن دست به گریبانند. همچنین عدم توجه به به‌سازی جاذبه‌های تاریخی و تفریحی، نظیر وضعیت ناشایست آرامگاه فردوسی و وضعیت نامناسب جاده‌های منتهی به برخی مناطق گردشگری اطراف مشهد از مسائلی است که باعث می‌شود زائران عموماً پس از زیارت حرم مطهر و اشباع معنوی، مشهد را ترک کنند.
این در حالی است که مشهد و شهرهای نزدیک آن از جمله نیشابور از پتانسیل تاریخی، باستانی و تفریحی بزرگی جهت افزایش مدت اقامت گردشگران برخوردار است. طبق آخرین آمار اعلامی میانگین اقامت زائران در مشهد دو و نیم روز است که با توجه به ظرفیت‌های موجود، چندان مناسب به نظر نمی‌رسد. ایجاد تسهیلات خدماتی، رفاهی، بهداشتی، حمل و نقل عمومی آسان، فرهنگ‌سازی در میان شهروندان مشهدی درباره آداب شایسته پذیرایی و میزبانی از گردشگران و زائران، تقویت فعالیت‌های دستگاه‌های امنیتی، نظارتی و اقتصادی بر مراکز اقامتی، تفریحی و بازارها و تسهیل زمینه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از مواردی است که می‌تواند موجبات افزایش رضایت‌مندی زائران و افزایش طول مدت اقامت آنها در مشهد را فراهم آورد.
بی شک ظرفیت‌های موجود در مشهد و استان خراسان رضوی، نعمتی است که در درجه اول شهروندان مشهد و پس از آن سایر ایرانیان از آن بهره‌مندند و استفاده درست از این نعمت نگاهی ملی را می‌طلبد. نگاهی که تا به امروز آن گونه که شایسته است نبوده و نتوانسته پاسخگوی خیل عظیم زائران و گردشگران باشد. ورود گردشگران آثار عظیمی در توسعه و رونق اقتصاد شهر و گسترش فرصت‌های شغلی و کاهش بسیاری از معضلات شهری مشهد خواهد داشت، اما این امر زمانی امکان‌پذیر است که بستر مناسب جهت میزبانی شایسته از مسافران ایجاد گردد. اگر چنین شود دیری نخواهد پایید که جذب گردشگر و به تبع آن کسب درآمد از محل ارائه خدمات مختلف به آنها تاثیر خود را در اقتصاد شهر مشهد و در اقتصاد ملی نشان خواهد داد.
این مهم که مشهد به عنوان قطب گردشگری مذهبی و گردشگری سلامت، بتواند به الگویی ملی جهت توسعه صنعت گردشگری در کشور تبدیل شود، چنانچه همت سیاست‌گذاران و دولت‌مردان و نگاه خاص آنها به پایتخت معنوی ایران را به همراه داشته باشد، دور از دسترس نخواهد بود.