ذکر احوال استانداران خراسان در دوره قاجاریه – بخش۳۹
هادی پژوهش
نجفقلی صمصام بختیاری، معروف به «صمصام‌السلطنه» فرزند حسینقلی‌خان هفت‌لنگ بختیاری، در ۱۲۶۷ ه. ق تولد یافت. مختصر سوادی در چهارمحال آموخت و به رویه تربیت ایلی به سواری و تیراندازی مشغول شد به‌طوری‌که یکی از ورزیده‌ترین افراد ایل در زدوخوردهای پارتیزانی شد. تا زمانی‌که پدرش حیات داشت در کارها به او مساعدت و معاونت می‌نمود. پس از قتل پدرش به دست ظل‌السلطان پس از مدتی توقیف، آزاد شد. در ۱۳۲۰ ه. ق از طرف مظفرالدین شاه لقب صمصام‌السلطنه و مقام ایلخانی گرفت.
در دوران استبداد صغیر، صمصام‌السلطنه به اتفاق هزار سوار بختیاری به اصفهان حمله کرد و به آسانی شهر اصفهان را به تصرف درآورد و پس از فتح تهران، وی حاکم اصفهان و چهارمحال و بختیاری شد.
نجفقلی صمصام بختیاری، معروف به «صمصام‌السلطنه» فرزند حسینقلی‌خان هفت‌لنگ بختیاری، در ۱۲۶۷ ه. ق تولد یافت. مختصر سوادی در چهارمحال آموخت و به رویه تربیت ایلی به سواری و تیراندازی مشغول شد به‌طوری‌که یکی از ورزیده‌ترین افراد ایل در زدوخوردهای پارتیزانی شد. تا زمانی‌که پدرش حیات داشت در کارها به او مساعدت و معاونت می‌نمود. پس از قتل پدرش به دست ظل‌السلطان پس از مدتی توقیف، آزاد شد. در ۱۳۲۰ ه. ق از طرف مظفرالدین شاه لقب صمصام‌السلطنه و مقام ایلخانی گرفت.
در دوران استبداد صغیر، صمصام‌السلطنه به اتفاق هزار سوار بختیاری به اصفهان حمله کرد و به آسانی شهر اصفهان را به تصرف درآورد و پس از فتح تهران، وی حاکم اصفهان و چهارمحال و بختیاری شد.
هادی پژوهش
نجفقلی صمصام بختیاری، معروف به «صمصام‌السلطنه» فرزند حسینقلی‌خان هفت‌لنگ بختیاری، در ۱۲۶۷ ه.ق تولد یافت. مختصر سوادی در چهارمحال آموخت و به رویه تربیت ایلی به سواری و تیراندازی مشغول شد به‌طوری‌که یکی از ورزیده‌ترین افراد ایل در زدوخوردهای پارتیزانی شد. تا زمانی‌که پدرش حیات داشت در کارها به او مساعدت و معاونت می‌نمود. پس از قتل پدرش به دست ظل‌السلطان پس از مدتی توقیف، آزاد شد. در ۱۳۲۰ ه.ق از طرف مظفرالدین شاه لقب صمصام‌السلطنه و مقام ایلخانی گرفت.
در دوران استبداد صغیر، صمصام‌السلطنه به اتفاق هزار سوار بختیاری به اصفهان حمله کرد و به آسانی شهر اصفهان را به تصرف درآورد و پس از فتح تهران، وی حاکم اصفهان و چهارمحال و بختیاری شد.
صمصام قریب یک سال در اصفهان به سر برد، آنگاه به دعوت سردار اسعد و سایر سران بختیاری که امور کشور در دست آن‌ها بود، به تهران آمد و در زمره رجال موثر کشور درآمد. در تیرماه ۱۲۹۰ در کابینه سوم سپهدار تنکابنی، به وزارت جنگ منصوب شد و یک ماه بعد از طرف مجلس دوم به نخست‌وزیری رسید. مدت نخست‌وزیری صمصام‌السلطنه یک سال‌ونیم به طول انجامید و مجموعاً پنج کابینه تشکیل داد. در دو کابینه خود وزارت جنگ را برعهده داشت. در کابینه سوم، وزارت کشور را اداره می‌کرد. دوران حکومت صمصام‌السلطنه از ادوار مهم تاریخ ایران است که مهمترین آن‌ها اولتیماتوم دولت روس بود. روس‌ها به موجب اولتیماتوم اخراج مستر مورگان شوستر، خزانه‌دار کل ایران و مستشار مالی را سریعاً خواسته بودند. صمصام‌السلطنه با پشتیبانی و حمایت ناصرالملک نایب‌السلطنه، اولتیماتوم دولت روس را قبول کرد ولی مجلس دوم اولتیماتوم روس را رد کرد. صمصام، مجلس را منحل کرد و خود در اجرای مفاد اولتیماتوم کوشید و شوستر و سایر مستشاران آمریکایی را از ایران اخراج نمود و مادام که رئیس دولت بود، انتخابات را تجدید نکرد. صمصام‌السلطنه برای بار دوم در اردیبهشت ۱۲۹۷ به نخست‌وزیری منصوب شد و دو کابینه تشکیل داد و هر دوکابینه، وزارت داخله را برعهده گرفت.
