فولاد مبارکه اصفهان  و رویکرد  مسئولیت اجتماعی
در گذشته اثربخشی شرکت‌ها بر اساس معیارهای سود مالی و اقتصادی و بر اساس منفعت‌های فردی برای سهامداران سنجیده می‌شد و مصرف بیش از حد منابع برای ایجاد آورده بیشتر بدون در نظر گرفتن تبعات آن بر جامعه و محیط زیست انجام می‌گرفت. به تدریج و با مشخص شدن محدود بودن منابع و تاثیرات سازمان‌ها بر جامعه و محیط زیست، دیدگاه‌های سازمان از سمت مباحثی چون توسعه اقتصادی مبتنی بر تولید بی‌رویه به سمت توسعه پایدار حرکت نمود، نوعی از توسعه که در ضمن توسعه، اثرات خود را بر جامعه فعلی و نسل آینده مدیریت می‌کند. طرح مباحثی چون مسئولیت اجتماعی همانگونه که از نام آن پیداست، سازمان‌ها را در قبال تاثیرات اجتماعی خود مسئول می‌داند. این مسئولیت سازمان‌ها جنبه‌ها و منظرهای مختلفی را شامل می‌شود. مسئولیت اجتماعی شرکت به اختصار اینگونه تعریف می‌شود: اداره یک کسب و کار به‌طوری که آن کسب و کار انتظارات اخلاقی، قانونی، مالی و عمومی‌جامعه را برآورده کند. متمایز کردن فعالیتهای اقتصادی و فعالیتهای اجتماعی شرکت امری دشوار است.
هدف اصلی شرکت، بقا به وسیله به‌دست آوردن مزیت رقابتی در بازار اقتصادی است. مکانیزم‌های مسئولیت اجتماعی به این منظور وجود دارند که بقای شرکت و کارایی آن را پایدار نگاه دارند. بنابراین فعالیتهای مسئولیت اجتماعی ممکن است با عملکردهای سازمان (یعنی فعالیتهایی که از مأموریت و هدف شرکت در ایجاد سود منتج شده اند) مرتبط باشد.
مسئولیت اجتماعی شرکت یک مفهوم عمومی‌از آن چیزی است که رفتار خوب یا مطلوب یک کسب و کار را تشکیل می‌دهد. مسئولیت اجتماعی استانداردی از رفتار شرکت است که مفهومی‌وسیع و اجتماعی و نه تنها اقتصادی دارد. ایده اصلی مسئولیت اجتماعی این است که شرکت این موضوع را بپذیرد که باید نقشی فراتر از نقش اقتصادی در جامعه بازی کند. می‌توان مفهوم مسئولیت اجتماعی را اینگونه تفسیر کرد که مسئولیت اجتماعی، تمایل شرکت برای پذیرش مسئولیتی بیش از مسئولیت اقدامات و اثرات کسب و کار خود است. در واقع مسئولیت اجتماعی مسئولیت بزرگتر شرکت در قبال اثرات خود بر جامعه و محیط طبیعی است. مفهوم مسئولیت اجتماعی به سادگی بیانگر این نکته است که یک کسب و کار باید مسئولیت مستقیمی‌را برای تبدیل دنیا به مکانی بهتر بپذیرد.
pic۱
مسئولیت اجتماعی نگاه را از ایجاد سود آوری برای صاحبان سرمایه به ایجاد منفعت برای کلیه ذینفعان، از سهامداران تا جامعه، تغییر می‌دهد و مبانی خود را بر سه اصل پایداری، پاسخگویی و شفافیت در موضوعات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مطرح می‌کند.پایداری مفهوم مهمی‌تلقی می‌شود.
رشد جمعیت و تکنولوژی‌های به‌دست آمده برای بشر موجب شده است که انسان به طور افراطی از منابع طبیعی بهره‌برداری نماید و نه تنها باعث کاهش میزان منابع با سرعت زیادی می‌شود و منابعی برای نسل آینده باقی نمی‌ماند بلکه با در خطر انداختن محیط زیست و نابودی آن نسل بشر را با خطر مواجه می‌سازد.
پایداری در واقع یک پارادایم جدید فکری است که شیوه اندیشیدن و ادراک مساله توسعه را تغییر می‌دهد و رویه سنتی آن را که توسعه بر مبنای رشد بوده است به رویکرد توسعه پایدار تغییر می‌دهد.
تعاریف متنوعی از این نوع توسعه ارائه شده است که سازمان بین المللی همکاری اقتصادی و توسعه آن را به این صورت مطرح می‌کند : "تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در جهت حداکثر سازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب‌رسانی به توانایی نسل‌های بعدی در برآوردن
نیازهایشان."
