عدم کنترل و بازرسی درسطح عرضه های خرد
شیما رئیسی یکی از دغدغه‌های عمده مصرف‌کنندگان در رابطه با هرکالایی که از بازار تهیه می‌کنند، اطمینان یافتن از کیفیت آن است؛ بدیهی است که اگر این کالا برای برطرف کردن نیازهای تغذیه‌ای افراد باشد به همان نسبت حساسیت مصرف‌کنندگاندر مورد کیفیت و سلامت آن بیشتر خواهدبود. همچنین در سال‌های اخیر با رشد آگاهی و دانش شهروندان در مورد نیازهای غذایی خود و نیز توجه بیشتر به کیفیت مواد مصرفی خوراکی، در کنار اینکه رشد جمعیت و افزایش تقاضای بازار مصرفی، افراد زیادی را با هدف بهره‌مندی از سود و درآمد بیشتر به سمت این بازار کشانده، مردم ترجیح داده‌اند که مایحتاج غذایی خود را از میان تولیدات صنعتی که با در نظر گرفتن استانداردها و با نظارت سازمان‌ها و نهادهای متولی حفظ سلامت و بهداشت جامعه صورت می‌گیرد، تهیه کنند.
شیما رئیسی یکی از دغدغه‌های عمده مصرف‌کنندگان در رابطه با هرکالایی که از بازار تهیه می‌کنند، اطمینان یافتن از کیفیت آن است؛ بدیهی است که اگر این کالا برای برطرف کردن نیازهای تغذیه‌ای افراد باشد به همان نسبت حساسیت مصرف‌کنندگاندر مورد کیفیت و سلامت آن بیشتر خواهدبود. همچنین در سال‌های اخیر با رشد آگاهی و دانش شهروندان در مورد نیازهای غذایی خود و نیز توجه بیشتر به کیفیت مواد مصرفی خوراکی، در کنار اینکه رشد جمعیت و افزایش تقاضای بازار مصرفی، افراد زیادی را با هدف بهره‌مندی از سود و درآمد بیشتر به سمت این بازار کشانده، مردم ترجیح داده‌اند که مایحتاج غذایی خود را از میان تولیدات صنعتی که با در نظر گرفتن استانداردها و با نظارت سازمان‌ها و نهادهای متولی حفظ سلامت و بهداشت جامعه صورت می‌گیرد، تهیه کنند.اما در این میان، هرازگاهی زمزمه‌هایی در مورد کشف تخلفاتی در تهیه و تولید مواد غذایی صنعتی به گوش می‌رسد و موجبات نگرانی خانواده‌ها را فراهم می‌کند. در واقع مصرف کنندگان با اعتماد به نام‌های تجاری موجود در بازار و به اعتبار اینکه این صنایع تاییدیه نهادهای ذی‌ربط را دارند، با تقبل هزینه بیشتر انتظار دارند که محصولات
ارائه شده از حداکثر کیفیت برخوردار بوده و سلامت غذایی آنها را تامین کنند. از این‌رو «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگویی که با دکتر محمد‌حسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس داشته، موضوع به بررسی سطح کیفی تولیدات صنایع غذایی داخلی پرداخته و از ایشان درمورد رسالت تولیدکنندگان مواد غذایی صنعتی و غیرصنعتی، در قبال تامین امنیت غذایی پرسیده است.مشروح این گفت‌وگو را در ادامه خواهید خواند.
آیا تولیدات صنایع غذایی داخلی از استانداردهای جهانی برخوردار هستند؟
با توجه به اینکه دانش فنی و ماشین‌آلات تولیدی اغلب صنایع غذایی وارداتی هستند و با توجه به اینکه بیشتر تولیدات غذایی به‌صورت صنعتی سابقه تولید در ایران را نداشته‌اند و همچنین در نظر گرفتن این اصل که تقریبا کلیه استانداردهای تدوین شده توسط سازمان استاندارد در ایران ترجمه و برگرفته شده از استانداردهای کالاهای مشابه خارجی هستند که بومی‌سازی شده‌اند، بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که تولیدات صنایع غذایی ما برخوردار از استانداردهای جهانی هستند. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که اگر کالایی قرار باشد صادر شود حتما باید استانداردهای کشور مقصد را دارا باشد. البته اگر محصولی شرایط استاندارد را داشته باشد در حقیقت توانسته است حداقل ویژگی‌های لازم برای عرضه به بازار و رسیدن به دست مصرف‌کننده را کسب کند و ما باید به دنبال این باشیم که محصولات ما بتوانند کیفیتی بالاتر از شرایط مندرج در استاندارد مربوطه را داشته باشند. به این نکته نیز باید اشاره کرد که هنوز برای بعضی از مواد غذایی استاندارد تدوین نشده است و همچنین بعضی از محصولات غذایی ما دارای استاندارد اجباری نیستند بلکه مشمول استاندارد تشویقی هستند، که با توجه به اینکه مواد غذایی مستقیما با سلامت مصرف‌کننده در ارتباط هستند باید در مورد همه مواد غذایی استانداردهای اجباری داشته باشیم.