مصائب دوره دوم نخست وزیری صمصام
دوره دوم نخست‌وزیری صمصام‌السلطنه مصادف بود با قحطی و کمبود غله و مشکلاتی از این نظر برای مردم وجود داشت و در آن سال به علت خشکسالی، مردم از لحاظ معیشت سخت در مضیقه بودند. حتی در کردستان چند نفر اطفال خود را خوردند. در آن هنگام حزب تازه‌ای به نام سوسیال رویسیونر تشکیل شد و ضد کابینه صمصام السلطنه قیام نمودند که مشارالیه شایستگی مقام رئیس‌الوزرائی و لیاقت اداره کردن مملکت را ندارد. کس دیگری باید روی کار بیاید که بتواند به درستی مملکت را اداره نماید و مردم را از قحطی و مرگ برهاند.
جمعی از علماء و اهل بازار و جمعی از دموکرات‌ها نیز با حزب سوسیال هم‌عقیده شدند، بازار و دکان‌ها را بستند و در مسجد شاه مجتمع و عزل صمصام و زمامداری وثوق‌السلطنه را خواستند. احمدشاه ناچار خواسته آن‌ها را اجابت نمود و وثوق‌الدوله را به ریاست‌الوزرائی برگزید.
در سال 1300 در دوران حکومت قوام‌السلطنه، صمصام السلطنه بختیاری والی خراسان شد. در آن روزها کلنل محمدتقی‌خان در آن استان با قطع رابطه با مرکز، به اداره امور پرداخته بود. بین صمصام و کلنل چندین تلگراف مخابره گردید و صمصام‌السلطنه با اطمینان به مرحوم پسیان قول داد که گذشته از آن که لطمه‌ای به وی وارد نخواهد کرد بلکه زحمات و خدمات او را جبران خواهد نمود ولی دولت مصراً سرکوبی کلنل را خواستار بود و میل به عمل کدخدامنشی صمصام نداشت، در هر حال، صمصام‌السلطنه از رفتن به خراسان منصرف گردید و طی تلگرافی قول ایلخانی خود را پس گرفت. تلگرام صمصام‌السلطنه به کلنل محمدتقی خان به این شرح است:
«جناب اجل آقای کلنل محمدتقی‌خان کفیل ایالت جلیله دام اقباله،
هزار نقش برآرد زمانه و نبود
یکی از آن در آیینه تصور ما است
… به ملاحظاتی قول ایلخانی خود را مسترد می‌دارم. »
نجفقلی بختیاری
صمصام‌السلطنه از 1302 به بعد کاری نگرفت و غالباً در اصفهان و میان ایل به سرمی‌برد. بالاخره پس از 82 سال زندگانی، در تاریخ 1309ش درگذشت.
منبع:کتاب شرح رجال سیاسی نظامی معاصر ایران، ج 2، نوشته دکتر باقر عاقلی با تخلیص
نجفقلی صمصام بختیاری، معروف به «صمصام‌السلطنه» فرزند حسینقلی‌خان هفت‌لنگ بختیاری، در ۱۲۶۷ ه.ق تولد یافت. مختصر سوادی در چهارمحال آموخت و به رویه تربیت ایلی به سواری و تیراندازی مشغول شد به‌طوری‌که یکی از ورزیده‌ترین افراد ایل در زدوخوردهای پارتیزانی شد. تا زمانی‌که پدرش حیات داشت در کارها به او مساعدت و معاونت می‌نمود. پس از قتل پدرش به دست ظل‌السلطان پس از مدتی توقیف، آزاد شد. در ۱۳۲۰ ه.ق از طرف مظفرالدین شاه لقب صمصام‌السلطنه و مقام ایلخانی گرفت.
در دوران استبداد صغیر، صمصام‌السلطنه به اتفاق هزار سوار بختیاری به اصفهان حمله کرد و به آسانی شهر اصفهان را به تصرف درآورد و پس از فتح تهران، وی حاکم اصفهان و چهارمحال و بختیاری شد.