تاکید این تعاریف بر استفاده معقول از منابع است به گونه‌ای که نسل‌های آینده با خطر کمبود این منابع مواجه نشوند. تفاوت رویکرد رشد و رویکرد پایداری از منظرهای مختلف در این جدول آمده است :
pic2
موضوع مهم دیگر شفافیت و پاسخگویی سازمان است.سازمانی که مفاهیم مسئولیت اجتماعی را در درون خود پایه‌گذاری نموده، اثرات اجتماعی و زیست محیطی را که آفریده است می‌پذیرد و با احساس مسئولیتی که می‌کند این اثرات را با شفافیت بیان نموده و در قبال آنها به جامعه و کلیه‌ی ذینفعان خود پاسخگو است.سازمان تعهداتی را به واسطه مسئولیت خود می‌پذیرد، در جهت پاسخگویی آن‌ها را اجرایی می‌نماید و در جهت شفافیت گزارش‌هایی از عملکرد خود در این موضوعات ارائه می‌دهد.
شرکت فولاد مبارکه به عنوان یک شرکت متعالی از ابتدا توجه ویژه‌ای به مسئولیت‌های اجتماعی خود داشته و همواره سعی نموده است در قبال جامعه‌ مسئولانه‌ عمل کند.در همین راستا شرکت هم در اهداف و هم در ساختار خود مسئولیت اجتماعی را در نظر گرفته است.در ساختار شرکت، کمیته‌ای به نام ارتباطات و مسئولیت‌های اجتماعی مسئول رسیدگی به امور مسئولیت اجتماعی و پایداری است. اعضای این کمیته را واحدهایی نظیر مدیریت شهری و ارتباطات منطقه ای، روابط عمومی، امور حقوقی، دفتر مدیر عامل، بهداشت، ایمنی، محیط زیست و آموزش و توسعه تشکیل می‌دهند که ضمن برقراری ارتباطات درون و برون سازمانی، گزارش‌های متعددی را در مورد فعالیت‌ها و تنظیم اهداف در این حوزه بر عهده دارند. شکل زیر قسمت‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی را در ساختار سازمانی شرکت نشان می‌دهد:
pic۳
اهداف حوزه پایداری در کنار اهداف دیگر شرکت در فرآیند تدوین استراتژی طراحی و ابلاغ می‌گردد. پس از پایه‌گذاری روش‌کارت امتیازی متوازن، اهداف مسئولیت‌های اجتماعی نیز برجستگی خاصی یافته است و واحد‌های مختلف موظفند همسو با اهداف مسئولیت‌های اجتماعی وظایفی را تعریف و پیگیری کنند. اهداف شرکت فولاد مبارکه اصفهان در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی به قرار زیر است:
• نقش آفرینی موثر در راهبری صنعت فولاد کشور
• توسعه تعاملات موثر با جامعه در جهت ارتقای جایگاه ملی و استانی فولاد مبارکه اصفهان
• بهبود عملکرد زیست محیطی شرکت
• ارتقای ایمنی و سلامت
pic۴
شرکت فولاد مبارکه اصفهان عملیات مسئولیت اجتماعی خود را به صورت الگوی خاصی طی 9 مرحله به شرح زیر پیاده‌سازی می‌کند:
۱. شناسایی، تحلیل و دسته‌بندی ذینفعان: مهمترین گام پیاده‌سازی مسئولیت اجتماعی شناسایی، تحلیل و دسته‌بندی ذینفعان است. با طی این مرحله سازمان به طور دقیق در می‌یابد که استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی باید بر اساس منافع چه افراد، گروه‌ها و سازمان‌هایی طراحی شود. شرکت به منظور شناسایی و تحلیل انتظارات ذینفعان خود بر اساس دستور العمل EFQM عمل می‌نماید. بر اساس این دستور‌العمل ابتدا ذینفعان سازمان از میان سهامداران، مشتریان، تامین‌کنندگان و شرکای تجاری، کارکنان، جامعه و نهادهای قانونی شناسایی شده و پس از اولویت‌بندی‌آنها نیاز‌های هر کدام شناسایی می‌گردد. جدول دسته‌بندی ذینفعان به شرح زیر است:
2. ارزیابی داخلی: در این مرحله وضعیت کنونی سازمان در مورد مسئولیت اجتماعی بررسی شده و آمادگی سازمان برای پیاده‌سازی مفهوم مسئولیت اجتماعی مشخص می‌گردد. مواردی که در این ارزیابی بررسی می‌شود شامل مدارک، فرآیند‌ها و فعالیت‌های سازمان، اهداف سازمان در حوزه مسئولیت اجتماعی، ارزش‌های حوزه مسئولیت اجتماعی و حوزه‌های عملکردی مسئولیت اجتماعی می‌باشد. در واقع این بررسی‌ها سطح فعلی بلوغ مسئولیت‌های اجتماعی برای ایجاد برنامه‌های مناسب مسئولیت اجتماعی را می‌سنجد.
۳. ایجاد آگاهی: در این مرحله، پیش از آغاز برنامه‌ریزی در واحدهای مختلف از سطح آگاهی افراد نسبت به اهمیت، مکانیزم‌ها، سازوکارها و شاخص‌های حوزه مسئولیت اجتماعی اطمینان حاصل می‌شود. شرکت به کمک روش‌های مختلفی مانند آموزش، انتشار کتب، نمایشگاه‌ها و ... سعی در ایجاد این آگاهی در افرادی دارد که در برنامه مسئولیت اجتماعی شرکت مشارکت دارند.
