رابطه کمبود آب و بی‌ثباتی

عده‌ای از کارشناسان معتقدند که کمبود آب با به همراه آوردن درگیری و آوارگی می‌تواند منجر به بی‌ثباتی شود؛ مشکلاتی که از غرب آفریقا تا خاورمیانه را درگیر خود کرده است. کمیابی آب و درگیری‌های خشونت‌آمیز در بسیاری از کشورها با یکدیگر عجین شده‌اند. مساله اصلی حکمرانی درست در زمینه آب است. شکست دولت‌ها در حل مشکل کمیابی فزاینده آب، بهبود شرایط خشکسالی و تنش‌های اجتماعی منجر به سرکشی گروه‌های شورشی و مهاجرت‌های گسترده به‌خصوص در کشورهای آفریقایی مانند نیجریه شده است.

نیجریه: کشوری خشکیده و سوزان

در تابستان گذشته در نیجریه شمالی، نزدیک به ۶/ ۲ میلیون نفر به‌دلیل قحطی و خشکسالی جابه‌جا شده‌اند. نه‌تنها صدها روستا برای فرار از خشکسالی رها شده است بلکه بسیاری از همان افراد از گروه تروریستی بوکوحرام دست به فرار می‌زنند؛ گروهی وابسته به شبکه القاعده که از سال ۲۰۱۰ در غرب آفریقا و کشور نیجریه فعالیت دارد. فقدان آب در نواحی‌ای که افراد به اجبار به آنجا رانده می‌شوند، آنها را در برابر حملات بیشتر بوکوحرام تضعیف می‌کند. ضمنا در جنوب این کشور، درگیری‌ها در دلتای نیجر دوباره پدیدار شده است. نگرانی اولیه اکولوژیک برای این منطقه جوامع بین‌المللی را نگران کرده است. ریزش‌های استخراج نفت و گاز طبیعی و مقاومت خشن نیروهای شورشی، منابع آبی، زمین‌های کشاورزی و ماهی‌گیری را تنزل داده است. گروه «پارتیزان‌های دلتای نیجر» به زیرساخت‌ها و پرسنل شرکت نفت این کشور حمله و درخواست شرایط بهتر برای آب پاک و حقوق متساوی کرده است؛ اما این حملات بارها موجب آلودگی شدید همان منابع آبی شده است که آنها به‌دنبال حفظ آن بوده‌اند. نیجریه کشوری مهم برای ثبات منطقه و شریک استراتژیکی در جوامع بین‌المللی برای مبارزه علیه افراط‌گرایی است. نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا و عامل مهمی برای حفظ صلح بین‌المللی به شمار می‌رود. بی‌ثباتی در شمال این کشور به‌طور خاص اثرات متعددی ورای مرزهای آن و در اروپا دارد و این بی‌ثباتی از غرب آفریقا تا مغرب و سرانجام دریای مدیترانه در حال کشیده شدن است.

تنش‌ها در ایران

دیوید میشل از مرکز استیمسون معتقد است که ایران توجهات اندکی را برای مشکلات منابع آبی‌اش جلب کرده است؛ اما آنها هم در شرایط آبی بهتری نیستند. به گفته او حدود ۹۰ درصد زمین ایران خشک یا نیمه‌خشک است و برداشت ماهانه آب در بیش از نیمی از کشور سه الی پنج بار از منابع در دسترس تجاوز می‌کند: «اکنون آب تازه از ۶۷ درصد منابع تجدیدپذیر سالانه برداشت می‌شود؛ در حالی‌که ۴۰ درصد برداشت از نسبت قابل‌استفاده در آستانه تنش آبی است.» سوء‌مدیریت قطعا منجر به چالش‌های آبی در ایران که کشوری عمدتا خشک است می‌شود. سیاست‌های کشاورزی به یک‌سری محصولات عمده سوبسید می‌دهد و در نتیجه آبیاری بیش از حد را تشویق می‌کند. دولت ایران همچنین سیستمی از سدها و کانال‌ها برای انتقال آب در سراسر کشور احداث کرده است، در حالی‌که باعث تنش‌های داخلی بین «برندگان و بازندگان» می‌شود و از آن طرف در حل مشکل کم‌آبی کار اندکی انجام می‌شود.