صمصام قریب یک سال در اصفهان به سر برد، آنگاه به دعوت سردار اسعد و سایر سران بختیاری که امور کشور در دست آن‌ها بود، به تهران آمد و در زمره رجال موثر کشور درآمد. در تیرماه ۱۲۹۰ در کابینه سوم سپهدار تنکابنی، به وزارت جنگ منصوب شد و یک ماه بعد از طرف مجلس دوم به نخست‌وزیری رسید. مدت نخست‌وزیری صمصام‌السلطنه یک سال‌ونیم به طول انجامید و مجموعاً پنج کابینه تشکیل داد. در دو کابینه خود وزارت جنگ را برعهده داشت. در کابینه سوم، وزارت کشور را اداره می‌کرد. دوران حکومت صمصام‌السلطنه از ادوار مهم تاریخ ایران است که مهمترین آن‌ها اولتیماتوم دولت روس بود. روس‌ها به موجب اولتیماتوم اخراج مستر مورگان شوستر، خزانه‌دار کل ایران و مستشار مالی را سریعاً خواسته بودند. صمصام‌السلطنه با پشتیبانی و حمایت ناصرالملک نایب‌السلطنه، اولتیماتوم دولت روس را قبول کرد ولی مجلس دوم اولتیماتوم روس را رد کرد. صمصام، مجلس را منحل کرد و خود در اجرای مفاد اولتیماتوم کوشید و شوستر و سایر مستشاران آمریکایی را از ایران اخراج نمود و مادام که رئیس دولت بود، انتخابات را تجدید نکرد. صمصام‌السلطنه برای بار دوم در اردیبهشت ۱۲۹۷ به نخست‌وزیری منصوب شد و دو کابینه تشکیل داد و هر دوکابینه، وزارت داخله را برعهده گرفت.
مصائب دوره دوم نخست وزیری صمصام
دوره دوم نخست‌وزیری صمصام‌السلطنه مصادف بود با قحطی و کمبود غله و مشکلاتی از این نظر برای مردم وجود داشت و در آن سال به علت خشکسالی، مردم از لحاظ معیشت سخت در مضیقه بودند. حتی در کردستان چند نفر اطفال خود را خوردند. در آن هنگام حزب تازه‌ای به نام سوسیال رویسیونر تشکیل شد و ضد کابینه صمصام السلطنه قیام نمودند که مشارالیه شایستگی مقام رئیس‌الوزرائی و لیاقت اداره کردن مملکت را ندارد. کس دیگری باید روی کار بیاید که بتواند به درستی مملکت را اداره نماید و مردم را از قحطی و مرگ برهاند.
جمعی از علماء و اهل بازار و جمعی از دموکرات‌ها نیز با حزب سوسیال هم‌عقیده شدند، بازار و دکان‌ها را بستند و در مسجد شاه مجتمع و عزل صمصام و زمامداری وثوق‌السلطنه را خواستند. احمدشاه ناچار خواسته آن‌ها را اجابت نمود و وثوق‌الدوله را به ریاست‌الوزرائی برگزید.
در سال 1300 در دوران حکومت قوام‌السلطنه، صمصام السلطنه بختیاری والی خراسان شد. در آن روزها کلنل محمدتقی‌خان در آن استان با قطع رابطه با مرکز، به اداره امور پرداخته بود. بین صمصام و کلنل چندین تلگراف مخابره گردید و صمصام‌السلطنه با اطمینان به مرحوم پسیان قول داد که گذشته از آن که لطمه‌ای به وی وارد نخواهد کرد بلکه زحمات و خدمات او را جبران خواهد نمود ولی دولت مصراً سرکوبی کلنل را خواستار بود و میل به عمل کدخدامنشی صمصام نداشت، در هر حال، صمصام‌السلطنه از رفتن به خراسان منصرف گردید و طی تلگرافی قول ایلخانی خود را پس گرفت. تلگرام صمصام‌السلطنه به کلنل محمدتقی خان به این شرح است:
«جناب اجل آقای کلنل محمدتقی‌خان کفیل ایالت جلیله دام اقباله،
هزار نقش برآرد زمانه و نبود
یکی از آن در آیینه تصور ما است
… به ملاحظاتی قول ایلخانی خود را مسترد می‌دارم. »
نجفقلی بختیاری
صمصام‌السلطنه از 1302 به بعد کاری نگرفت و غالباً در اصفهان و میان ایل به سرمی‌برد. بالاخره پس از 82 سال زندگانی، در تاریخ 1309ش درگذشت.
منبع:کتاب شرح رجال سیاسی نظامی معاصر ایران، ج 2، نوشته دکتر باقر عاقلی با تخلیص
ارسال نظر