4. تدوین استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی: در این مرحله شرکت با توجه به فرآیند مخصوصی به صورت نمودار شماره یک و بر اساس منافع ذینفعان و فرصت‌ها و تهدید‌ها و قوت و ضعف‌های‌شرکت استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی را همسو با اهداف کلان سازمان تدوین می‌نماید. به منظور جاری‌سازی این استراتژی‌ها نقشه استراتژی کمیته‌ها تدوین می‌گردد . استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی در نقشه استراتژیک کمیته‌ها و واحد‌ها جاری می‌گردد.
۵. تعریف شاخص‌ها: شرکت به منظور بررسی اثربخشی فعالیت‌های انجام گرفته در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی، شاخص‌هایی را تعریف می‌کند. شرکت فولاد مبارکه دو دسته شاخص برداشتی و عملکردی دارد. در سطح برداشتی شاخص‌هایی برای میزان برداشت و منفعت کسب شده توسط ذینفعان سازمان تعریف می‌گردد که برای کارکنان، مشتریان و جامعه تعریف می‌شوند؛ برای مثال در سطح جامعه حوزه‌های تمرکز این شاخص‌ها پیامد‌های زیست محیطی، تصویر بیرونی و شهریت سازمان، پیامد‌های اجتماعی، پیامد‌های محیط کاری و جوایز و پوشش رسانه‌ای است. این شاخص‌ها به طور عمده بر اساس نظرسنجی‌ها طراحی می‌شود.
شاخص‌های عملکردی نیز شاخص‌های درونی هستند که به منظور پایش، درک، پیش‌بینی و بهبود عملکرد سازمان و پیش‌بینی تاثیرات فعالیت‌های درونی بر برداشت‌های بیرونی به کار می‌رود. این شاخص نیز برای ذینفعان مختلف موجود است. برای مثال شاخص‌های عملکردی برای سنجش اثرات زیست محیطی بیرونی شامل مواردی چون میزان آلایندگی هوا و کنترل آن، میزان آلایندگی آب و کنترل آن، فضای سبز ایجاد شده، میزان مصرف انرژی، مدیریت ضایعات و پساب‌ها می‌باشد.
۶. تعریف پروژه‌های تحول: در این مرحله با توجه به اهداف و استراتژی‌های سالانه و بر اساس وضعیت فعلی سنجیده‌ شده برنامه‌ها و پروژه‌های تحول برای دستیابی به اهداف تعریف شده، طراحی می‌شود.
pic5
۷. اجرای استراتژی‌ها : در این گام اقدامات، برنامه‌ها و پروژه‌های تحولی اجرا می‌گردد که شامل مواردی چون توسعه اشتغال‌زایی، اجرای پروژه‌های زیست محیطی، توسعه تجهیزات زیست محیطی، توسعه فضای سبز، تصفیه و بازیافت پساب‌ها، مدیریت ضایعات، فعالیت‌های فرهنگی و علمی‌در عرصه‌های اجتماعی- زیست محیطی و توسعه مراکز اجتماعی، فرهنگی و ورزشی می‌شود.
8. ارزیابی عملکرد: در این مرحله شرکت نتایج برنامه‌های اجرایی خود را به طور مداوم می‌سنجد و بازخور مناسب به بخش تدوین استراتژی‌ها و اهداف ارائه می‌دهد و مشکلات اساسی بررسی می‌شود. همچنین میزان پیشرفت این اقدامات و پروژه‌های اجرایی به طور مداوم کنترل
می‌گردد.
9. گزارش دهی: در مرحله آخر این فرآیند شرکت در موضوعات پایداری، شفافیت و پاسخگویی گزارش‌های مختلفی را تهیه و به ذینفعان مختلف ارائه می‌‌دهد که برای مثال می‌توان به گزارش‌های متعدد به مسئولین و نهادهای ذیربط، گزارش‌های سالانه مسئولیت اجتماعی، اطلاع‌رسانی گزارش‌گونه به آحاد مردم مانند ویژه‌نامه‌های 23 دیماه و ... اشاره داشت. در حال حاضر که شرکت در حال پیاده‌سازی نظام گزارش‌دهی تخصصی مسئولیت اجتماعی بر پایه استاندارد جهانی GRI می‌باشد که بر اساس آن شرکت هر سال پایش جامعی از فعالیت‌های خود بر اساس شاخص‌های این استاندارد جهانی تنظیم و انتشار خواهد داد. این گزارش در حال حاضر یکی از جامع‌ترین گزارش‌های مرتبط با مسئولیت‌های اجتماعی در سطح جهان است و بزرگترین و برترین شرکت‌های جهان از این رویکرد برای گزارش مسئولیت‌های اجتماعی خود بهره می‌برند. شرکت فولاد مبارکه اصفهان با توجه به احساس مسئولیت واقعی و دیدگاه جهان ترازی خود قصد دارد به عنوان یکی از پیشگامان، برای اولین دوره ارزیابی این استاندارد در ایران به گزارش‌دهی فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی خود در این راستا بپردازد تا گامی‌دیگر در جهت پیشرفت این شرکت باشد.
pic6