کیفیت مواد غذایی تهیه شده در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چگونه و با چه مکانیزم‌هایی می‌شود سطح کیفی و کمی این مواد را برای تامین هرچه بیشتر امنیت غذایی جامعه بهبود بخشید؟
هرچند به لحاظ کمی و طبق آمارهای اعلام شده از طرف وزارت جهاد کشاورزی، مجموعه تولیدات کشاورزی کشور چیزی معادل صد میلیون تن است؛ اما به لحاظ اینکه تولیدات کشاورزی آب بسیار زیادی لازم دارند (بالای نود درصد از آب شیرین مصرفی در کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود) و با توجه به اینکه متاسفانه به‌لحاظ منابع آبی بسیار در مضیقه هستیم، بنابراین باید با بهکارگیری روش‌های نوین برای استفاده بهینه از منابع آب و همچنین روش‌هایی که می‌توان با بهکارگیری آنها مقدار تولید در هکتار را به چندین برابر ارتقا داد مانند استفاده از محصولات جی‌ام یا استفاده از فضاها و منابع آبی که در حال حاضر بلا استفاده هستند؛ مانند استفاده از فضای پشت بام ساختمان‌های بزرگ برای کشت محصولاتی مانند سبزیجات و بعضی از انواع صیفی‌جات و حبوبات، ضمن استفاده از آب‌های حاصل از حمام و شست‌وشو و... با یک عمل تصفیه ساده برای آبیاری این کشت‌ها، زمین‌ها و آبی را که در حال حاضر برای کشت این محصولات استفاده می‌شود به کشت‌های دیگر اختصاص داد.به لحاظ کیفی با مشکلاتی از قبیل آلودگی مواد اولیه گیاهی و دامی به موادی مانند سموم دفع آفات، علف‌کش‌ها، فلزات سنگین (سرب، جیوه، آرسنیک، کادمیوم)، سموم میکروارگانیسم‌ها (توکسین‌های مختلف)، باقی مانده آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها و... روبه‌رو هستیم و اگر مواد اولیه ناسالم باشند در کارخانه‌های فرآوری‌کننده نمی‌توان آلودگی را از آنها خارج کرد. در زمینه محصولات تولیدی با مواردی مانند استفاده از افزودنی‌های غیر مجاز یا دارای کیفیت پایین، تقلبات، استفاده از روغن‌های ناسالم یا بهکارگیری روش نادرست استفاده از روغن، استفاده بیش از حد از نمک و... روبه‌رو هستیم که این موارد بیشتر در سطح عرضه کارگاهی، مغازه‌ای، صنفی و خانوادگی دچار اشکال هستند. متاسفانه سازمان‌های مسوول در زمینه کنترل و بازرسی مواد غذایی (مانند سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی، سازمان غذا و دارو و...) بیشتر به مراکز تولید انبوه مواد غذایی (کارخانه‌های) می‌پردازند و می‌توان گفت که برای کنترل و بازرسی سطح عرضه‌های خرد، ساختار لازم در کشور وجود ندارد و باید در این زمینه ساختارسازی شود.
در مجموع هرچند که به لحاظ تامین امنیت غذایی و تامین سیری شکمی افراد جامعه در حال حاضر مشکلی نداریم، ولی به‌لحاظ تامین ایمنی غذایی و سیری سلولی با مشکلات و کمبودهایی روبه‌رو هستیم که باید با برنامه‌ریزی صحیح در رفع آنها بکوشیم.
