بررسی‌های اخیر از وضعیت مالی داعش نشان می‌دهد درآمد این گروه ظرف دو سال و در پی از دست دادن قلمروهای تحت نفوذ و درآمدهای نفتی و مالیاتی ناشی از آن به میزان ۸۰ درصد کاهش یافته است. طبق اعلام شرکت جهانی داده‌کاوی HIS Markit، میانگین درآمد ماهانه خلافت خودخوانده داعش از ۸۱ میلیون دلار در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۵ به تنها ۱۶ میلیون دلار در مدت مشابه امسال تنزل یافته است. این گزارش در حالی منتشر شده که دولت عراق با بازپس‌گیری مسجد النوری به‌عنوان پایگاه مهم داعش در شهر موصل، علیه این گروه تروریستی در این کشور اعلام پیروزی کرد. در سوریه، نیروهای شورشی به اطراف شهر رقه نفوذ کرده‌اند، در حالی‌که نیروهای دولتی در حال بیرون راندن داعش از مواضع نزدیک دیرالزور هستند.

از دست دادن قلمرو فعالیت، به بزرگ‌ترین مشکل این گروه تروریستی تبدیل شده است. داعش برخلاف دیگر شبکه‌های تروریستی مانند القاعده، خود را یک دولت خوانده و دادگاه‌های دینی، مدارس و حتی پول خود را دارد. هزینه بالای این فعالیت‌ها با تسخیر دارایی‌هایی مثل پالایشگاه نفت و اعمال مالیات و جریمه مالی در مناطق تحت کنترل به دست می‌‌آمد. طبق اعلام HIS Markit، مناطق تحت کنترل خلافت خودخوانده داعش هفته گذشته حدود ۳۶ هزار کیلومتر مربع تخمین زده شده که ۴۰ درصد کمتر از مناطق تحت کنترل در ابتدای سال و ۶۰ درصد کمتر از مناطق تحت کنترل در ژانویه ۲۰۱۵ است. وسعت قلمرو داعش در آن زمان حدود ۹۰ هزار کیلومتر مربع بود.

لودوویکو کارلینو، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه در HIS Markit، می‌گوید: «از دست دادن مناطق تحت کنترل، دلیل اصلی از بین رفتن درآمد داعش است. از دست دادن کنترل شهر پرجمعیت موصل و مناطق نفت‌خیز رقه و حمص در سوریه، اثر قابل توجهی بر کاهش درآمدزایی داعش داشته است.» یافته‌های IHS Markit نشان‌دهنده گزارش مشابهی است که «مرکز بین‌المللی‌مطالعات افراط‌گرایی و خشونت سیاسی» (ICSR) در کینگز کالج لندن در ماه فوریه منتشر کرد و در آن اعلام شده بود درآمد داعش از ۹/ ۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۸۷۰ میلیون دلار در سال گذشته کاهش یافته است. دیوید باتر، از اندیشکده Chatham House انگلستان می‌گوید داعش روش‌های مختلفی برای استخراج پول از نواحی تحت قلمرو خود داشته است، اما از بین رفتن بسیاری از این قلمروها در چند وقت اخیر، این درآمدها را کاهش داده است.

باتر در مصاحبه با NBC گفته: «داعش در دوران اوج خود در ژوئیه ۲۰۱۴ جریانات درآمدی توسعه‌یافته‌ای در عراق داشت و مالیات زیادی به کشاورزان و تاجران تحمیل می‌کرد... هر جنبنده و حتی غیرجنبنده‌ای، مشمول مالیات بود. به هر حال، مدل بلندمدت این گروه بر کنترل دارایی‌ها و قلمروهایی بستگی داشت که می‌توانست بر آن مالیات اعمال کند یا درآمد کسب کند.» همچنین حملات‌هوایی، بسیاری از تاسیسات نفتی را که به دست داعش افتاده بود، از بین برده است. طبق گزارش HIS Markit، فقط درآمد نفتی و مالیاتی داعش کاهش نیافته، بلکه درآمد ناشی از قاچاق، ضبط اموال و دیگر فعالیت‌های غیرقانونی این گروه نیز تنزل یافته و کسب درآمد برای نیروهای خود را مشکل کرده است. کارلینو می‌گوید: «با اینکه به‌نظر می‌رسد داعش هنوز در برخی فعالیت‌های تجاری و به‌خصوص تولید نفت دخالت دارد، اما نشانه‌‌هایی وجود دارند که می‌گویند این گروه تلاش می‌کند ذخایر مالی خود را افزایش داده و تحول از یک اقتصاد متمرکز بوروکراتیک به سوی تامین مالی یک اقتصاد جنگی در آینده را تسریع کند. تلاش برای وادار کردن مردم به استفاده از پول رسمی داعش، بارزترین نشانه این رویداد است.»‌

اکارت ووئرتز، از کارکنان ارشد پژوهشگر CIDOB در اسپانیا می‌گوید تروریست‌های داعش حتی منابع مالی حاصل از کشاورزی را به‌دلیل از دست دادن کنترل زمین‌های کشاورزی در شمال شرق سوریه از دست داده‌اند. او در مصاحبه با NBC گفته: «کشاورزی دیگر منبع درآمدی مهمی برای آنها محسوب نمی‌شود.» ووئرتز توضیح می‌دهد که داعش قبلا دستمزد کارکنان دولتی را که در مناطق تحت کنترل نظامیان زندگی می‌کردند، مصادره می‌کرد. اما دولت عراق در نهایت پرداخت حقوق به مناطقی که در کنترل داعش بودند را متوقف کرد و یکی از جریانات درآمدی این گروه را قطع کرد. به گفته ووئرتز، «مساله بعدی این است که داعش دیگر یک برند برنده نیست. قبلا وقتی این گروه کنترل مناطقی را به دست می‌آورد، برای مدتی شکست‌ناپذیر به نظر می‌رسید یا در رسانه‌های اجتماعی چنین چهره‌ای را به نمایش می‌گذاشت. اما حالا داعش به یک برند بازنده تبدیل شده است که کمک‌های خارجی کمتری هم دریافت می‌کند.»

ووئرتز می‌گوید: «هرجا داعش می‌خواهد یک دولت تشکیل دهد، یا شکست می‌خورد یا در آستانه شکست است.» به هرحال، با وجود اینکه پروژه خلافت داعش ناپایدار به نظر می‌رسد، کارشناسان هشدار داده‌اند شرایط منطقه هنوز مستعد خشونت افراط‌گرایان است. به گفته باتر، «این موضوع تا حد زیادی به نظارت موثر در مناطقی که از دست داعش آزاد شده‌اند بستگی دارد. اما هنوز هم اوضاع آشفته است. عده زیادی از مردم همچنان ایدئولوژی داعشی را دارند و اگر نظارت درستی در عراق وجود نداشته باشد، بستر فعالیت آنان فراهم می‌شود. وی می‌افزاید: «داعشی که ما می‌شناختیم در حال تضعیف شدن است، اما ممکن است چیز دیگری جایگزین آن شود. ایدئولوژی موجود در پس این گروه، کاملا زهرآگین است.»

منبع: NBCNews

کاهش 80 درصدی درآمد‌های داعش

کاهش 80 درصدی درآمد‌های داعش