پایتخت‌نشینان، شب‌زنده‌دار
در پایتخت، مردمان این دیار طبق یک سنت دیرین با خرید میوه‌های تازه فصل پاییز، میوه‌های خشک شده تابستان، آجیل مخصوص، هندوانه، شیرینی و نیز انار از چند روز قبل برای دور هم بودن قوم و خویش لحظه‌شماری می‌کنند. صرف میوه‌های تابستانی از جمله هندوانه جزو آیین‌های یلدای تهران است که هندوانه در خوراکی‌های شب یلدای تهرانیان همچون سایر شهرهای ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
تهرانی‌ها در قدیم اعتقاد داشتند؛ شب یلدا مظهر غلبه تاریکی و تباهی بر روشنایی است، اما فردای شب یلدا خورشید به‌عنوان نماد روشنایی دوباره زاده می‌شود.
شب یلدا سمبلی از برکت، تندرستی،‌ فراوانی و شادمانی بود که خویشاوندان و همسایه‌های خود را دعوت می‌کردند یا اینکه در منزل بزرگ‌تر خانواده جمع می‌شدند و بساط سوروسات از آجیل تا شیرینی، میوه مخصوصا هندوانه،انار و خربزه را فراهم کرده و به شب‌زنده‌داری مشغول می‌شدند. هندوانه به دلیل کروی ‌بودنش، نمادی از خورشید و انار سمبلی از زایش بود که با شکستن آن شادی در زندگی افراد جاری می‌شد. مردم با خوردن آن در شب یلدا در حقیقت با میوه‌های تابستانی وداع می‌کردند.
هدف از خوردن هندوانه در شب چله ناشی‌از یک باور کهن است که خوردن هندوانه در این شب باعث جلوگیری از تاثیر سرما در زمستان و گرمازدگی در تابستان می‌شود.
قدیمی‌ها بر این باور بودند که ‌در فصل تابستان باد گرمی می‌وزد و با خود درد ناحیه پشت را به ‌همراه می‌آورد و کسی‌که در شب یلدا هندوانه بخورد از این درد مصون می‌ماند. آنها اعتقاد داشتند میوه‌های شب یلدا موجب خیر و برکت در زندگی خواهد شد. در گذر زمان تفأل بر دیوان حافظ به رسوم شب یلدای تهرانیان اضافه شد که دختران دم بخت تفألی به فال خواجه شیراز می‌زدند و بزرگان خاندان با انتخاب و شکستن گردو از پوکی یا پر بودنش آینده را پیش‌بینی می‌کردند.
قدیمی‌ها نقل می‌کنند خوردنی‌های سفره شب یلدا مثل خوراکی‌های پای سفره هفت‌سین می‌تواند طبیعت گرم را سرد و طبیعت سرد را گرم کند. به این صورت کسانی که از گرمی ‌مزاج رنج می‌بردند، هندوانه و انار و کسانی که از سرد مزاج بودن‌شان ناراحت بودند توت،کشمش و خرما می‌خوردند.
از دیگر سرگرمی‌های خانواده‌های تهران در آن شب قصه‌گویی و داستان‌سرایی بزرگ‌ترهای خانواده برای کوچک‌ترها بود. قصه خیر و شر، سنگ صبور و ماه‌پیشونی جزو قصه‌های تهرانی ها در قدیم بود.