یکی از راه‌های جبران فقر مواد غذایی، غنی‌سازی تولیدات غذایی صنعتی است. در ایران چقدر در این زمینه کار شده است و چه اقداماتی لازم است در این خصوص صورت گیرد؟ همین‌طور اینکه چگونه می‌توان به این طریق مشکلات سوء‌تغذیه دهک‌های پایین درآمدی را تخفیف داد؟
طبق تحقیقات انجام شده در حال حاضر جامعه ما با کمبود املاحی مانند کلسیم، آهن و روی ویتامین‌هایی مانند ویتامین د، اسیدفولیک، ب ۱۲ و... روبه‌رو است. غنی‌سازی مواد غذایی مخصوصا مواد غذایی پرمصرف مانند نان و... یکی از بهترین راه‌های رفع کمبودهای ریزمغذی‌ها در جوامع و مخصوصا با هدف دربرگیری طبقات کم‌درآمد است. چنانچه شاهد هستیم عرضه محصولات غنی‌سازی شده با موادی مانند انواع ویتامین‌ها و انواع املاح مدتی است که در کشور آغاز و این قبیل محصولات در فروشگاه‌ها در قفسه‌ها در دسترس هستند؛ اما معمولا این محصولات دارای قیمت بالاتری هستند و ممکن است طبقات کم درآمد که اتفاقا به مصرف این مواد محتاج‌تر هستند نتوانند آنها را خریداری کنند. البته از چند سال قبل غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک در دستور کار دولت قرار گرفته است؛ اما پایش اعمال صحیح آن نیز لازم است. این نکته را نیز باید متذکر شد که غنی‌سازی بی‌رویه مواد غذایی نیز می‌تواند زیان‌آور باشد و بعضا منجر به اوردوز شدن این مواد در بدن مصرف‌کننده و بروز مشکلات شود یا باعث اشتباه مصرف‌کننده در مصرف زیاد از حد محصولات غنی شده شود.
آیا تولیدات صنایع غذایی داخلی از استانداردهای جهانی برخوردار هستند؟
با توجه به اینکه دانش فنی و ماشین‌آلات تولیدی اغلب صنایع غذایی وارداتی هستند و با توجه به اینکه بیشتر تولیدات غذایی به‌صورت صنعتی سابقه تولید در ایران را نداشته‌اند و همچنین در نظر گرفتن این اصل که تقریبا کلیه استانداردهای تدوین شده توسط سازمان استاندارد در ایران ترجمه و برگرفته شده از استانداردهای کالاهای مشابه خارجی هستند که بومی‌سازی شده‌اند، بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که تولیدات صنایع غذایی ما برخوردار از استانداردهای جهانی هستند. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که اگر کالایی قرار باشد صادر شود حتما باید استانداردهای کشور مقصد را دارا باشد. البته اگر محصولی شرایط استاندارد را داشته باشد در حقیقت توانسته است حداقل ویژگی‌های لازم برای عرضه به بازار و رسیدن به دست مصرف‌کننده را کسب کند و ما باید به دنبال این باشیم که محصولات ما بتوانند کیفیتی بالاتر از شرایط مندرج در استاندارد مربوطه را داشته باشند. به این نکته نیز باید اشاره کرد که هنوز برای بعضی از مواد غذایی استاندارد تدوین نشده است و همچنین بعضی از محصولات غذایی ما دارای استاندارد اجباری نیستند بلکه مشمول استاندارد تشویقی هستند، که با توجه به اینکه مواد غذایی مستقیما با سلامت مصرف‌کننده در ارتباط هستند باید در مورد همه مواد غذایی استانداردهای اجباری داشته باشیم.
کیفیت مواد غذایی تهیه شده در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چگونه و با چه مکانیزم‌هایی می‌شود سطح کیفی و کمی این مواد را برای تامین هرچه بیشتر امنیت غذایی جامعه بهبود بخشید؟
هرچند به لحاظ کمی و طبق آمارهای اعلام شده از طرف وزارت جهاد کشاورزی، مجموعه تولیدات کشاورزی کشور چیزی معادل صد میلیون تن است؛ اما به لحاظ اینکه تولیدات کشاورزی آب بسیار زیادی لازم دارند (بالای نود درصد از آب شیرین مصرفی در کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود) و با توجه به اینکه متاسفانه به‌لحاظ منابع آبی بسیار در مضیقه هستیم، بنابراین باید با بهکارگیری روش‌های نوین برای استفاده بهینه از منابع آب و همچنین روش‌هایی که می‌توان با بهکارگیری آنها مقدار تولید در هکتار را به چندین برابر ارتقا داد مانند استفاده از محصولات جی‌ام یا استفاده از فضاها و منابع آبی که در حال حاضر بلا استفاده هستند؛ مانند استفاده از فضای پشت بام ساختمان‌های بزرگ برای کشت محصولاتی مانند سبزیجات و بعضی از انواع صیفی‌جات و حبوبات، ضمن استفاده از آب‌های حاصل از حمام و شست‌وشو و... با یک عمل تصفیه ساده برای آبیاری این کشت‌ها، زمین‌ها و آبی را که در حال حاضر برای کشت این محصولات استفاده می‌شود به کشت‌های دیگر اختصاص داد.به لحاظ کیفی با مشکلاتی از قبیل آلودگی مواد اولیه گیاهی و دامی به موادی مانند سموم دفع آفات، علف‌کش‌ها، فلزات سنگین (سرب، جیوه، آرسنیک، کادمیوم)، سموم میکروارگانیسم‌ها (توکسین‌های مختلف)، باقی مانده آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها و... روبه‌رو هستیم و اگر مواد اولیه ناسالم باشند در کارخانه‌های فرآوری‌کننده نمی‌توان آلودگی را از آنها خارج کرد. در زمینه محصولات تولیدی با مواردی مانند استفاده از افزودنی‌های غیر مجاز یا دارای کیفیت پایین، تقلبات، استفاده از روغن‌های ناسالم یا بهکارگیری روش نادرست استفاده از روغن، استفاده بیش از حد از نمک و... روبه‌رو هستیم که این موارد بیشتر در سطح عرضه کارگاهی، مغازه‌ای، صنفی و خانوادگی دچار اشکال هستند. متاسفانه سازمان‌های مسوول در زمینه کنترل و بازرسی مواد غذایی (مانند سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی، سازمان غذا و دارو و...) بیشتر به مراکز تولید انبوه مواد غذایی (کارخانه‌های) می‌پردازند و می‌توان گفت که برای کنترل و بازرسی سطح عرضه‌های خرد، ساختار لازم در کشور وجود ندارد و باید در این زمینه ساختارسازی شود.
در مجموع هرچند که به لحاظ تامین امنیت غذایی و تامین سیری شکمی افراد جامعه در حال حاضر مشکلی نداریم، ولی به‌لحاظ تامین ایمنی غذایی و سیری سلولی با مشکلات و کمبودهایی روبه‌رو هستیم که باید با برنامه‌ریزی صحیح در رفع آنها بکوشیم.
یکی از راه‌های جبران فقر مواد غذایی، غنی‌سازی تولیدات غذایی صنعتی است. در ایران چقدر در این زمینه کار شده است و چه اقداماتی لازم است در این خصوص صورت گیرد؟ همین‌طور اینکه چگونه می‌توان به این طریق مشکلات سوء‌تغذیه دهک‌های پایین درآمدی را تخفیف داد؟
طبق تحقیقات انجام شده در حال حاضر جامعه ما با کمبود املاحی مانند کلسیم، آهن و روی ویتامین‌هایی مانند ویتامین د، اسیدفولیک، ب ۱۲ و... روبه‌رو است. غنی‌سازی مواد غذایی مخصوصا مواد غذایی پرمصرف مانند نان و... یکی از بهترین راه‌های رفع کمبودهای ریزمغذی‌ها در جوامع و مخصوصا با هدف دربرگیری طبقات کم‌درآمد است. چنانچه شاهد هستیم عرضه محصولات غنی‌سازی شده با موادی مانند انواع ویتامین‌ها و انواع املاح مدتی است که در کشور آغاز و این قبیل محصولات در فروشگاه‌ها در قفسه‌ها در دسترس هستند؛ اما معمولا این محصولات دارای قیمت بالاتری هستند و ممکن است طبقات کم درآمد که اتفاقا به مصرف این مواد محتاج‌تر هستند نتوانند آنها را خریداری کنند. البته از چند سال قبل غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک در دستور کار دولت قرار گرفته است؛ اما پایش اعمال صحیح آن نیز لازم است. این نکته را نیز باید متذکر شد که غنی‌سازی بی‌رویه مواد غذایی نیز می‌تواند زیان‌آور باشد و بعضا منجر به اوردوز شدن این مواد در بدن مصرف‌کننده و بروز مشکلات شود یا باعث اشتباه مصرف‌کننده در مصرف زیاد از حد محصولات غنی شده شود.
ارسال نظر